Fréttablaðið - 11.07.2004, Blaðsíða 14

14 11. júlí 2004 SUNNUDAGUR
Stefán Baldursson lætur af starfi
Þjóðleikhússtjóra um áramót en
hann hefur gegnt starfinu í 13 ár.
„Þetta hefur verið frábær tími
enda er Þjóðleikhúsið sérlega
skemmtilegur vinnustaður,“ segir
hann. „Helsta markmið mitt á
þessum tíma hefur verið að halda
uppi gæðastaðli, að gera leikhúsið
sem best - og flytja áhorfendum
verkefni sem skipta máli. Það hef-
ur orðið ákveðin endurnýjun á
þessum árum, fasti leikarahópur-
inn, 35 manns, hefur orðið æ
sterkari. Ég hef vandað mig mjög
við að velja unga leikara inn í
þennan hóp og saman vinna leik-
ararnir og leikstjórarnir að því að
þroska sig og list sína. Við höfum
keppt að því að búa til framsækið
og sterkt nútímaleikhús. Ég tel að
okkur hafi tekist það.“
Er sérstök þörf á þjóðleikhúsi?
„Það að reka þjóðleikhús er yfir-
lýsing um menningarlegt sjálf-
stæði. Allar sjálfstæðar þjóðir
Evrópu eiga ríkisleikhús. Það er
nauðsynlegt að skapa leiklistinni
góðar forsendur og vissulega
þyrfti að efla styrki til sjálf-
stæðra leikhópa ennþá meira en
núna er. En það er ómetanlegt að
rekið sé stórt ríkisleikhús, sem er
flaggskip leiklistarinnar í land-
inu, og þar skapaðar kringum-
stæður til að gera það besta sem
íslenskt leikhúsfólk getur gert.
Sú forréttindastaða sem við höf-
um rekstrarlega skapar samt
ekki sjálfkrafa góðan árangur.
Þess vegna þarf leikhúsið alltaf
að vera gagnrýnið á sjálft sig,
leitandi og krefjandi í þörf fyrir
að eflast og þróast.
Þjóðleikhúsið er svo miklu
meira en skemmtistaður, það er
á vissan hátt andlegur háskóli
þjóðarinnar og mannræktarstöð
fyrir áhorfendur og nýsköpunar-
vettvangur og rannsóknarstöð
fyrir leikara og listamenn en um
leið er það líka bæði sirkus og
ævintýri. Þetta er makalaus sam-
setning og með þessu listformi
getur maður fengið svo miklu
áorkað. Allt gott leikhús fjallar
um mannleg samskipti og það
getur verið sterkt tæki í barátt-
unni gegn fordómum og vana-
hugsun. Leikhúsið er áttaviti
sem hjálpar fólki að rata í
gegnum lífið.“
Aldrei slakað á listrænum kröfum
Hefurðu stundum þurft að slaka á
listrænum kröfum til þess að
mæta óskum áhorfenda?
„Þjóðleikhúsið hefur borið gæfu
til þess að vera frá fyrsta degi al-
þýðuleikhús á Íslandi. Allir
landsmenn sækja Þjóðleikhúsið
og því þarf verkefnavalið að
vera fjölbreytilegt. Ég tel okkur
aldrei hafa slakað á listrænum
kröfum. Þótt við sýnum stundum
verkefni sem teljast vera af létt-
ara taginu þá erum við að vinna
þau af sama listræna metnaði og
hádramatískar sýningar. Stund-
um viljum við sem erum í leik-
húsinu vera enn framsæknari en
við erum og taka stór listræn
stökk en auðvitað þýðir það ekki.
Við þurfum að fara þetta skref
fyrir skref því ef stökkin verða
of stór verða áhorfendurnir eftir
og hætta að mæta. En svo er
þetta líka svo óútreiknanlegt og
leikrit sem til skamms tíma
þóttu gefin kassastykki eru það
ekki endilega lengur því viðhorf
og smekkur hafa breyst svo mik-
ið. Á þessum árum, sem ég hef
verið hér, hafa margar vinsæl-
ustu sýningarnar verið há-
dramatísk átakaverk sem til
skamms tíma hefðu ekki þótt
álitleg kassastykki. Þetta er sig-
ur leikhússins. Ég tel mér trú um
að við sem vinnum við leikhúsið
eigum sjálf mikinn þátt í því að
þróa og þroska smekk almenn-
ings. Annað sem hefur áunnist í
leikhúsinu á síðustu árum er að
kenna íslenskum áhorfendum að
leikhús er ekki bara texti og bók-
menntir. Leikhúsið er sjálfstætt
listform þar sem sjónræni þátt-
urinn skipar stóran sess.“
Leikur í hæsta gæðaflokki
Stefán segir mikinn áhuga vera á
íslenskri leiklist erlendis: „Eitt af
því sem ég hef lagt mikla áherslu
á er að kynna íslenska leiklist er-
lendis. Við höfum að meðaltali
farið einu sinni á ári með leiksýn-
ingu á leiklistarhátíðir í Evrópu
en alltaf eru að berast boð um
slíkt. Við vorum að koma af stórri
hátíð í Wiesbaden í Þýskalandi og
sýning okkar á Pabbastrák eftir
Hávar Sigurjónsson vakti mikla
athygli. Það er mikilvægt fyrir
listamennina okkar að geta mátað
sig við kollega sína erlendis, sjá
hvar þeir standa og vekja athygli
hins almenna áhorfanda og leik-
húsfólks á því hvað er verið að
gera á Íslandi. Það kemur öllum á
óvart að við sem erum svo fá skul-
um vera með svona öflugt leikhús.
Í Þjóðleikhúsinu er hægt að ganga
að ákveðnum gæðum vísum, og
þótt hægt sé að deila um ákveðnar
leiðir sem leikstjórar fara í ein-
stökum verkefnum hér í húsinu er
leikurinn nær undantekningar-
laust í hæsta gæðaflokki.
Við höfum fengið til liðs við okkur
erlenda listamenn og þar hef ég
valið fólk sem ég veit að kemur
með eitthvað nýtt og öðruvísi.
Langmesti fengurinn var sam-
starfið við Litháen sem hófst fyr-
ir um tíu árum. Þá sá ég frábæra
leiksýningu í Vilníus, sem Rimas
Tuminas hafði leikstýrt. Mér
fannst ég verða að fá manninn til
Íslands og við gerðum samstarfs-
samning við leikhúsið hans. Hann
hefur komið hingað fimm sinnum,
er gúrú íslenskra leikara og hefur
haft gríðarlega víðtæk áhrif.
Hann er ætíð fús til að koma þótt
flest leikhús í Evrópu séu á eftir
honum. Hann segir ástæðuna þá,
að leikarahópurinn í Þjóðleikhús-
inu sé ótrúlega sterkur og viljug-
ur, þori öllu og kasti sér út í allt.
Það er gaman þegar maður með
þessa miklu leikhúsreynslu er
ekki hræddur við að lýsa þessu
yfir.“
Slegist um ný leikrit
Er hörð samkeppni við önnur
íslensk leikhús?
„Aðalkeppinauturinn er hitt stóra
leikhúsið, Leikfélag Reykjavíkur í
Borgarleikhúsinu, sem er á marg-
an hátt með hliðstæðan rekstur og
við, þótt við séum með fleira
starfsfólk, fleiri sýningar, meira
rekstrarfé en líka aðrar og meiri
skyldur. Samkeppnin er þó á góð-
um og vinsamlegum nótum. Leik-
húsheimurinn er ekki stærri en
svo að fólk þekkist mjög vel og
hefur á vissan hátt samstarf um
hlutina. Þegar um ný leikrit er að
ræða er samt oft slagur og bar-
dagi þegar kemur að því að trygg-
ja sér sýningarrétt. Annars finnst
mér áberandi á þeim tíma sem ég
er búinn að vera þjóðleikhússtjóri
hversu miklu meira þarf að hafa
fyrir því að markaðssetja sýning-
ar. Það er gjörólíkt því sem var
fyrir tólf til fimmtán árum. Nú er
miklu meira framboð á alls kyns
afþreyingu þannig að samkeppnin
er hörð.“
Þegar litið er yfir íslenska leikrit-
un seinni ára þá finnst manni að
hún mætti óneitanlega vera mun
meiri og öflugri en hún er. „Það
Ég hef aldrei viljað
gangast undir já-
kvæða mismunun heldur
falið þeim einstaklingum
verkefni sem ég tel hæfasta
til þess hverju sinni. Ég hef
aldrei ráðið leikstjóra eftir
kynferði heldur út frá
mannkostum og hæfi-
leikum. Hvað nýja leikstjóra
varðar hef ég frekar ýtt und-
ir konurnar, því að ég hef
aldrei ráðið karlleikstjóra í
verkefni, sem ekki hefur
verið búinn að sýna hæfni
sína sem leikstjóri með at-
vinnufólki í öðrum leikhús-
um eða leikhópum meðan
ég hef ráðið nokkrar konur
til leikstjórnar, sem hér hafa
þreytt frumraun sína með
atvinnuleikurum.
,,
- SPENNANDI VALKOSTUR
Stangarhyl 3
110 Reykjavík
Sími: 591 9000
www.terranova.is
Akureyri sími: 461 1099
21. júlí
júlí á
STEFÁN BALDURSSON
„Allt gott leikhús fjallar um mannleg samskipti og það getur verið sterkt tæki í baráttunni
gegn fordómum og vanahugsun. Leikhúsið er áttaviti sem hjálpar fólki að rata í gegnum
lífið,“ segir Stefán, sem lætur af störfum um áramót.
Stefán Baldursson lætur af störfum þjóðleikhússtjóra um næstu áramót. Hann segist hafa viljað búa til
framsækið og sterkt nútímaleikhús og telur að það hafi tekist
Skila Þjóðleikhúsinu
með góðri samvisku