Fréttablaðið - 30.10.2004, Blaðsíða 18

Engum dylst að stærstur hluti
heimsins lifir við fátækt. Þegar
fullfrískir íbúar þeirra landa þar
sem ástandið er verst eiga ekki til
hnífs og skeiðar þá þarf enginn að
gera sér grillur um að aðbúnaður
fatlaðra sé með svipuðum hætti og
Vesturlandabúar eiga að venjast.
Alþjóðlegu samtökin Inclusion
International hafa um árabil barist
fyrir bættum hag fólks með
þroskahömlun víða um heim, ekki
síst í þróunarlöndunum, en í vik-
unni var forseti samtakanna, Diane
Richler, stödd hér á landi.
Fátækt bæði orsök og afleiðing
Óvíða búa jafnmargir við einhvers
konar fötlun og í þriðja heiminum.
Í Afríku er einn af hverjum fimm
fatlaður á einhvern hátt og segir
Richler að orsakir þess liggi ekki
hvað síst í erfiðum skilyrðum í álf-
unni. „Mörg börn fæðast þroska-
heft vegna þess að mæður þeirra
fá ekki næga næringu á meðgöng-
unni en jafnframt getur vannæring
á æviárum barnsins leitt af sér
þroskahömlun,“ segir Richler.
Stríð leiða af sér líkamlega fötlun,
svo og náttúruhamfarir og sjúk-
dómar. Þannig gera malaría og
heilahimnubólga marga að öryrkj-
um í álfunni og á seinni árum hefur
alnæmi bæst við.
Aðbúnaður þeirra sem búa við
fötlun í þróunarlöndunum er held-
ur bágborinn. Rétt eins og ófatlaðir
fara þeir gjarnan á mis við hreint
vatn, mat og húsaskjól en þar fyrir
utan þeir settir til hliðar á flestum
sviðum þjóðfélagsins. Richler
bendir á að fátækt sé þannig bæði
orsök og afleiðing fötlunar því fatl-
aðir hafa nánast engin tækifæri til
að afla sér menntunar. „Níutíu pró-
sent barna sem ekki ganga í skóla
eru fötluð. Sameinuðu þjóðirnar
leggja mikla áherslu á bætta
menntun í þessum heimshluta en
það gefur auga leið að ef ekki er
reiknað með að fatlaðir geti gengið
í skóla þá verður þessum markmið-
um ekki náð. Því verður að bæta
aðgang þeirra og aðbúnað í þessum
efnum,“ segir Richler.
Þroskaheftum stúlkum nauðgað
Diane Richler segir að í mörgum
samfélögum njóti fatlaðir um-
hyggju samborgara sinna, ekki síst
þar sem staða stjórfjölskyldunnar
er sterk og fólk er vant að búa
margt saman á einu heimili. Hins
vegar má víða finna rótgróna for-
dóma í garð þeirra sem glíma við
fötlun. Stundum er litið þannig á að
fæðing þroskahefts barns sé refs-
ing frá Guði fyrir einhverjar mis-
gerðir. „Margar konur í Afríku og
Suður-Ameríku hafa verið hraktar
af heimilum sínum með þroskaheft
börn sín vegna þess að eiginmenn
þeirra segja að fötlunin geti ekki
verið frá þeim komin,“ segir
Richler.
Richler bendir jafnframt á
skelfilega þróun sem orðið hefur í
Afríku með uppgangi alnæmis-
sjúkdómsins. „Þar hefur HIV-veir-
an breiðst hratt út, meðal annars
vegna þeirrar hégilju að smitaðir
menn geti læknast við að hafa sam-
ræði við óspjallaðar meyjar.
Þroskaheftar stúlkur verða gjarn-
an fórnarlömb þessara manna sem
nauðga þeim og smita af veikinni.“
Hlekkjuð við gluggann
Aðspurð um hvað verði um ein-
stæðu mæðurnar með fötluðu
börnin segir Richler að þær séu í
hreint hræðilegri stöðu því þær
verði að sjá sér og börnum sínum
farborða en fá enga aðstoð við það.
„Ég þekki dæmi af sex ára gamalli
bólivískri stúlku sem var alvarlega
þroskaheft. Á meðan móðir hennar
vann fyrir heimilinu var litla telp-
an alein heima, hlekkjuð við
gluggarimlana. Sem betur fer
gripu systursamtök okkar í landinu
inn í og komu stúlkunni í skóla. Þá
fyrst fór hún að læra að tala og
geta bjargað sér sjálf,“ segir
Richler og bætir því við að því mið-
ur sé þetta dæmi alls ekki einstakt.
Hvað getum við gert?
Richler notaði tímann hér á landi
til að kynna samtök sín og málstað
þeirra fyrir stjórnvöldum og hitti
meðal annars forsætisráðherra og
forseta Íslands í því skyni. Enda
þótt framlög Íslendinga til þróun-
armála séu ekki ýkja há bendir
hún á að þau hafi vaxið á síðustu
árum. Richler telur að Íslendingar
geti kennt öðrum þjóðum ýmislegt
um hvernig búa megi að fötluðum,
rétt eins og við höfum kennt fjar-
lægum þjóðum að veiða fisk og
virkja hveri. Hún segir að við-
brögð hérlendra ráðamanna gefi
tilefni til bjartsýni en hvetur jafn-
framt íslensku þjóðina til að leggj-
ast á árarnar til að það verði að
veruleika.
sveinng@frettabladid.is
18 30. október 2004 LAUGARDAGUR
Aðbúnaður þroska-
heftra í Úganda er
ekki eins og best verð-
ur á kosið.
Á árunum 1995-98 starfaði Sigrún
Þórarinsdóttir þroskaþjálfi í Úg-
anda og hún hefur séð aðbúnað
þeirra sem stríða við fötlun, bæði
andlega og líkamlega.
Stofnanir sem sinna fötluðu
fólki eru fáar í landinu og eins og
við er að búast eru aðstæður þar
bágbornar. „Mest er verið að
hugsa um að gefa krökkunum að
borða,“ segir Sigrún og bætir því
við að margar stofnanir séu ein-
ungis geymslustaðir fyrir fatlaða.
Hún segir þó að það hafi komið sér
á óvart hversu margt menn gátu
gert við lítil efni, oft með furðu-
góðum árangri. Í raun má segja að
þeir sem komast á stofnanir séu
heppnir.
Sigrún segir að neikvæð við-
horf til fatlaðra hafi verið áber-
andi og margir þeirra taldir and-
setnir. „Stærstur hluti götubarn-
anna í höfuðborginni Kampala var
fatlaður og þau urðu að betla sér til
matar,“ segir hún en telur að hagur
þeirra hafi verið betri á lands-
byggðinni. Það vakti athygli henn-
ar hversu sjaldan hún sá þroska-
heft fólk. „Ég sá aðeins í eitt skipti
barn með Downs-heilkenni úti á
götu.“ Aðspurð hver skýringin á
því sé svarar Sigrún: „Þau hafa
hreinlega verið borin út rétt eftir
fæðingu. Ég er viss um það.“
Himinn og haf skilja að aðbún-
að fatlaðra í Úganda og á Íslandi.
„Það er ekki hægt að bera þessi tvö
lönd saman,“ segir Sigrún Þórar-
insdóttir þroskaþjálfi.
sveinng@frettabladid.is
GÆÐAVARA Á BETRA VERÐI!
FÓLKSBÍLADEKK • JEPPADEKK • FÓLKSBÍLADEKK • JEPPADEKK • FÓLKSBÍLADEKK • JEPPADEKK
LEIÐANDI Í LÆGRA DEKKJAVERÐI
Dekkjalagerinn er nú á 12 stöðum um land allt!
Sólbakka 8
310 Borgarnesi
Miðási 23
700 Egilsstöðum
Víkurbraut 4
780 Höfn
Gagnheiði 13
800 Selfossi
Hlíðarvegi 2-4
860 Hvolsvelli
Njarðarnesi 1
603 Akureyri
Skeifunni 3c
108 Reykjavík
Viðarhöfða 6
110 Reykjavík
Melabraut 24
220 Hafnarfirði
Iðavöllum 8
230 Keflavík
Flugumýri 16
270 Mosfellsbæ
Smiðjuvegur 6
200 Kópavogi
...einfaldlega betri!
SIGRÚN ÞÓRARINSDÓTTIR
Þótt efni hafi verið lítil í bænum Jinja reyndi fólk að gera gott úr öllu saman.
Þeir heppnu á stofnanir
Þeir sem samfé-
lagið hefur hafnað
Aðbúnaður fatlaðra í þróunarlöndunum er afar bágborinn en fæstir
þeirra fá meðferð eða menntun við sitt hæfi. Fordómar og bábiljur hafa
víða gert hag þeirra ömurlegri en orð fá lýst.
VÍTAHRINGUR FÖTLUNAR OG FÁTÆKTAR
Antonio Vargas Granada býr á öskuhaugunum í Managua í Níkaragva.
STÓRFJÖLSKYLDAN HJÁLPAR
Stúlka frá Níkaragva lætur fara vel um sig í móðurfaðmi.
DIANE RICHLER
Richler hitti forseta Íslands, Ólaf Ragnar
Grímsson, á meðan dvöl hennar hérlendis
stóð. Með þeim á myndinni er Halldór
Gunnarsson, formaður Þroskahjálpar.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/S
TE
FÁ
N
M
YN
D
C
AR
LO
S
R
EY
ES
-M
AN
ZO
M
YN
D
C
AR
LO
S
R
EY
ES
-M
AN
ZO