Tíminn - 04.02.1973, Blaðsíða 28

28
TÍMINN
Sunnudagur 4. febrúar 1973.
F
,Ég ákæri...."
Ðreyfus-málið, hneyksli 19. aldar -
Frakkland á barmi borgarastyrjaldar
fyrir 75 árum
__Oiaq OaaUmM
L’AURORE
Llttéralre. Artlatlque. Soclale
J’Aeeuse...!
LETTRE AU PRÉSIDENT DE U RÉPUBLIQUE
Par ÉMILE ZOLA
Forsiða franska blaðsins L’Aurore þann 13. janúar 1898 meö hinu opna
bréfi Zola til franska forsetans.
„Ég ákæri.....!"— þessi
hvössu orð gat að líta sem
fyrirsögn einnar alfrægustu
blaðagreinar sögunnar, er
birtist i franska blaðinu
L'Aurore hinn 13. janúar
árið 1898, laugardag einn
fyrir réttum 75 árum.
Greinin, er skrifuð var af
rithöfundinum Emil Zola,
var í formi opins bréfs til
forseta Frakklandp. I bréf-
inu eru nafngreindir hátt-
settir liðsforingjar og em-
bættismenn ákærðir fyrir
misbeitingu valds og hlut-
deild i dómsmoröi.
Blaðið varð uppselt um
miðjan dag, er það kom út,
og varð að prenta aukaút-
gáfu af þvi. Það vekurvart
furðu. Franski lesandinn sá
ekki á hverjum degi forseta
sinn ákærðan á slikan hatt
sem þennan: — Það er
glæpur að afvegaleiða al-
menningsálitið og nota það
síðan í þágu dauðans, eftir
að hafa leitt það út i vitfirr-
ingu. Það er glæpur að af-
vegaleiða lítilmagnann,
glæpur að æsa upp and-
stöðu og umburðarleysi i
skjóli hins viðbjóðslega
gyðingahaturs... Það er
glæpur að notfæra sér
föðurlandsástina í þágu
hatursins. Það er glæpur
að gera sverðið að nýtizku
guði, þegar öll viðleitni
mannkynsins beinist að
sannleika og réttlæti.
Til Djöflaeyjar
Hin kyngimögnuðu orð Zola
urðu stór skerfur i hið svonefnda
Dreyfus-mál, sem var á góðri leiö
með að kljúfa frönsku þjóöina i
tvo andstæða flokka. Hið opna
bréf Zola gerði deilurnar enn
meiri. Fyrir 75 árum stóð Frakk-
Kilhöfundurinn Kmilc Zola. Hin
bvassa grein hans átti eftir að
hafa heimsöguleg áhrif.
land alveg á barmi borgara-
styrjaldar, fyrir aðeins 75 árum,
og það ástand skapaðist vegna
tregðu fáeinna liðsforingja við að
játa sin eigin mistök ásamt gyllt-
um hugmyndum þeirra um
„heiður” sinn og föðurlandsins.
Haustið 1894 komst hreingern-
ingakona, sem starfaði i þjónustu
Frönsku leyniþjónustunnar, yfir
lista um væntanlegar hernaðar-
legar upplýsingar hjá þýzkum
hermálaráöunaut i sendiráði
Þýzkalands i Paris. Skömmu sið-
ar var Alfred Dreyfus höfuðs-
maður handtekinn, grunaður um
aö standa á bak við listann.
Dreyfus, sem var stifur og afar
nákvæmur liðsforingi af gyðinga-
ættum, starfaði i herforingjaráð-
inu og hafði aðgang að þeim upp-
lýsingum, er nefndar voru á
listanum. Dreyfus kom fyrst fyrir
herrétt, sem dæmdi hann til opin-
berrar tignlækkunar og llfstiðar
útlegðar á fanganýlendunni
Djöfiaey, sem er við hitabeltis-
strönd Suður-Ameriku. Dreyfus
hélt þvi stöðugt fram allan tim-
ann, að hann væri saklaus. En
enginn trúði honum.
Dómsúrskurðurinn olli mikilli
æsingu i Frakklandi og kom af
stað viðtæku gyðingahatri, sem
m.a. brauzt út í gyðingaofsókn-
um i Alsir, sem þá var frönsk ný-
lenda. Afar fáir trúðu þeirri full-
yrðingu Dreyfusar, að hann hefði
verið dæmdur saklaus.
Arið 1896 komst hinn nýskipaði
yfirmaður frönsku leyniþjónust-
unnar George Picquart ofursti,
yfir sannanir um, að Dreyfus
hefði verið dæmdur eftir gögnum,
sem að nokkru leyti væri fölsuð,
og að sá, sem raunverulega væri
sekur, væri Charles nokkur
Esterhazy major. begar Picquart
gekk á fund yfirmanna sinna með
hin nýju gögn sin, sögðu þeir hon-
um að halda sig frá málinu. Að
likindum hafa æðstu yfirmenn
hersins talið, að herinn myndi
biða mikinn álitshnekki, ef i ljós
kæmi, að Dreyfus væri sakíaus.
Það mátti þvi ekki undir neinum
kringumstæðum taka málið upp
að nýju. En Picquart hélt engu
að siður áfram rannsóknum sin-
um, en afleiðingin varð sú, að
hann var sviptur embætti sinu. í
þess stað var hann sendur til ein-
hverrar stjórnsýslu i Túnis, þar
sem von var til þess, að hann
myndi brátt verða hinum æstu,
innfæddu ættflokkum að bráð.
var hrein áskorun. En andstæð-
ingar Zola (og Dreyfusar) voru
svo slægir að lögsækja hann fyrir
viss atriði i hinu opna bréfi, svo
að Dreyfus-málið yrði ekki tekið
upp. Zola var dæmdur sekur og
varð að flýja til Englands, þar
sem hann dvaldi siðan um eins
árs skeið.
En það var Zola, er gekk með
sigur af hólmi. Æ fleiri varð ljóst,
að óréttlæti, hafði verið haft í
frammi. Hinn róttæki stjórn-
málamaður Clemenceau, sem
raunar var ritstjóri L’Aurore, fór
á stúfana og tókst honum að koma
af stað nýjum rökræðum i neðri
málstofunni, þar sem
hermálaráðherrann lagði fram
nýjar „sannanir” um sekt
Dreyfusar. En lögfræðingar kom-
ust brátt að þvi, að um falsanir
var að ræða. Þær voru gerðar af
hinum nýja yfirmanni leyni-
þjónustunnar, Henry ofursta,
sem einnig hafði staðið fyrir öðr-
um fölsunum fyrr i Dreyfus-mál-
inu. Eftir að hafa verið afhjúpað-
ur þannig, framdi Henry sjálfs-
morð.
Sýknaður
Arið 1899 var Dreyfus kallaður
heim til Frakklands frá Djöflaey
og kom aftur fyrir rétt. Herinn
hafði enn ekki gefizt upp i baráttu
sinni. Hinn nýi dómsúrskurður
var á þá leið, að Dreyfus væri
sekur, en hlyti mildari dóm. Þetta
var hlægilegur dómur, sem túlk-
aði aðeins árangurslausar til-
raunir hersins til að bjarga sinum
útjaskaða heiöri.
Dreyfus var náöaður, og við
þriöju réttarhöld árið 1906 var
hann algerlega sýknaður og hlaut
á ný stöðu I hernum, nú sem
majór. Tveim árum seinna sagði
hann skiliö við herinn, en gegndi
þó aftur þjónustu i fyrri heims-
styrjöldinni. Hann lézt árið 1935.
Hinn hugaði Picquart ofursti,
sem um tima mátti sitja i fang-
elsi, vegna baráttu sinnar fyrir
sannleikanum, var einnig
heiðraður siðar, og árið 1906 varð
hann hermálaráðherra i fyrstu
rikisstjórn Clemenceau.
Stórvirki Emils Zola i þessu
máli var einkum það að benda á
þær hættur, sem Dreyfus-málið
gat haft i för með sér. Það var
ekki aðeins Dreyfus heldur allt
franska þjóðfélagið, sem lá undir
ákæru. Liðsforingjaklikan með
aðstoð konungssinna og háklerka
höfðu reynt að skrúfa timann aft-
ur til þess skeiðs, er sekt eða sak-
leysi einstaklingsins skipti nánast
engu máli. En Zola og félagar
hans börðust, og með góðum
árangri, fyrir þvi, að réttindi ein-
staklingsins skyldu vernduð.
Það var þvi ekki að ástæðu-
lausu, að Hollendingurinn Drach-
mann samdi, eftir að hafa lesið
hina viðfrægu grein Zola „Ég
ákæri...!”, ljóð, er bar heitið
„Bravo Zola”.
— Stp.
En Picquart tókst að koma upp-
iýsingum sinum til Mathieu
Dreyfus, bróður höfuðsmannsins,
og það heppnaðist að koma Ester-
hazy fyrir rétt. A sama tima kom
málið fyrir neðri málsstofu þings-
ins, þar sem hermálaráðherrann
hélt þvi stift fram, að Dreyfus
hefði verið dæmdur „samkvæmt
lögum og réttlæti”. Forsætisráð-
herrann sagði, „að það væri ekki
um neitt Dreyfus-mál að ræða”. 1
hermálaráðuneytinu voru menn
önnum kafnir við að falsa skýrsl-
ur sem áttu að færa enn frekari
sönnur á sekt Dreyfusar. Eftir
sannkölluð smánar-réttarhöld
var Esterhazy látinn laus.
Sverð Dreyfusar brotið og hann sviptur tign. Hans beið fimm ára vist á
Djöflaey.
Með skrifum sinum leitaðist hann
við að fá Dreyfus-málið fyrir Alfred Drevfus höfuðsmaður, hinn þurri og stifi liðsforingi, sem án
borgaralegan dómstól. Greinin nokkurrar sakar varð miðdepill heimsögulegs máls.
Zola skerst í leikinn
Það var einmitt, þegar hér var
komið, að Zola skarst i leikinn
með grein sinni „Ég ákæri....”!