Tíminn - 28.01.1973, Blaðsíða 18

18
TÍMINN
Sunnudagur 28. janúar 1973

Snúum bökum saman við
lausn mikilla vandamála
Svipmynd úr Vestmannaeyjum, tekin I gær. —Timamynd: Kári.
Vestmannaeyjar
í eyði
Náttúruhamfarirnar, sem hóf-
ust aöfararnótt þriöjudags í Vest-
mannaeyjum, eru einhverjar hin-
ar válegustu i tslandssögunni.
Stærsta verstöö landsins, blómleg
byggö, sem var heimkynni á
sjötta þúsund Islendinga, hefur
nú lagzt i eyöi. Aö visu hafa góð
héruö lagzt i eyöi áður á tslandi
en aldrei byggö meö sliku fjöl-
menni. En þótt áfalliö sé aö sjálf-
sögöu sárast Vestmannaeyingum
sjálfum snertir það hvern einasta
tslendinga. Eldgosiö i Heimaey
hefur kippt öflugustu stoöunum
undan þeim grundvelli, sem is-
lenzkur þjóöarbúskapur hvilir á.
Giftusamleg
mannbjörg
Ensamtimisþvi, aö menn gera
sér sem gleggsta grein fyrir
hrikalegum afleiöingum þessara
nattúruhamfara er skylt aö
þakka þá miklu giftu, að svo vel
skyldi takast til um mannbjörg og
raun varö á.
Almannavarnir sönnuöu vissu-
lega ótvirætt gildi sitt aö morgni
23. janúar. Þaö var ótrúlegt, hve
flutningur tæplega 5 þúsund
manna frá Eyjum til lands gekk
greiðlega, en þvi réð m.a. sú
guðsmildi, aö hvorki höfn né flug-
völlur lokuöust viö eldsumbrotin
og aö Vestmannaeyingr eru
góöum skipakosti búnir.
Og þaö kom glöggt i ljós, aö
Islendingar eru samhuga, hjálp-
söm og fórnfús þjóð, sem fann að
þetta áfall var mál landsmanna
allra og þjóöin samábyrg sem ein
heild i baráttunni viö reginöflin.
Þessi skilningur kom m.a. fram i
þvi, aö það tókst aö koma nær
fjórum þúsundum manna fyrir á
einkaheimilum i Reykjavik og
nágrenni á örfáum klukkustund-
um. Þaö er eitt út af fyrir sig
stórkostlegt afrek, sem hjálpfýsi
og fórnarlund almennings vann.
En viö björgunarstarfið allt hefur
veriö framréttri hönd aö mæta
hvarvetna og allir boönir og búnir
að veita hvers konar aöstoð,
stuðning og hjálp.
En stærstur hefur hlutur flótta-
fólksins samt veriö. Vestmanna-
eyingar hafa löngum haft orö á
sér fyrir aö vera haröduglegt og
æörulaust fólk, sem ekki er fisjaö
saman og lætur sér ekki allt fyrir
brjósti brenna. Þeir hafa svo
sannarlega sýnt, aö þeir eru enn
búnir þeim eiginleikum.
Gífurlegt tjón
Þaö er vist, aö allir aöilar, sem
einhverju fá áorkaö, stjórnvöld,
stofnanir, sveitarstjórnir fyrir-
tæki og almenningur munu leggj-
ast á eitt um aö gera allar til-
tækar ráðstafanir til aö draga
sem mest úr þvi tjóni, sem af
þessum náttúruhamförum mun
hljótast. En jafnvel þótt flest
gangi i haginn i þvi efni, verður
tjóniö óhjákvæmilega samt gifur-
lega mikiö fyrir bæjarsjóö "Vest
mannaeyja, Vestmannaeymga
alla og fyrirtæki þeirra, en einnig
fyrir þjóöarbúiö I heild og þar
meö hvern einasta þegn hins is-
lenzka samfélags.
Þjóðarbúið stendur nú frammi
fyrir tapi á útflutningsverðmæt-
um, sem varla getur numið
minna en einum til hálfum öörum
milljaröi króna á þessu ári fyrir
utan þaö tjón, sem Vestmanna-
eyingar sjálfir, bæjarsjóöur
þeirra og fyrirtæki veröa fyrir og
enginn getur á þessu stigi sagt til
um hve mikiö getur orðiö.
Til viðbótar þessum beina fjár-
hagslega skaöa og minnkandi
tekjum þjóðarbúsins koma svo
þau miklu útgjöld, sem þvi eru
samfara að búa Vestmanna-
eyingum viöunandi aöstööu I
landi, atvinnu, húsnæði, skóla-
kennslu barna og aöra félagslega
aöstööu, sem þeim verður aö búa
og engu má til spara aö þeim
veröi búin eins skjótt og nokkur
kostur er.
Hér veröa allir landsmenn að
axla byröarnar sameiginlega.
Samábyrgðar þjóð-
arinnar allrar
Er Alþingi kom saman til funda
aö nýju eftir jólahléið sl. fimmtu-
dag, lagöi Eysteinn Jónsson, for-
seti sameinaös Alþingis áherzlu á
þessa samábyrgö, sem til þyrfti
að koma og þjóðin vildi tvímæla-
laust sjálf að til dæmi. Um þetta
sagöi Eysteinn m.a.:
„Þyngst kemur þetta niöur á
þvi fólki, sem orðið hefur aö yfir-
gefa allt sitt og stendur vega-
laust uppi, en þjóöinni allri valda
þessir atburöir stórfelldum bú-
sifjum. Munu þessar náttúru-
hamfarir mörgu breyta, af-
leiðingarna reynast þungbærar
og hafa áhrif á hag hvers manns i
landinu.og þaö jafnvel þótt betur
rætist úr en á horfist nú, sem viö
veröum þó fastlega aö vona.
Hljóta þessi atvik öll að hafa
mikil áhrif á störf Alþingis í næst-
unni, þvi hér hefur brostiö um
sinn ein styrkasta stoðin i at-
vinnulifi landsmanna, svo stór-
fellt hefur veriö framlag Vest-
mannaeyinga til þjóöarbúsins.
Læt ég i ljós þá von, aö giftu-
samlega takist aö ráöa fram úr
þeim miklu vandkvæöum, sem
leysa þarf. Mun það auövelda
Alþingi og rikisstjórn störfin, aö
þjóöin vill tvimælalaust, aö sam-
ábyrgö allra landsmanna komi
til, þegar slikir atburöir gerast,
og margt mun leysast fyrir hjálp-
fýsi og fórnarlund manna, eins og
þegar hefur komiö fram. Þá mun
miklu bjarga framtak, dugnaöur
og kjarkur þess fólks, sem hér á
hlut aö máli, og liklegast er allra
manna til þess aö finna færar
leiöir úr hverjum vanda.
Þaö fer ekki á milli mála, að
hér á Alþingi munu menn snúa
bökum saman viö lausn þessara
miklu vandamála, sem fjölmarg-
ir einstaklingar og þjóðin i heild
standa nú frammi fyrir.
Skýrist nú enn, að allir eru á
sama báti, en með dugnaði, sam-
hjálp og góöum samtökum mun
þjóöinni takast að standast þetta
áfall. Efa ég ekki, að Alþingi
muni takast aö vinna einhuga að
málum þessum og þannig mun
þjóöin vilja iáta aö þeim vinna og
vilja vinna sjálf, og hefur þegar
sýnt það i verki eins og svo oft
áöur, þegar vanda hefur borib aö
höndum.”
Allir leggi fram
sinn skerf
Þetta viöhorf kom strax fram i
ávarpi þvi, sem ólafur Jóhannes-
son, forsætisráðherra, flutti til
þjóöarinnar að kvöldi þriðjudags.
Forsætisráðherra sagöi þá, aö
það væri skylda samfélagsins að
gera allt sem unnt væri til aö
tryggja stööu Vestmannaeyinga
og bæta þeim tjón þeirra. Þjóöin
öll yrði að jafna þessu tjóni á sig.
Hér væri um sameiginlegan
vanda þjóðarinnar að ræða og til
yröi að koma alger samábyrgö
þjóöfélagsins alls. Þjóöarheildin
yrði aðleggja fram verulega fjár-
muni i þessu skyni og kvaöst hann
ekki efast um, aö allir tslendingar
yrðu fúsir til að leggja fram sinn
skerf. Þeir hefðu sýnt slikan hug
þegar minna heföi legið viö og
það væri stefna rfkisstjórnarinn-
ar aö þannig yröi staöiö aö þessu
máli og sagðist sannfærður um,
að um það viðhorf veröur ekki
ágreiningur milli stjórnar og
stjórnarandstööu.
Loðnuaflinn
A sfðustu vertið var þriðjungi
loönuaflans landaö i Vestmanna-
eyjum og miklar vonir hafa veriö
bundnar við loðnuaflann á þessu
ári. Verö erháttá loðnu og spáð
hafði verið mikilli loönugengd. í
Vestmannaeyjum eru tvær stórar
verksmiðjur, sem gátu brætt 2
þúsund tonn á sól-
arhring og höfðu þróarrými fyrir
24 þúsund tonn. Vestmannaeyjar
liggja best við loðnumibunum. Nú
er varlegast að gera ekki ráö
fyrir neinni loönuvinnslu i
Vestmannaeyjum á þessari ver-
tiö.
Þess vegna verður aö sigla meö
aflann langar leiöir af miðunum
til vinnslu og það þýðir aö heild-
araflinn hlýtur að verða miklu
minni en annars heföi orðið. Þótt
menn voni enn að gosinu linni og
að unnt verði að vinna loðnu i
Vestmannaeyjum er skynsam-
legt að búa sig undir að svo geti
ekki orðið.
Ef gosinu linnti nú á næstunni
snögglega gæti orðið hæpið að
fagna þvi um of, þvi að sér-
fræðingar benda á, að þá sé hætta
á að nýr gigur geti myndast og þá
kæmi gosið kannski upp i
Heimaey, þar sem það ynni Vest-
mannaeyjakaupstað miklu meira
tjóni en annars. Varlegt er að
áætla að þetta gos standi a.m.k.
þann tima, sem svipuð gos af
þessu tagi hafa staðið stytzt hér á
landi. i sambandi viö loönu-
vinnsluna verða menn og aö hafa
i huga bæöi mengunarhættuna
vegna öskufallsins og þá hættu,
sem framleiðsluverömætin yröu
sett i meö þvi að geyma þau I
Vestmannaeyjum.
Hér veröur þvi að vinda bráöan
bug á þvi aö gera ráðstafanir til
aö tryggja sem greiðasta löndun
og vinnslu loðnuaflans. Leggja
verður meira fjármagn i flutn-
ingasjóö en gert hafði verið ráö
fyrir og kanna verður alla mögu-
leika á aö útvega skip til að
annast flutning á loönu frá Suöur-
landi til fjarlægra hafna.
1 fyrra var stóra sildarverk-
smiðjan á Seyðisfirði t.d. ekki
starfrækt en hún getur unniö úr
800 tonnum á sólarhiring og ef
flutningaskip fengjust yrði sjálf-
sagt að starfrækja stóru verk-
smiðjuna á Raufarhöfn. Sérstök
nefnd, sem skipuö hefur veriö
skv. nýjum lögum um loðnuland-
anir vinnur nú af kappi að könnun
og tillögu gerð um skipan þessara
mála og er búizt við skýrslu
nefndarinnar nú þegar um helg-
ina.
Bátarnir, hafnirnar,
frystihúsin og
vetrarvertíðin
Og enn stærra vandamál er að
leysa vandamál þeirra báta, sem
stunda þorskveiöar á vetrarver-
tiö, en Vestmannaeyingar hyggj-
ast gera út samtals 75-80 báta.
Þaö má teljast óhugsandi aö
fiskvinnsla fari fram I
Vestmannaeyjum i vetur. t
Vestmannaeyjum eru stærstu og
afkastamestu frystihús landsins
og til aö reka þau þarf margt
manna að vera i Vestmanna-
eyjum, ekki sizt konur, sem stór-
um og mikilvægum þætti i hinni
öflugu framleiöslustarfssemi,
sem verið hefur i Vestmannaeyj-
um. Það dettur engum i hug að
senda konur og börn út i Vest-
mannaeyjar meðan gosið varir
eða meðan hætta yröi talin á, aö
það brytist út að nýju, þótt þvi
linnti bráölega. Þar til viðbótar
mega menn ekki horfa fram
hjá þeirri miklu mengun, sem
oröiö hefur i Vestmannaeyja-
kaupstaö af völdum öskufallsins
og það er hæpin ráðstöfun að setja
hundruð milljóna króna verömæti
i viðkvæmum matvælum i meiri
eða minni mengunarhættu
Tekst okkur þetta?
Það verður þvi að útvega Vest-
mannaeyjabátum, sem vetrar-
vertið ætla að stunda viölegupláss
og aðra aðstööu hér suðvestan-
lands. Ljóst er að allir þeir aðilar,
sem einhverju fá þar um ráðið
eru boðnir og búnir að stuðla að
þvi á allan hátt. Nú er t.d. i athug-
un, hvort unnt sé að stækka
Grindavikurhöfn með stuttum
fyrirvara þannig aö fleiri bátar
gætu athafnað sig þar, og hafnar
eru endurbætur á. Þorlákshöfn.
Kunnugustu menn telja og að
hugsanlegt sé að vinna aflann i
frystihúsunum suðvestanlands ef
unnt yrði að skipuleggja vakta-
vinnu i frystihúsunum, þannig að
þau yrðu starfrækt allan sólar-
hringinn yfir há vertiðina.
En til þess að það verði unnt
þarf að leysa húsnæðisvandamál-
ið og það þarf að tryggja börnum
sem fylgja mæðrum sínum til
verstöövanna viðunandi skóla-
göngu. Krafa Keflvilinga um að
fyrsta skrefið i þessa átt verði að
varnarliðsmenn rými nú þegar
þær 200 leiguibúðir, sem þeir hafa
til umráða i Keflavik og Njarð-
vikum er þvi fyllilega eðlileg og
réttmæt og má telja vist aö varn-
arliöiö verði skjótt við þessari
beiðni og flytji sitt fólk upp á flug-
völlinn.
280manns munu nú hafa komið
sér fyrir i ölfusborgum og það
fólk má aka i hópferðabilum til og
frá vinnu i Þorlákshöfn, Eyrar-
bakka og Stokkseyri. Seyð-
firðingar bjóða Vestmannaeying-
um atvinnu og húsnæði i verbúð-
um og atvinnutilboðin streyma
raunar til Vestmannaeyinga
þessa dagana úr öllum áttum.
Sýnum samtaka-
máttinn
Það er áreiðanlegt að þjóðin
hefur þegar séð erfiðleikana I
réttu ljósi og hún ætlar að takast á
við þá af þegnskapi, þreki og
þrautseigju. Hún ætlar að sigrast
á þeim með samstilltu átaki I
anda samvinnu, bróðurþels og
sáttfýsi. í þessari raun mun hún
ekki hlusta á neitt nöldur og nagg
eöa úrtölur og smásmygli, sem
stefnt er gegn þvi að þetta sam-
eiginlega átak verði sem
myndarlegast. Það er miður að
slik smásmyglis- og úrtölurödd
skuli hafa heyrzt. Ber raunar ekki
aðeins að sýna sliku fullkomið af-
skiptaleysi, heldur og vorkunn-
semi.
Það er skynsamra manna hátt-
ur að vona hið bezta en búa sig
undir hið versta, þegar slik áföll
dynja yfir. Hið góða getur ekki
skaðan en rétt að vera öllu viðbú-
inn. Þess vegna verðum við að
búa okkur undir það, að nokkrir
mánuöir geti liðið þar til Vest-
mannaeyingar geta snúið aftur til
heimkynna sinna, þótt það sé
vissulega um leið heitust ósk okk-
ara allra að Vestmannaeyingar
geti snúið heim sem fyrst og
byggð að dafna og blómgast i
Vestmannaeyjum að nýju fyrir
dugnað þeirra og framtakssemi.
— TK