Tíminn - 29.04.1973, Síða 2

2
TÍMINN
Sunnudagur 29. aprll 1973.
Ingólfur Davíðsson:
friðun
ÞAÐ hefur viöar verið farið
illa með skóglendi en á
tslandi! A miðri 18. öld voru
skógar Danmerkur svo illa
farnir, að menn óttuðust
alvarlegan skort á byggingar-
timbri og eldiviði. Gegndar-
laust skógarhögg hafði verið
stundað öldum saman og
beztu trón jafnan höggvin,
reglulaustog án þess að hugsa
um framtiðina. Kvikfé, þ.á.m.
svin, sem gengu laus I
skógunum, eyðilögðu ung-
viðið, sem óx upp af færi.
Menn sáu að þetta dugði ekki
og fengu mjög færan þýzkan
skógræktarmann, Geo'rg van
Langen, árið 1763 til að mæla
og meta skógana, sem eftir
voru og skipuleggja skógrækt
og skógarhögg. Van Langen
vann mikið og þarft verk, bæði
með þvi að ákveða viðarmagn
i skógi og áætla hve mikið
mætti höggva að skaðlausu,
án þess að það gengi óhæfilega
á skóginn, — og i öðru lagi
skipulagði hann innflutning
fjölmargra útlendra trjá-
tegunda til ræktunar i
Danmörku. Má nefna rauð-
greni, þin (eðalgreni), lerki
og skógarfur. Þessar tegundir
voru að visu fLestar til i trjá-
görðum, þ.e. fáein tré, en nu
var farið að rækta þær i
stórum stil i skógi.
40% af skóglendi Dan-
merkur er nú rauðgreni og enn
fremur allmikið af sitkagreni,
Douglasgreni, skógarfuru og
sem skjólbelti við vestur-
ströndina mikið af fjallafuru.
Merkileg skógarlög voru sett
árið 1805.
Auðvitað komu siðar margir
merkir menn við sögu, t.d.
Dalgas ,,postuli” skógræktar
á józku heiðunum, o.fl.
Danmörk var laufskógaland,
en nú setja barrskógar mjög
svip á landið, einkum á gömlu,
józku lyngheiðunum. Fyrrum
voru miklir eikarskógar i
Danmörku, en eik var notuð
mjög mikið sem ágætur
smiðaviður i hús, húsgögn,
skip o.fl. Helztu herskip voru
lengi smiðuð úr eik, en i eitt
stórt herskip „linuskip” þurfti
2 þúsund væn eikartré. Beitin
kom illa niður á eikinni, svin
eru t.d. mjög gráðug i akornin,
þ.e. eikaraldinin. Beykið tók
viða við af eikinni, en er ekki
eins verðmætt til smiða.
Barrtrén eru góður smiða-
viður sem kunnugt er. Rauð-
greninu stafar allmikil hætta
af svepptegund, sem eyði-
leggur rætur þess og hefur i
seinni tið gert mikið tjón i
Danmörku. Þó veðurfar i
Danmörku sé miklu mildara
en hér, telja Danir engu að
siður mikla þörf á þvi, að
rækta skjólbelti um þvert og
endilangt landið. A vestur-
strönd Jótlands voru vestan-
vindarnir og úrsvöl hafþokan
illræmd. Korn þreifst varla i
rökum næðingunum og þok-
unni, trjám hallaði viða til
austurs undan veðrunum.
Loks tóku Danir sig til og
ræktuðu mikil skjólbelti úr
fjallafuru, greni o.fl. tegund-
um, Og sjá! Veðráttan ger-
breyttist til batnaðar. Vind-
hraðinn minnkaði, hafþok-
urnar köldu og röku hurfu að
mestu. Akrar huldu landið i
skjóli skóganna, byggðin jókst
og nú þreifst kornið. Hér á
tslandi er mikil þörf á skjól-
beltum, og reynslan hefur
þegar sýnt, að hægt er að
rækta dávæn skjólbelti úr
birki og viðitegundum. En það
er alldýrt að koma upp skjól-
beltum, ekki sizt fyrir þá sök,
að þar þarf að girða vandlega
gegn ágangi búfjár. Hér
ganga sauðkindur lausar um
allt, en i Danmörku eru þær á
afgirtum svæðum og hafa ekki
„forgangsrétt”.
En litum nú á nokkur tré,
sem von Langen lét gróður-
setja á Sjálandi. Margir Islen-
ingar hafa komið út i skógana
við vatnið Furesö á Sjálandi
og kannast við hið fagra kvæði
Chr. Vinters „Flyv fugl, flyv
over Furesöens vove”, sem
Steingrimur þýddi „Svif þú
f.ugl” o.s.frv. t Norðurskógi
fast við vesturströnd vatnsins
lét von Langen gróðursetja 16
þini (eðalgreni, Abies alba)
árið 1770. Af þeim lifa enn
þrir. Hinn stærsti þeirra allra,
nr 6 var 46 m á hæð árið 1945
og i 1 metra hæð yfir jörð var
bolurinn 150 cm i þvermál.
Þyngd trésins var áætluð 30
tonn. Þetta var þá hæsta tré
Danmerkur, og liklega allra
Norðurlanda. 15. nóvember
1965 var tréð fellt, þá nýlega
dautt og var orðið nærri 48 m
hátt. Kaþólska kirkjan i
Reykjavik er 33 m há, svo tréð
hefði gnæft drjúgum yfir
hana, ef það stæði á Landa-
kotstúni! Enn standa 2 gömlu
þinirnir, nr. 11 og 13. Þeir voru
44 1/2 og 42 1/2 m á hæð árið
1945, en nú um 45 metrar og
eru hæstu tré i Danmörku.
Það eru risaþinir, 200 ára
gamlir. Myndin sýnir þin nr. 6,
sem fyrr var nefndur. Þið fáið
hugmynd um gildleika
stofnsins, ef þið athugið
mennina tvo, sem eru að klifra
upp mjóan stiga á trjábolnum
til hægri! Trén standa i
djúpum, frjósömum jarðvegi i
halla móti austri. Stærsti
þinur i Evrópu, sem kunnugt
er um,. vex i Júrafjöllum i
Sviss og er 55 m á hæð,
þvermálbols 2m. Úrkoman er
meiri þar en i Danmörku
Þessi þintegund vex villt i
Mið- og Suður-Evrópu. Barr-
nálarnar eru flatar með 2
ljósar rákir á neðra borði og
sitja á greinum, sem eru
flatará að lita. Næsthæstu tré
i Danmörku eru talin nokkur
43 m há Douglas-greni, 90 ára
að aldri. Þessi tré standa sum
nálægt Silkiborg á Jótlandi, en
önnur i grennd við Odense á
Fjóni. Liklega vaxa þau
þinunum yfir höfuð I fram-
tiðinni. t heimalandi sinu,
Kyrrahafsströnd Bandarikj-
anna, verðurDouglasgreni allt
að 100 m hátt, og er þá oft 400-
450 ára gamalt. 40 metrá há
sitkagrenitré eru til i Silki-
borgarskógum i Danmörku.
Hve há skyldu þau geta orðið á
Islandi? Hér er svo storma-
samt, að það virðist þurfa stór
samfelld skógarsvæði, ef trén
eiga að geta náð öllu meir en 8-
10 m hæð.
RÖNTGENTÆKNASKÓLINN
REYKJAVÍK
Nýir nemendur verða teknir i
Röntgentæknaskólann á þessu ári og hefst
kennsla 15. ágúst 1973. Inntökuskilyrði eru
samkvæmt 4. gr. reglugerðar um
röntgentæknaskóla:
1. Umsækjandi skal vera fuilra 17 ára.
2. Umsækjandi skai hafa lokiö iandsprófi miöskóia eöa
gagnfræöaprófi meö fyrstu einkunn I stæröfræöi, eölis-
fræöi, isienzku og einu erlendu máli.
3. Umsækjandi, sem lokiö hefur stúdentsprófi, hjúkrunar-
prófi, framhaldsdeiid gagnfræöaskóla eöa hefur til-
svarandi menntun, skal aö ööru jöfnu ganga fyrir um
skólavist.
4. Umsækjandi skal framvísa iæknisvottoröi um heilsufar
sitt.
Aformað er að taka inn 15 nýja nemendur og er þeim, sem
sent hafa skólastjórn fyrirspurnir um námið sérstaklega
bent á, að slíkar fyrirspurnir verða ekki taldar sem
umsóknir.
Umsóknir, sem greina aldur, menntun og fyrri störf
ásamt meðmælum skulu hafa borizt fyrir 15. maí 1973 til
skólastjóra, Ásmundar Brekkan,yfirlæknis, Röntgendeild
Borgarspitalans, sem jafnframt mun veita nánari
upplýsingar um námið.
Skólastjórn Röntgentæknaskólans.
Þakpappa
Asfaltpappa
Veggpappa
Ventillagspappa
Loftventla
Niðurföll fyrir
pappaþök
Þakþéttiefni
Byggingavöru-
verzlun TH
Suðurlandsbraut 20
Sími 8-32-90
Ráðskona
óskast
Ráðskona óskast á sveitaheimili úti á
landi. Stutt i kaupstað. Reiðhestar á
bænum.
Upplýsingar i sima 36273.
Aðalfundur
Slysavarnadeild Kópavogs heldur
aðalfund sinn i Félagsheimili Kópavogs
(uppi) n.k. þriðjudag kl. 20,30.
Dagskrá:
1. Venjuleg aðalfundarstörf.
2. Kosning fulltrúa á aðalfund SVFÍ.
Stjórnin.