Fréttablaðið - 15.11.2004, Blaðsíða 16

Einu sinni á kjallaraárum okkar
hjóna vakti konan mín mig um
miðja nótt og færði mér þau tíð-
indi að hún heyrði ekki betur en
að frammi í eldhúsi geisuðu
harðvítug átök milli kattanna og
skrækjandi rottu. Ég reis upp við
dogg, hugsaði mitt ráð og kvað
loks upp úrskurðinn: við skulum
fara aftur að sofa, kannski verð-
ur rottan farin þegar við vöknum
næst.
Þetta lýsir þeirri óbilandi
bjartsýni sem löngum hefur ein-
kennt mig en líka almennu karl-
mannlegu hugleysi – og tregðu til
að grípa til hvimleiðra en nauð-
synlegra ráðstafana. Helgi Hálf-
danarson hefur búið til gott orð
um svona viðbrögð andspænis
vá, að láta reka á reiðanum þótt
allt stefni í óefni: hann kallaði
slíkt fólk reiðareksmenn.
Maður verður stundum var
við þetta hugarástand andspænis
mikilvægasta úrlausnarefni okk-
ar daga: umhverfismálum –
þessa undarlegu tregðu jafnvel
þótt ekki sé um neinar fórnir að
ræða heldur bara aukin þægindi,
á borð við það að skipta úr allt of
stórum fjallajeppa og í alvöru
borgarbíl. Menn treysta sér ekki
til að horfast í augu við voðann
og bregðast við honum á öllum
stigum, einstaklingsbundnum og
á þjóðarvísu. Klerkastjórnin í
Washington hefur að vísu sér-
stöðu, sér enga sérstaka þörf á
því að bjarga jörðinni því dóms-
dagur sé hvort sem er á næsta
leiti og Jahve búinn að útbúa
VIP-kortin handa þeim útvöldu –
en við hin sem ekki höfum neinar
spurnir af þessum ráðagerðum
almættisins en lítum á Guð sem
táknmynd lífsaflsins, kjósum
frekar lífið – og erum raunveru-
lega „pro-life“ – við hljótum að
krefjast þess af okkar stjórn-
völdum að þau geri allt það sem í
þeirra valdi stendur til að stöðva
nú þegar hina heimskulegu og
ónauðsynlegu losun gróðurhúsa-
lofttegunda.
Málflutningi reiðareksmanna
má lýsa svona: í fyrsta lagi er
hitastig ekkert að hækka; í öðru
lagi er það gott að hitastig sé að
hækka vegna þess að þá opnast
siglingaleiðir fyrir okkur og
veðrið batnar; í þriðja lagi er of
seint að gera nokkuð við því að
hitastig sé að hækka, of dýrt og
nær að flytja fólk burt af hættu-
svæðum. Núverandi umhverfis-
ráðherra, Sigríður Anna
Þórðardóttir, hefur til þessa ver-
ið atkvæðalítil í starfi. Aðspurð
um áhuga sinn á umhverfismál-
um sagðist hún til dæmis vera
frá Siglufirði og hafa yndi af því
að fara í berjamó. Það vakti líka
athygli og nokkra undrun þegar
hún valdi sér á sínum tíma til að-
stoðar Harald Johannesen sem
hafði verið viðloðandi hinn svo-
kallaða Vef-þjóðvilja – netsíðu
ungra manna sem halda mjög
fram þeirri hugsjón að hlýnun
loftslags af mannavöldum sé
með öllu ósannað mál.
Á dögunum fékk hinn nýbak-
aði ráðherra loks tækifæri til að
láta að sér kveða á alþjóðavísu
þegar hún ávarpaði ráðstefnu
vísindamanna í tilefni af útkomu
skýrslu um hlýnun andrúmslofts
á norðurslóðum. Í skýrslunni er
ekki einungis staðhæft að rann-
sóknir hafi leitt í ljós að þessi
hlýnun sé óyggjandi heldur og að
hún sé miklu hraðari en vísinda-
menn óttuðust áður. Fyrrverandi
umhverfisráðherra, Siv Frið-
leifsdóttir, vakti athygli á þessari
sömu ráðstefnu fyrir skörulegan
málflutning og góða þekkingu á
efninu sem hún hafði sýnilega
kynnt sér, enda er hún ekki leng-
ur ráðherra og þarf ekki lengur
að framfylgja stóriðjustefnu
Halldórs Ásgrímssonar. Í setn-
ingarræðu sinni var Sigríður
Anna hins vegar stödd í hálfgerð-
um berjamó á Siglufirði. Í ræð-
unni, sem virtist fremur ætluð til
að falla ráðamönnum Bandaríkj-
anna í geð en að vera í einhverju
samhengi við sjálfa ráðstefnuna,
sagði íslenski ráðherrann – þvert
á niðurstöðu skýrslunnar – að
enn væri miklum vafa undirorp-
ið hversu mikil áhrif menn hafi á
loftslag og hversu mikið loftslag
sé að breytast.
Eru áherslur ríkisstjórnarinn-
ar að breytast í umhverfismál-
um? Sjálfstæðismenn virðast
miða alla sína stefnu á alþjóða-
vísu við að halda uppi atvinnu-
stigi á Suðurnesjum – ber að
skoða ræðu umhverfisráðherra í
því ljósi, að menn séu að stilla
sér upp við hlið Bandaríkja-
manna í því að hundsa Kyoto-
sáttmálann? Eða er það
hlutskipti ráðherrans að tjá við-
horf þeirra manna sem vona að
þetta geti nú ekki verið svona
slæmt, þetta hljóti að vera eitt-
hvað orðum aukið, þessir vís-
indamenn séu svo öfgafullir –
þetta verði kannski bara allt far-
ið þegar þeir vakni.
Eða hvers er að vænta af ráð-
herra sem hefur það helst til um-
hverfismála að leggja að hún sé
frá Siglufirði? ■
U m þessar mundir minnast menn og fagna þeim tíma-mótum þegar Berlínarmúrinn féll. Niðurrif múrsinsmarkaði endalok blóðugs tímabils kúgunar og skipting-
ar Evrópu.
Þetta voru mikil tímamót og frá því að ríki Austur-Evrópu
fengu frelsi hafa þau tengst nágrönnum sínum sterkari bönd-
um. Alþjóðleg fyrirtæki hafa fjárfest í þessum ríkjum og ef
heldur fram sem horfir munu lífskjör í þessum löndum færast
hraðbyri í átt til þess sem þekkist í löndum Vestur-Evrópu. Ný-
frjáls ríki hafa gengið til liðs við Evrópusambandið og njóta nú
aðgengis að stærri markaði, bæði fyrir vörur og vinnu.
Sú þróun til opnunar í heiminum sem fall Berlínarmúrsins
táknar hefur einnig nýst Íslendingum vel. Íslenskt viðskiptalíf
sækir fram og með jöfnu millibili berast fregnir af nýjum land-
vinningum íslenskra kaupsýslumanna á erlendum mörkuðum.
Fáa hefði grunað fyrir örfáum árum að hið þekkta vöruhús
Kaupmannahafnar Magasin du Nord yrði innan skamms eign
íslenskra fjárfesta.
Þeir eru fleiri múrarnir en þeir sem gerðir eru úr múrstein-
um og gaddavír. Múrar hugarfarsins eru ekki síðri hindrun á
veginum til friðar og velsældar. Við fögnum árangri íslenskra
fyrirtækja erlendis. Við fögnum einnig velgengni einstakra
landa okkar á erlendri grund. Við viljum frelsi til þess að flytj-
ast til útlanda og þegar þangað er komið viljum við halda sér-
kennum okkar um leið og við gerum kröfur til þess að njóta
sömu réttinda og innfæddir íbúar viðkomandi landa. Á sama
tíma vex því sjónarmiði fiskur um hrygg að íbúar Íslands sem
eru af erlendum uppruna séu óæskilegir og takmarka beri að-
gengi þeirra að landinu meira en þegar er gert.
Í nýrri könnun Gallup kemur í ljós að þeim Íslendingum
fjölgar sem hafa neikvæð viðhorf til landa sinna sem eru af
erlendum uppruna. Þetta er verulegt áhyggjuefni. Þessi viðhorf
endurspegla þann sérkennilega tvískinnung sem birtist í hörð-
um þjóðernisviðhorfum. Viðhorfum sem ganga út frá því að við
séum á einhvern hátt betri eða merkilegri en afgangur mann-
kynsins. Svo er ekki, en við erum heldur ekkert verri.
Sá sem flytur til annars lands víkkar sjóndeildarhring sinn.
Sama gildir um þann sem tekur þeim sem flytjast í heimabyggð
hans opnum örmum. Fólk af erlendum uppruna hefur um langt
skeið flust hingað til lands og mikill meirihluti þess hefur auðg-
að þjóðina með vinnu sinni og framlagi til samfélagsins. Ís-
lensku tónlistarlífi fleygði til dæmis fram á árunum kringum
seinni heimsstyrjöld vegna starfs nokkurra eldhuga sem flutt-
ust hingað frá hinni hrjáðu Evrópu.
Þegar þess verður vart að til sé að verða múr hugarfars
fordóma og mannfyrirlitningar á að spyrna við fótum. Fólk er
yfirleitt ekki illa innrætt. Afstaða eins og sú sem birtist í könn-
un Gallups er gjarnan sprottin af vanþekkingu og ótta við hið
ókunnuga. Yfirvöld og aðrir þurfa að taka höndum saman til
þess að koma í veg fyrir að slíkur múr verði reistur. Fræðsla er
besta meðalið við hræðslu og henni þarf að sinna. ■
15. nóvember 2004 MÁNUDAGUR
SJÓNARMIÐ
HAFLIÐI HELGASON
Áhyggjuefni er að þeim fjölgar sem hafa neikvæða
afstöðu til Íslendinga af erlendum uppruna.
Múrar
hugarfarsins
FRÁ DEGI TIL DAGS
Í DAG
HLÝNUN
ANDRÚMSLOFTSINS
GUÐMUNDUR
ANDRI
THORSSON
Málflutningi reiða-
reksmanna má lýsa
svona: í fyrsta lagi er hita-
stig ekkert að hækka; í
öðru lagi er það gott að
hitastig sé að hækka, í
þriðja lagi er of seint að
gera nokkuð við því að
hitastig sé að hækka.
,,
Reiðareksmenn
Johnson fauk
Margir hér á landi lesa vikuritið Specta-
tor, sem stundum hefur verið kallað
best skrifaða blað í Bretlandi. Ritstjóri
þess er Boris Johnson, einhver litríkasti
þingmaður breska Íhaldsflokksins.
Samflokksmenn hans þykja flestir held-
ur óspennandi og hafa ekki náð athygli
almennings og fjölmiðla en það hefur
Boris aftur á móti gert með alls konar
uppátækjum. Var jafnvel farið að tala
um hann sem framtíðarforingja Íhalds-
flokksins. En það er ekki alltaf jafn
gaman í sviðsljósinu. Á dögunum
spurðist út að Johnson, kvæntur maður
og fjögurra barna faðir, hefði átt vingott
við frægan dálkahöfund á Spectator,
Petronellu Wyatt; hún hefði orðið
þunguð en látið eyða fóstrinu. Hinir
aðgangshörðu bresku fjölmiðlar hjól-
uðu í Johnson, sem bar þetta til baka
sem hreina fjarstæðu. En um helgina
staðfesti móðir ungfrú Wyatt að sagan
væri sönn og þá var ekki langt að bíða
örlaga Johnsons. Íhaldsflokkurinn getur
ekki haft í framvarðasveit sinni mann
sem segir ósatt opinberlega. Johnson
var í gær vikið úr skuggaráðuneytinu
og framamöguleikar hans í breskum
stjórnmálum eru taldir litlir eftir þetta.
Enginn hlutlaus
Stjórnendur sjónvarpsþáttanna Íslands
í dag og Kastljóssins, Jóhanna Vil-
hjálmsdóttir og Kristján Kristjánsson,
voru teknir á beinið í Sunnudagsþætt-
inum á Skjá einum í gær. Taldi Ólafur
Teitur Guðnason að þau hefðu sýnt of
mikla aðgangshörku í yfirheyrslum yfir
Þórólfi Árnasyni, fráfarandi borgarstjóra,
á dögunum. Kvað hann áhorfendur
hafa tekið eftir því að Jóhanna, Kristján
og Þórhallur Gunnarsson hefðu ekki
verið hlutlausir spyrjendur heldur sýnt
með látbragði og spurningum að þau
Undrun og hneykslun Ólafs Teits kem-
ur á óvart í ljósi þess að
Sunnudagsþáttur
hans hefur einmitt
yfirskriftina „Það er
enginn hlutlaus“ og
hann skrifar vikulega
fjölmiðlapistla í Við-
skiptablaðið þar
sem þetta er einn
meginboðskap-
urinn.
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
SKOÐANIR OG UMRÆÐUR Á VISIR.IS