Tíminn - 29.04.1973, Blaðsíða 14

14
TÍMINN
Sunnudagur 29. april 1973.
nú ekki sem auðveldastir. En það
var nú ekki svo mikið, sem menn
þurftu að draga að sér. Heimilin
voru að miklu leyti sjálfum sér
nóg. í kaupstaðinn þurfti aðeins
að sækja hveiti, kaffi og sykur.
Búðin var niður við vatnið, þar
sem heitir að Hnausum. bangað
sóttu menn þessar nauðsynjar og
báru gjarnan heim á bakinu það
sem út var tekið.
Frá okkur voru um 5 milur að
vatninu. Faðir minn fór oftast vor
og haust út að vatninu til að fiska
og hélt þá til hjá kunningjum sin-
um. A vorin veiddist einkum gull-
auga. Sú fisktegund hefur nú
mjög gengið til þurrðar i vatninu.
Fiskmeti það, sem ekki var notað
jafnóðum, var saltað niður i tunn-
ur og geymt sem vetrarforði.
Lifið varð þvi ekki kostnaðar-
samt i útbornum eyri fyrstu árin
hér i Nýja Islandi. 011 nærföt,
sokkar, og vettlingar voru unnin á
heimilunum.
bar sem við komum að alveg
ónumdu landi var engin korn-
rækt, enda hvergi blettur, sem
hægtvarað sá i korni. Stargresis-
engjaflákar voru hér og þar á
landinu og þar var aflað fóðurs
handa búpeningi. Vetrarveðrátt-
an var þá öðruvisi en nú, siðan
skógurinn var ruddur og landið
opnaðist. Aður skýldi skógurinn.
Við vissum ekki um stormana,
sem geisuðu á vatninu eða út á
sléttunni. Búpeningur var hafður
i girðingum, sem byggðar voru úr
viðarrenglum, — einkum ösp.
— Jú, fyrstu árin voru erfið og
Sigurður Vopnfjörft og frú.
ALLT ÍSLENZKT
VAR
OKKUR HEILAGT
ARBORG er myndarlegur
smábær vestur á sléttum
Manitóbafylkis í Kanada.
Þar er bæjarstjóri Sigurður
Vopnfjörö/ vörpulegur
maður, vel gerður og góður
Vestur-islendingur. Hann
talar og ritar tungu ætt-
lands sins svo vel, að ætla
mætti, að þar væri hann til
jarðlifs borinn og uppaiinn.
Og ættartengsl þau, sem
rakin verða austur um haf-
ið, virðir hann og metur.
Sigurður og kona hans eiga fall-
egt og vel búið heimili. Ber þar
öllu hærra þægindi og hlýlegan
aðbúnað, en skraut og tildur.
Ég var um tima gestur hjón-
anna og naut þar alúðar og gest-
risni, svo fákunnandi ferðalangur
getur ekki á betra kosið. bau
feröuðust með mig um nærliggj-
andi sveitir, meðal annars út i
Indiánahverfi. Var sú ferð mjög
fróðleg fyrir mig. Ekki sizt það,
að ganga á fund höfðingja Indi-
ána þar i hverfinu. Að visu eru
völd hans nokkuð á annan veg
heldur en feðra hans fyrr á timum
—, þar sem hann er þarna aðeins
hreppstjóri og hefur þegið vald
sitt af fylkisstjórninni. En ef til
vill á hann tviþættu hlutverki að
gegna — annars vegar gæta þess
réttar, sem nútima þjóðhættir
leggja honum i hendur og hins
vegar vera þess minnugur, að
hann er hér i landi, sem með of-
beldi var tekið af feðrum hans.
Skammt frá Arborg er stórbýli
Gunnars Sæmundssonar. Við
hann kannast margir tslendingar
hér austan hafs, þvi hann hefur
oft verið á ferð hér um ættarslóðir
og er mikill tslandsvinur, svo er
einnig kona hans, Margrét Hall-
dórsdóttir. Ég dvaldi á heimili
þeirra fimm daga i bezta fagnaði.
Er mér undrunarefni, hve
islenzkt mál leikur þeim og flest-
um börnum þeirra létt á tungu.
Geysibyggð er milli Hnausa og
Arborgar, en Hnausar eru á
vesturströnd Winnipegvatns
nokkru norðar en Gimli.
Einn landnámsmanna i Geysi-
byggð var Páll Halldórsson frá
Brattavölluip á Arskógsströnd.
Hann var kvæntur Jóhönnu Guð-
rúnu Jónsdóttur. Hún var dóttir
Jóns Dagssonar, bónda á Karls-
stöðum i Ólafsfirði og konu hans
önnu Stefánsdóttur frá búfna-
völlum i Hörgárdal. Foreldrar
Páls voru Halldór Jónsson frá
Miðvatni i Skagafirði og kona
hans Ingibjörg Jónatansdóttir.
Halldór fluttist vestur um haf
1876, og var einn af fyrstu land-
nemunum við tslendingafljót.
Páll og Jóhanna bjuggu fyrst að
Hornbrekku i Ólafsfirði og þar
fæddist 10. september 1887 sonur
þeirra Jón Pálsson, en skömmu
siðar fluttu þau að Reykjum á
Reykjaströnd og svo þaðan
vestur um haf árið 1894. bá er Jón
sjö ára. Hann man þvi vel fyrstu
átök landnemans við skóginn og
fenjamýrarnar.
Jón Pálsson er nú búsettur á
Betel, heimili aldraðra á Gimli.
bar hitti ég hann i sumar, hvikan
i hreyfingum og léttan i máli.
brátt fyrir ýmiss konar áföll á
ævibrautinni verður ekki á svip
hans séð, að lifið hafi leikið hann
grátt.
tslendingar stofnuðu eigin ný-
lendu — Nýja tsland —■ og þeir
áttu þetta land — niu milur suður
frá Gimli og norður fyrir River-
ton og svo Mikluey. beir máttu
stofna hér sitt eigið þjóðfélag og
hafa sjálfstæða fylkisstjórn.
Tvö fyrstu árin voru skelfilega
erfið. Landnemarnir komu fátæk-
ir og fákunnandi á nöprum haust-
degi 1875 að óbrotnu og ónumdu
landi. bað varð þungur vetur.
Næsta ár, 1876, kom svo bólan. bá
dóu margir. bá komu þau hingað
afi minn, Halldór og amma min,
Ingibjörg. bau misstu þó ekkert
sinna barna, en einn drengur bar
þess minjar alla ævi. Enda þótt
fyrsta mæling, sem gerð var af
Nýja-lslandi næði niu milur upp
frá vatninu inn i landið, var fyrsta
byggðin aldrei nema 3-4 mílna
breið ræma meðfram vatninu.
önnur álma var svo upp með
íslendingafljóti mest 2 milur.
Hver, sem land tók fékk út-
mældar 160 ekrur. Hann borgaði
10 dali og fékk þá heimilisrétt.
Næsta skrefið var svo það, að
vinna að framkvæmdum, og
skyldi heimilisréttarhafi vera á
landinu a.m.k. sex mánuði ár
hvert i þrjú ár. Landið þurfti hann
ekki að greiða öðru verði en að
fullnægja þessari skyldu sinni —
og var þá landið hans eign.
Gott samband var milli Nýis-
lendinga. bað vann saman að
framkvæmdum, þar sem einn
studdi annan, og það kom saman
til gleðifunda. Flest allir stund-
uðu bæði fiskveiðar og búskap.
Vatnið var gullkista, eða öllu
heldur matarforðabúr, þar var
óbrigðul veiði alla vetur. Afi minn
var marga vetur við að flytja fisk
til lands frá fiskimönnum, sem
veiðar stunduðu i vatninu. Hann
beitti uxum fyrir sleðana — aðrir
höfðu ef til vill hesta. Okkar fjel-
skylda átti ekki hesta til að beita
fyrir æki, fyrr en ég fór að búa.
— Aðdrættir? — Jú, þeir voru
landneminn ekki of sæll af sínum
stranga vinnudegi. En að liðnum
fyrstu árunum tveim, mun fáar
fjölskyldur hafa skort mat. Skóg-
urinn var fullur af veiðidýrum og
vatnið fiskauðugt og þegar
tslendingar höfðu lært að hagnýta
sér hvort tveggja, voru þeir flest-
ir menn til að seðja hungur barna
sinna. En þrátt fyrir það, þótt
vetrarisinn yrði þykkur, þegar
hann lagðist ydir lifsbjörgina i
vatninu og þvi strangt að koma
niður netunum, og kargaskógur-
inn seigur viðureignar áður en
hveitifræið féll i frjóa mold, sagði
faðir minn að sig langaði ekki
heim til tslands aftur. Hann var
búinn að eiga þar erfiða daga.
Foreldrar hans voru ákaflega
fátæk. En hann var mjög dug-
legur og bjartsýnn. Sem ungling-
ur hafði hann þolað miklar þraut-
Skóli i Arborg.