Fréttablaðið - 30.07.2004, Blaðsíða 18

Átök á þingflokksfundi
Gunnar I. Birgisson, þingmaður Sjálf-
stæðisflokks og leiðtogi flokksins í
Kópavogi, olli ófriði á þingflokksfundi
þegar hann gerði að umtalsefni hversu
mikið fjölmiðlamálið hefði skaðað
flokkinn og ekki síst vegna þess hversu
mikinn tíma og kraft
málið hefði tekið og
það hefði bitnað illa
á öðrum málum.
Málum, sem að mati
þingmannsins, hafi
verið með meira
áríðandi. Athuga-
semdir þing-
mannsins féllu
víst ekki í góðan
jarðveg. Heim-
ildir segja að í æsingnum hafi þingmað-
urinn haft á orði að til greina kæmi að
hann segði úr þingflokknum.
Leikarar í fréttum
Nokkrir fréttamanna Sjónvarpsins hafa
hvergi sparað sig síðustu daga. Einn
þeirra hlóð bíl sinn með
bjór til að skýra út að
Danir og Svíar kaupa
bjór í Þýskalandi. Gísli
Einarsson leggur
sig samt mest
fram af
ö l l u m .
S í ð u s t u
daga hefur
hann sést
skreyttur sérkennilegu höfuðfati,
klifrað upp í tré og jafnvel skyggt á
myndatöku í fjörunni á Kjalarnesi þar
sem umfangsmikil leit hefur farið
fram. Allt í nafni frétta, en samt má
spyrja, hvað er aðalatriðið. Fréttin eða
fréttamaðurinn?
Fleiri bílar
Bensín hefur ekki kostað meira í lang-
an tíma. Þrátt fyrir það eyddu Íslending-
ar meira en tveimur milljörðum meira
til kaupa á nýjum bílum á fyrri hluta
þessa árs en á sama tíma í fyrra. Sam-
kvæmt venju er eflaust miklu meira
keypt af stórum og kröftugum bílum
hér en í öðrum löndum. Bílum sem
eyða öllu sem á þá er sett.
Ólafur Ragnar Grímsson, for-
seti Íslands, verður settur inn í
embætti á sunnudaginn með til-
heyrandi hátíðarhöldum. Inn-
setningin er yfirleitt mikil há-
tíðarstund og margir bíða
spenntir eftir innsetningarræðu
forsetans, en í henni hefur hann
áður talað beint til þingsins svo
eftir var tekið. Mjög líklegt
hlýtur að teljast að Ólafur Ragn-
ar, sem nær ekkert hefur viljað
tjá sig um síðustu vendingar
vegna málskotsréttarins og
gjána sem hann sá milli þjóðar-
vilja og þingvilja, muni á sunnu-
dag eiga eftirminnilegan orða-
stað við þingmenn og ráðherra í
alþingishúsinu.
Nú ber hins vegar svo við að
mitt í spenningi stjórnmála-
áhugamanna fyrir þessari blön-
du af stórhátíð – sem einungis á
sér stað á fjögurra ára fresti –
og pólitískum stórtíðindum, ber-
ast af því fréttir að óvenju fátt
verði af ráðherraliði ríkisstjórn-
arinnar við innsetninguna. Sam-
kvæmt frétt Stöðvar 2 í vikunni
stefnir í að varla verði þar nema
um kannski helmingur ríkis-
stjórnarinnar. Forsætisráðherra
er alvarlega veikur, og því lög-
lega forfallaður. Vonandi nær
hann skjótum bata. Ekki fylgdi í
fréttum hvað aðrir ráðherrar
eru að gera, nema hvað að ein-
hverjir þeirra eru á ferðalögum
erlendis.
Undir venjulegum kringum-
stæðum í samskiptum forsetans
og ríkisstjórnar hefði þessi
staða líklega ekki vakið mikla
athygli. En allt þetta ár hefur
verið uppi óvenjuleg staða í
þessum samskiptum, eins og al-
þjóð hefur fengið að fylgjast
með. Og í ljósi þessarar óvenju-
legu stöðu verður ráðherrafá-
mennið við innsetninguna at-
hyglisvert. Það fyrsta sem fólki
dettur nefnilega í hug, er að
þarna sé á ferðinni framhald á
þeirri lönguvitleysu sem hófst
með heimastjórnarafmælinu í
febrúar. Þá urðu ýmsir spámenn
og jafnvel ráðherrar úr stjórn-
arflokkunum, einkum Sjálf-
stæðisflokki, yfir sig hneykslað-
ir á því að forsetinn væri ekki á
staðnum. Signdu menn sig í bak
og fyrir þegar þeir gagnrýndu á
innsoginu að forsetinn skuli
hafa verið á skíðum í útlöndum
þegar hátíðardagskrá var í bein-
ni í þjóðmenningarhúsinu. Sjálf-
ur sagði þá forsetinn að hann
hefði ekki talið ástæðu til að
vera við einhverja sjónvarps-
útsendingu þar sem ekki hafi
verið gert ráð fyrir að hann
hefði neitt hlutverk. Hneykslun-
araldan var lengi að fjara út og
enn má hitta sannfærða sjálf-
stæðismenn sem hitna í kinnum
þegar á þetta er minnst.
Ekki minnkar geðshræringin
þegar kemur að umræðum um
brúðkaupið hjá prinsi Dana. Þar
gengu ráðherrar mjög langt í
gagnrýni sinni á þá ákvörðun
forsetans að sitja heima og
fylgjast með þingstörfum. Ólaf-
ur Ragnar var sakaður um að
bregðast skyldum sínum sem
m.a. fælust í að sækja slíkar
veislur, enda væri engan veginn
nóg að senda forsetafrúna í
brúðkaupið. Upphrópunin um
skyldur forsetans bergmálaði
síðan frá forsætis- og utanríkis-
ráðherra og niður alla stjórnar-
flokkana.
Í framhaldinu synjaði svo
forseti fjölmiðlalögunum stað-
festingar eins og frægt er og
endaði það með því að ríkis-
stjórnin varð að bakka með mál-
ið í heild sinni. Ekki varð til að
auka kærleika milli ríkisstjórn-
arinnar og forsetans, eins og
opinberaðist svo berlega í túlk-
un ráðherra á niðurstöðu for-
setakosninganna, en sumir virt-
ust líta svo á að Ólafur Ragnar
hefði í raun tapað kosningunum
vegna þess að hann fékk ekki
nema tæp 70% greiddra
atkvæða!
Það er í ljósi þessarar óvenju-
legu stöðu sem fámennið í ráð-
herraliðinu við innsetninguna
vekur athygli. Innsetningin er
formleg opinber athöfn þar sem
gert er ráð fyrir nærveru þing-
manna og ráðherra, enda fer hún
fram í þinghúsinu. Þar er ætlast
til að þingmenn mæti og þar mun
réttkjörinn forseti eiga orðastað
við þingið. Það ætti því beinlínis
að vera skylda þingmanna að
mæta til svona hátíðar, ekki síst í
ljósi þeirra samskipta sem á und-
an eru gengin. En nú bregður svo
við að ýmsir sem háværast töl-
uðu um skyldur forseta til að
sækja opinberar hátíðir skipu-
leggja tíma sinn ekki þannig að
þeir geti sinnt þessari skyldu.
Óhjákvæmilega lyftir almenn-
ingur því brúnum í spurn: Er
þetta framhald af lönguvitleys-
unni? Felast í þessu einhver mót-
mæli framkvæmdavaldsins sem
vill ekki sitja undir ræðu forset-
ans? Staðan í samskipum þessara
íslensku stjónskipulegu stofnana
er einfaldlega slík að þessar
spurningar eru eðlilegar. Von-
andi er þessi fjöldafjarvera ráð-
herra þó einungis óheppileg til-
viljun, en ekki framlenging á ein-
hverju stríði við forseta lýðveld-
isins. Hundakúnstir slíkrar styrj-
aldar eru engum til gagns og öll-
um til ama. Það er einfaldlega
komið nóg. ■
T ilraun Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur forsætisráðherraefn-is Samfylkingarinnar í kosningabaráttunni í fyrravor til aðinnleiða hugtakið „umræðustjórnmál“ í íslenska þjóðfélags-
umræðu misheppnaðist. Þá sjaldan að menn tala nú um „umræðu-
stjórnmál“ er það til að gera gys að hugtakinu og hæðast að höfund-
inum. Þetta er bagalegt vegna þess að orðið er ágætt og vísar leið til
vinnubragða og hugsunarháttar sem nauðsynlegt er að forystumenn
í íslenskum stjórnmálum tileinki sér í ríkari mæli en hingað til.
Í frægri Borgarnessræðu tefldi Ingibjörg Sólrún „umræðustjórn-
málum“ fram sem andstæðu „átakastjórnmála“ sem hún taldi
einkenna Sjálfstæðisflokkinn sérstaklega. Þetta var óheppileg skil-
greining því réttnefnd umræðustjórnmál eiga ekki að gerilsneyða
þjóðmálin, taka úr þeim broddinn eða gefa þá mynd að átök eigi ekki
heima í stjórnmálum. Umræðustjórnmál eru fremur aðferð til að
komast að niðurstöðu en markmið í sjálfu sér. Átök um hugmyndir
og hagsmuni hverfa ekki þótt menn ástundi umræðustjórnmál.
Önnur ástæða fyrir skipbroti hugtaksins var líklega sú að
mörgum fannst að Ingibjörg Sólrún hefði sjálf ekki tileinkað sér
hugarfar og vinnulag umræðustjórnmála meðan hún var borgar-
stjóri í Reykjavík. Á milli orða hennar og verka væri neyðarlegt
ósamræmi. Þrátt fyrir mikið tal R-listans um grasrótarlýðræði og
opin skoðanaskipti hefur lítið farið fyrir því í framkvæmd en meira
fyrir valdboði og bakherbergjabralli.
Eðlilegast er að skilgreina umræðustjórnmál sem þá vestrænu
lýðræðishefð að rökræður og viðleitni til málamiðlana fari á undan
ákvörðunum í veigamiklum þjóðfélagsmálum. Andstæðan er þá for-
ingjastjórnmál, flokksræði, tilskipanastjórn eða fámennisvald. Þau
hugtök eiga í rauninni ekki heima í góðu lýðræðisþjóðfélagi, en
framhjá veruleikanum í mynd togstreitu lýðræðis og valds verður
ekki litið.
Eftir langa setu sömu stjórnmálaflokkanna í valdastólum er hætt
við að óhófleg stjórnsemi fari að setja mark sitt á ráðamenn. Vand-
ræði núverandi ríkisstjórnar stafa að miklu leyti af því að hún hefur
ímynd foringjaræðis og tilskipana. Sú ímynd er því miður ekki til
orðin af ástæðulausu. Stjórnsemi forystumanna ríkisstjórnarinnar
hefur á köflum farið út fyrir öll eðlileg mörk og um þverbak hefur
keyrt á síðustu mánuðum. Þó að ósigur ríkisstjórnarinnar í fjölmiðla-
málinu, svo dæmi sé tekið, hafi verið efnislegur þá var hann einnig
að drjúgum hluta vegna útbreiddrar andúðar á vinnubrögðunum
sem einkenndust af valdboði og einhliða fyrirmælum.
Ekki skal útilokað að hugtakið umræðustjórnmál hafi orðið fyrir
slíku hnjaski að það sé ónothæft til að lýsa þeim vinnubrögðum og
hugsunargangi sem nauðsynlegt er að leysi foringjastjórnmálin af
hólmi. En það breytir ekki því að hugmyndin sem býr að baki er
mikilvæg og það yrði íslenskum stjórnmálum til viðreisnar ef hún
fengi að njóta sín. ■
30. júlí 2004 FÖSTUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Rökræður og viðleitni til málamiðlana
þurfa að leysa foringjastjórnmál af hólmi
Umræðustjórnmál
Fjöldafjarvistir ráðherra
ORÐRÉTT
Ekki helgitæknar
Kristindómurinn á ekki að vera
skraut á tilveruna og prestar
ekki settleg góðmenni, þýlyndir
þjónar valdsins og huggulegir
helgitæknar, sem hafa þann eina
tilgang að framkvæmda helgiat-
hafnir án þess að hreyfa við
neinum að nokkru marki.
Séra Örn Bárður Jónsson bregst við
gagnrýni á pólitísk ummæli í predik-
unarstól.
Morgunblaðið 29. júlí.
Svartnætti Staksteina
Þetta er meira svartnætti en
sést hefur á prenti lengi.
Höfundur Staksteina hefur
greinilega þá trú að íslenskir
fjármunir sem fara til útlanda
séu þjóðinni að eilífu glataðir.
Einar Oddur Kristjánsson alþingis-
maður svarar staksteinahöfundi
Morgunblaðsins.
Morgunblaðið 29. júlí.
Aftur í pólitíkina
[Ólafur Ragnar á] að hætta sem
forseti og snúa sér að stjórnmál-
um. Samfylkingin þarf annan
leiðtoga; þann þriðja.
Jónína Benediktsdóttir athafnakona.
DV 29. júlí.
Myrkar miðaldir
Ungi og krumpaði dómarinn,
sem dæmdi konuna í sex mán-
aða fangelsi fyrir að stela vörum
að verðmæti 9.370 krónur, er
ekki að brydda upp á neinu nýju.
Hann er hluti afkáralegrar dóm-
venju frá miðöldum, sem við
þurfum að brjóta niður á leið
okkar frá vistarbandi vinnuhjúa
til siðvædds nútíma.
Jónas Kristjánsson, fyrrverandi rit-
stjóri.
DV 29. júlí.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Réttnefnd umræðustjórnmál eiga ekki að geril-
sneyða þjóðmálin, taka úr þeim broddinn eða gefa
þá mynd að átök eigi ekki heima í stjórnmálum. Umræðu-
stjórnmál eru fremur aðferð til að komast að niðurstöðu
en markmið í sjálfu sér. Átök um hugmyndir og hagsmuni
hverfa ekki þótt menn ástundi umræðustjórnmál.
,,
Í DAG
INSETNING FORSETA
ÍSLANDS
BIRGIR
GUÐMUNDSSON
Það er í ljósi þessar-
ar óvenjulegu stöðu
sem fámennið í ráðherra-
liðinu við innsetninguna vek-
ur athygli. Innsetningin er
formleg opinber athöfn þar
sem gert er ráð fyrir nærveru
þingmanna og ráðherra, enda
fer hún fram í þinghúsinu.
,,
SMS LEIKUR
Vinningar verða afhentir hjá 1880. Laugarvegi 26. Reykjavík.
Með þátttöku ertu kominn í SMS klúbb. 99 kr/skeytið Nánari upplýsingar í síma 1880
ATH: 6. HVERVINNUR!
Sendu SMS skeytið JA 18F
á númerið 1900 og þú gætir unnið.
1880VINNINGAR
- Sólarlandaferð með Sumarferðum
Í BOÐI
- Hundruð ferðaávísana með Sumarferðum
1880 veitir þér upplýsingar um allt sem þú vilt vita
sme@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablað-
inu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn
greiðslu sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
18-19 leiðari 29.7.2004 20:31 Page 2