Tíminn - 29.04.1973, Blaðsíða 16

Tíminn - 29.04.1973, Blaðsíða 16
16 TÍMINN Sunnudagur 29. aprll 1973. FR0YD/S HAAVARDSHOLM OG UST HENNAR Fröydis Haavardsholm Áfið 1969 var sögu- fræg bygging i Osló jöfn- uð við jörðu, til þess að rýma fyrir nýju skipu- lagi. Þessi bygging var þekkt undir heitinu Hansteensgate 2. Á fimmtu hæð hafði verið vinnustofa og ágætur skóli Harriet Backer (1845-1932). Hún fékkst við innanhússskreyting- ar i kirkjum og einnig veraldlegum bygging- um, og á þvi sviði var hún einn frægasti málari Noregs i meðferð lita og ljóss. A þessum staö daínaði enn fremur vinnustofa framúrskar- andi hælileikakonu, sem var hálfri öld yngri. Og á þessum stað vann hún sitt mikla starf fyrir Noreg — allt þar til húsið var afmáð. Þessi listakona var Fröydis Haavardsholm. f danska menningartimaritinu Samleren, 1934, getur Harriet Backer hinnar ungu listakonu mjög lofsamlega. Hún segir meðal annars: „Fröydis Haavardsholm hefur vinnustofu sína hinum megin við vegginn hjá mér i Hansteensgate 2. Hún nam hjá Oluf heitnum Wold-Torne, er hældi henni fyrir frumlegar og augljósar gáfur. Um þessar mundir vinnur hún að steindum myndum i glugga Þrenningarkirkjunnar. Það er vegferð Krists, sem hinar stór- kostlegu myndir hennar greina frá. Þær eru ferksar og lifandi, stilhreinar og unnar af fullkom- inni kunnáttu.... Verkefni henn- ar eru aðdáunarverð”. Fröydis Haavardsholm er enn þá önnum kafin i vinnustofu sinni, sem hún hefur komið aftur á fót. Frá henni sér yfir sautjándu ald- ar byggingar. Annars er F. Haavardsholm ættuð norðan frá Tromsö, en hún kom til Osló barn að aldri. Sem lista.maður metur hún mjög mik- ils áhrifin, sem hún varð fyrir þarna norðurfrá, af hinni stór- brotnu náttúru, hinum skapandi uppsprettum, en i barnshuga hennar var lágur rómur þeirra fjörgaður al' þessum yfirþyrm- andi, frumstæðu öflum, i áhrifa- rikri náttúru Norður-Noregs. Þungbúinn vetur hennar átti sin- ar hliðar, ýmist boðaði hann eitt- hvað tillt, eða hann breyttist i töfraheim snjós og stjörnuátta. Og svo ummyndaðist náttúran skyndilega fyrir dulnæturhúm og þýða daga sumarsins. Fröydis Haavardsholm er frá- bæriega greinargóð, þegar hún er beðin að rekja minningar sinar frá þessum norðurslóðum. Hún leiðir okkur inn i hinn falslausa heim barnsins, þar sem dagar fyrir hrifningu og innri lotningu fyrir þvi, sem fyrir augu og eyru bar, og þessum undarlega ilmi norður við heimskautsbaug. Þessa minningar voru endur- vaktar, þegar hún tók sér ferð á hendur til Svolvær til þess að komast á ný i snertingu við óveðurshimin og sæbarið vigi norðursins, vegna þess, að íyrir dyrum stóð að myndskreyta bók- ina Troll eftir Jonas Lie. Eftir að Fröydis Haavardsholm hafði flutzt til Osló, hélt hún áfram að safna i þann nægta- brunn, sem hún siðar meir jós rikulega af á starfsferli sinum. Hið unaðslega umhverfi Osló, allt frá leygnum firði til skógi vax- inna hæða, varð henni tilefni til að hafa augun opin. „Með næstum visindalegum áhuga og nákvæmni rannsakaði ég hvert blóm og hvern maur, sem á vegi minum varð. Fjörugt og margháttað jurta- og dýralifið varð mér fyrst hvöt til skreytilist- ar. Um klukkustund á degi hverjum skoðaði ég skeljar, sjávargróður og krabba og sólar- geislana, brotna af öldunum, áður en þeir náðu hvitum sandbotning- um. Seinna kom skógurinn með sinum skripitröllslegu töfrum. Og svo voru það lækirnir og fossarn- ir, einkum fossarnir. Vatn og af: ur vatn — það fór eins og ferskur straumur um meðvitund mina. Og ég reyndi dulúðuga skógar- hræðsiuna, þegar leið min lán inn milli þögulla grenitrjáa og fjalla- tinda á frostheiðum kvöldum og norðurljósin leiftruðu um himin- inn”. A fullorðinsárum hefur hún stöðugt verið að kynna sér hin áhrifamiklu fjöll og sæbryddu strönd Noregs og mannlifið, sem þar hrærist. í stuttu máli, Fröydis Haavardsholm leggur áherzlu á, að náttúran hafi ætið verið sér ná- in, pesónuleg uppspretta innblásturs, ekki til þess að stæla hana, heldur til að endurskapa úr sálardjúpum hennar sjálfrar áhrifamiklar, sjáanlegar myndanir i hvert það verkefni sem fyrir lá. Fjölskylda hennar var upplýst og skildi snemma, hvert krókur- inn beygðist. Sautján ára að aldri hóf hún tveggja ára sjálfstætt nám undir leiðsögn mynd- höggvarans Lars Utne og fór jafnframt i Statens-Handverks- og Kunstindustriskole. Það var hér, sem Oluf-Wold-Torne, kennari hennar i skreyti-dráttlist, leiðbeindi henni við gerð hviksjárflata með glæsilegum árangri. M.a. hafði hann orðið fyrir áhrifum frá Gerhard Munthe og Erik Werenskiold, en þeir höfðu t.d. myndskreytt frábærlega vel Heimskringlu Snorra. Guðmóður Wold-Torne og hans eigin skreyti- verk, allt frá bókum til veggmál- verka, urðu nemanda hans hvatn- ing til að gera sér grein fyrir sin- um eigin sköpunarmöguleikum. A þessu byrjunar-námstimabili naut hún handleiðslu margra góðra kennara og námsferðir voru farnar m.a. til London og Parisar. Þar kynnt hún sér sér- staklega glermyndalist frá mið- öldum, einkum i Chartres. Og i framhaldi af fyrri áhuga hennar á („primitivu”) itölsku málurun- um, einbeitti hún sér á Italiu 1920-1922 að miðalda-meistara- verkum frá þvi um 1200 til endur- reisnartimans. Seinna fylgdu styttri utanlandsferðir, sem buðu upp á athuganir og skoðanaskipti, sem hún mat mikils bæði i Dan- mörku og Sviþjóð, þar sem samtima dráttlistarstefna eins og við þekkjum hana, var að koma fram. Að hún komst svona snemma i snertingu við heimsmenninguna, varð til þess að auðga hennar mannlegu reynslu og það auð- veldaði henni lifandi innsýn i myndlist frá hinum ýmsu timum. Persónuleg snilld i verkum F. Haavardsholm var þegar viður- kennd heima fyrir. Hún var eins og gróðrarskúr á vordegi. En á námsferðurn orð sinum varð hinni ungu listakonu betur ljóst hið norska siðgæði sinnar eigin menningar. Fyrstu regluleg verkefni F. Haavardsholm voru tengd kirkjúnni. Þar á meðal voru bókahnútar og heilsiðuteikning- ar, sem hún gerði i bænabókina, textabókina, grallarann og sálmabók hinnar norsku kirkju. Um 1920 vakti hún athygli i Ameriku fyrir hinn áhrifamikla, grafiska þátt sinn i ársýnisbókum norskra rithöfunda og listamanna ‘svo sem Julehelg og Julehögtid. Meðal annarra byrjunarverka hennar má nefna útgáfu i tilefni 400 ára minningar siðbótarinnar. Þettavar bók eftir MartinLuther, en Fröydis Haavardsholm, sem Þursaveizla. Teikning af gömlu ævintýri.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.