Tíminn - 13.06.1973, Side 11

Miðvikudagur 13. júni 1973.
TÍMINN
11
Útgefandi: Framsöknarfiokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson,
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaðs Timans).
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur i Aöalstræti 7, simi 26500 — afgreiöslusími 12323 — aug-
lýsingasfmi 19523. Askriftagjald 300 kr. á mánuöi innan lands,
i lausasölu 18 kr. eintakiö.
Blaöaprent h.f
■- ■
AAesta lyftistöng
la ndsbyggða rinna r
Á stjórnmálasviðinu ber nú ekki á öðru
meira en keppni flokkanna um að eigna sér
hina svonefndu byggðastefnu. Ýmsir gætu
haldið af þessu, að það væri eitthvað nýtt, að
unnið væri að þvi að efla landsbyggðina og
treysta búsetu manna þar. Sem betur fer, er
hér þó ekki um neina nýjung að ræða, þvi að
illa myndi málum landsbyggðarinnar vera
komið, ef svo væri. Það er búið að halda uppi
baráttu fyrir eflingu landsbyggðarinnar ára-
tugum saman, eins og hægt er að sjá glögg
dæmi um i öllum héruðum landsins. Hins vegar
var það svo um langt skeið, að reynt var að
telja þá, sem héldu uppi byggðastefnunni, óal-
andi og óferjandi i höfuðborginni. Nú er þetta
sem betur fer breytt. En hollt er samt að minn-
ast þess, ef menn vilja gera sér næga grein fyr-
ir hverjum muni bezt að treysta i þeim efnum.
Sé horft yfir þróun hinna dreifðu byggða sið-
ustu áratugina, verður það fljótt ljóst, hvaða
aðili það er, sem hefur lagt fram drýgsta skerf-
inn til að viðhalda þeim og treysta hlut þeirra.
Þar kemst áreiðanlega enginn aðili til jafns við
samvinnuhreyfinguna. Þetta sést ekki aðeins i
kauptúnum og kaupstöðum viða um land, þar
sem mannvirki hennar og starfsemi eru viðast
mjög áberandi. Þetta sést óbeint i uppbygg-
ingu sveitanna, þvi að samvinnuhreyfingin á
þar einn stærsta þáttinn. Samvinnuhreyfingin
hefur ekki aðeins tryggt byggðalögunum viðs-
vegar um landið hin hagkvæmustu verzlunar-
kjör, heldur haft forgöhgu um margvislegar
atvinnuframkvæmdir, sem hafa stöðvað mik-
inn fólksflótta, sem ella hefði orðið. Samvinnu-
hreyfingin hefur tryggt, að fjármagnið, sem
áður streymdi úr héruðunum til útlanda, eða til
helztu þéttbýlissvæðanna innanlands, hefur
haldizt þar áfram og stuðlað að margvislegri
uppbyggingu. Á þennan og annan hátt hefur
samvinnuhreyfingin óumdeilanlega orðið
mesta lyftistöng flestra eða allra byggðalaga
landsins.
Nú, þegar svo mikið er rætt um byggðastefnu
og eflingu hennar, er vissulega vert að menn
geri sér þetta fullljóst. Áætlanir um fram-
kvæmdir og uppbyggingu eru vissulega góðra
gjalda verðar, en meira máli skipta þó verkin
sjálf. Eigi uppbygging dreifbýlisins að halda
áfram og eflast, verður hún fyrst og fremst að
vera verk fólksins þar. Það þarf að beita sam-
eiginlegu afli sinu til að stuðla að framkvæmd-
um og tryggja þær. Hingað til hefur ekkert tæki
reynzt máttugra i þeim efnum en samvinnu-
hreyfingin.
Það, sem samvinnuhreyfinguna hefur mjög
skort til að geta notið sin, er nægilegt fjár-
magn. Á nýloknum aðalfundi Sambands isl.
samvinnufélaga var mjög rætt um þetta mál
og hvernig það yrði bezt leyst. Vafalaust er nú
fátt þýðingarmeira i byggðamálunum en að
þetta sé athugað og samvinnusamtökum fólks-
ins þar tryggð sem bezt starfsaðstaða. Það
myndi lyfta undir nýja framfarasókn þar
meira en nokkuð annað. Hér er tvimælalaust
um að ræða einn mikilvægasta þátt raunhæfrar
og áhrifarikrar byggðastefnu. Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Los Angeles undir
stjórn blökkumanns
Vegur bandarískra blökkumanna fer vaxandi
Bradlcy ug kona hans fagna sigri.
ÞAU tiðindi gerðust I
Bandarikjunum rétt fyrir sið-
ustu mánaðamót, að blökku-
maður, Thomas Bradley, var
kjörinn borgarstjóri i þriðju
stærstu borg landsins, Los
Angeles. í Los Angeles eru
blökkumenn ekki nema 18%
Ibúanna og á Bradley þvi ekki
þeim sigur sinn að þakka,
nema að takmörkuðu leyti.
Skoðanakannanir, sem fóru
fram eftir borgarstjórakosn-
ingarnar, þykja hafa leitt i
ljós, að um 50% hvitra kjós-
enda hafa kosið hann, um 51%
kjósenda af mexikönskum
ættum og um 92% blakkra
kjósenda.
Blökkumenn hafa áður verið
kjörnir borgarstjórar i þrem-
ur stórum borgum, en i tveim-
ur þeirra Newark og Gary,
voru blökkumenn i meirihluta
meðal kjósenda. t hinni þriðju,
Cleveland, þar sem Carl Stok-
es náði kosningu 1967, voru
blökkumenn rúmur þriðjung-
ur kjósenda. i Washington,
höfuöborg Bandarikjanna,
hefur blökkumaður, Walter
Washington, gegnt borgar-
stjórastörfum að undanförnu,
en hann hefur verið skipaður
til þess af stjórnarnefnd borg-
arinnar, sem er kosin af þing-
inu. 1 Washington eru blökku-
menn lika i verulegum meiri-
hluta. 1 Newark heitir blakki
borgarstjórinn Kenneth Gib-
son og i Gary Richard Hatch-
er.
Þegar tillit er tekið til þess
að blökkumenn ná þvi ekki að
vera fimmtungur kjósenda i
Los Angeles, verður að telja
sigur Bradleys i sérflokki.
Hann er lfka talinn ótviræður
vitnisburður um, að banda-
riskir kjósendur láti litarhátt
frambjóðenda stöðugt hafa
minni og minni áhrif á sig,
heldur meti þá meira eftir
hæfileikum og þeirri tiltrú,
sem þeim tekst að skapa.
Ótvirætt er það lika, að jafn-
réttismálum blökkumanna
hefur þokað meira áleiðis i
Bandarikjunum siðasta ártug-
inn en nokkru sinni fyrr, og þvi
ber nú mun minna á öfgasam-
tökum þeirra en t.d. fyrir tiu
árum. Þetta hefur ekki gerzt
nema að takmörkuðu leyti
fyrir atbeina stjórnarvalda,
heldur mun frekar vegna
vaxandi skilnings almennings.
TVENNT er talið hafa ráðið
mestu um sigur Bradleys.
Annaö var það, að honum.
tókst að vinna tiltrú kjósenda
meö áróöri sinum i kosninga-
baráttunni. Hitt var, að traust
fráfarandi borgarstjóra, sem
sótti um endurkjör i þriðja
sinn hafði mjög þorrið siö-
asta kjörtimabil hans.
Þaö hjálpaði Bradley, að
þetta var ekki i fyrsta sinn,
sem hann keppti um borgar-
stjóraembættið. Borgar-
stjórakosning i Los Angeles
fer þannig fram, að fyrst fer
fram almennt prófkjör, sem
allir geta tekið þátt i, en siöan
keppa þeir tveir, sem fá flest
atkvæði i prófkjörinu. Bradley
bauð sig fram i borgarstjór-
akosningunum 1969 og fékk þá
flest atkvæði i prófkjörinu, en
tapaði svo i aðalkosningunni
fyrir Sam Yorty, sem þá var
búinn að vera borgarstjóri i
tvö kjörtimabil, eða i 8 ár.
Yorty hafði oröið annar i próf-
kjörinu. Hann notaði það mjög
gegn Bradley, að hann væri
blökkumaður, og að hann til-
heyrði öfgasamtökum blökku-
manna. Þetta bar þann árang-
ur, að Yorty vann aðalkosn-
inguna. Ósigur Bradleys vann
honum samúö, þvi að hann
þótti sprottinn af röngum for-
sendum. Bradley haföi aldrei
verið bendlaður við öfgasam-
tök blökkumanna, en hafði
sem lögreglumaður i rúma tvo
áratugi unnið sér gott orð og
stöðugt farið hækkandi i tign.
Hann lagöi lika áherzlu á i
málflutningi sinum, að hann
myndi kappkosta að halda
uppi lögum og reglum, enda
nyti hann þar reynslu sinnar
sem lögreglumaður. Jafn-
framt lagði hann áherzlu á
umhverfismál og samgöngu-
mál, sem eru i miklum ólestri
i Los Angeles. M.a. lofaði hann
að vinna gegn ofþenslu borg-
arinnar. Þar eru nú 3 millj.
ibúar, en sumar spár eru á þá
leið, að þeir verði orðnir 10
millj. um aldamót. Bradley
lofaði að vinna að áætlunum
um, að ibúar borgarinnar yrðu
aldrei fleiri en 4 milljónir.
Bradley rak að ýmsu leyti
sama áróður nú og fyrir kosn-
ingarnar 1969. Hann notaði
mikið sjónvarp, enda þykir
hann traustvekjandi á þeim
vettvangi. Eins og 1969 urðu
þeir Yorty hæstir i prófkjörinu
og kepptu siöan til þrautar i
aðalkosningunni. Yorty ætlaöi
nú aftur að nota þaö gegn hon-
um, að hann væri blökkumað-
ur, en það mistókst að þessu
sinni. Bradley fékk um 53%
atkvæðanna.
ÞAÐ átti vafalaust veruleg-
an þátt I sigri Bradleys, að
Yorty hafði mjög glatað
trausti sinu sem borgarstjóri á
slðasta kjörtimabilinu. Brad-
ley gat fært rök að þvi, að
hann hafði á þessum fjórum
árum dvalið rúmt eitt ár utan
borgarinnar. Ástæðan var
m.a. sú, að Yorty hugsaði sér
hærra en að vera borgarstjóri.
Hann stefndi ekki að neinu
minna en að verða forseti
Bandarikjanna. Hann gaf kost
á sér sem forsetaefni demó-
krata fyrir forsetakosningarn-
ar I fyrra og tók þátt i all-
mörgum prófkjörum hjá
þeim, en án umtalsverðs ár-
angurs. Siðar tók hann að und-
irbúa að verða rikisstjóri i
Kaliforniu. Þetta tók veruleg-
an hluta af tima hans og Brad-
ley gat bent á, að mestur
áhugi Yortys i sambandi við
borgarstjoraembættiö væri að
nota það sem stökkpall, sem
gerði honum mögulegt að
komast hærra i metorðastig-
anum. Þá gat Bradley bent á
fjölmargt, sem hefði farið af-
laga i borgarstjórninni að
undanförnu. 1 raun réttri var
það þó ekki Yorty einum að
kenna, þvi að borgarstjóra-
embættinu i Los Angeles
fylgja takmörkuð völd á ýms-
um sviðum, t.d. heyra skóla-
mál, samgöngumál og meng-
unarmál að mestu leyti undir
önnur stjórnarvöld. Þetta get-
ur átt eftir að reynast Bradley
sjálfum þungt i skauti.
THOMAS BRADLEY er
fæddur 29. desember 1917 og
verður þvi 56 ára á þessu ári.
Hann er fæddur i Texas, þar
sem faðir hans vann á bómull-
arökrum við léleg kjör. Þegar
Bradley var sex ára, fluttist
fjölskylda hans til Los Angeles
þar sem Bradley varð að
vinna fyrir sér strax og hann
fékk aldur til. Það hjálpaði
honum, að hann var mikill
iþróttamaður og var með
beztu knattleiksmönnum um
skeið. Þetta opnaði honum leið
inn I lögregluna og siöar opn-
aöi það honum leið að kvöld-
námi við háskóla, þar sem
honum tókst að ljúka laga-
prófi. Bradley vann sér gott
orö sem lögreglumaður, og
var orðinn háttsettur foringi i
henni, þegar hann bauð sig
fram sem borgarfulltrúaefni
1961. Hann náði kosningu og
hefur verið endurkosinn jafn-
an siðan. Hann hætti störfum i
lögreglunni, þegar hann var
kjörinn borgarfulltrúi.
Bradley er hár vexti, sex fet
og fjórir þumlungar, og sam-
svarar sér vel. Hann kemur
vel fyrir, flytur mál sitt skýrt
og rólega og á þvi gott með
að vekja traust. Hann er ekki
talinn sérstakt gáfnaljós en er
talinn hafa farsælar gáfur og
vera góður starfsmaður. Hann
er kvæntur og eiga þau hjón
tvær dætur. Fjölskyldulif hans
er talið til fyrirmyndar.
Þ.Þ.