Fréttablaðið - 29.11.2004, Blaðsíða 16

29. nóvember 2004 MÁNUDAGUR
Dómsmálaráðherra vill sjálfur
hafa hönd í bagga með því hvern-
ig framlögum ráðuneytis hans til
mannréttindamála er varið. Það
fé sem áður rann óskert til Mann-
réttindaskrifstofu Íslands – og
voru engin býsn – verður nú í
höndum ráðuneytismanna og
þarf að sækja til þeirra um fram-
lög til þessa málaflokks. Mót-
framlag utanríkisráðuneytisins
til skrifstofunnar hefur einnig
verið skorið niður: stjórnvöld eru
með öðrum orðum að leggja nið-
ur Mannréttindaskrifstofuna, en
vilji fólk inna af hendi verkefni á
þessu sviði getur það sótt til
stjórnvalda um styrk til þess, og
undir mati ráðherra og hans
fólks komið hverju sinni hversu
verðugt verkefnið telst. Allir
sem fylgst hafa með skrifum
Björns Bjarnasonar vita að hann
hefur mjög ákveðnar skoðanir á
því hvað sé verðugt og hvað ekki.
Og er þetta ekki bara eðlilegt?
Er ekki ráðherrann til þess kos-
inn að ráða einmitt svona hlut-
um? Á hann ekki að stjórna? Er
hann ekki fulltrúi okkar sem á að
sjá til þess að framlagi almanna-
sjóða sé vel varið?
Má vera að hann líti sjálfur
svo á að þarna sé hann eingöngu
að sinna sínu starfi af samvisku-
semi - og það kann líka að vera að
svokallaðar „málefnalegar“
ástæður séu fyrir þessari
ákvörðun – en málaflokkurinn er
hins vegar viðkvæmur, þetta er
ekki málaflokkur sem ráðherra á
að ráðskast með. Hann ráðskast
hér með fólkið sem á að hafa
eftirlit með honum.
Ekki eykur það manni traust á
því að um „málefnalegar“ ástæð-
ur sé að ræða að svo vill til að
Mannréttindaskrifstofan hefur
sent frá sér álit sem farið hafa í
bága við vilja ráðherrans – til
dæmis um útlendingalögin. Það
eitt og sér hlýtur að verða til þess
að vekja óþægilegar grunsemdir
um að hér sé um að ræða
hefndarráðstafanir af einhverju
tagi.
Og hvað með það? Á ráðherr-
ann að vera að ausa fé í starfsemi
sem honum er ekki að skapi og er
honum jafnvel mótdræg? Verður
hann ekki að fylgja dómgreind
sinni í því að meta verðleika
svona starfsemi og hversu brýn
hún sé fyrir almenning? Aftur: Á
hann ekki að stjórna?
Þetta eru mannréttindamál.
Mannréttindaskrifstofa er bein-
línis til þess að hafa eftirlit með
stjórnvöldum, gæta hagsmuna
borgaranna gagnvart ríkisvald-
inu. Eðlis síns vegna hlýtur slík
skrifstofa alltaf að vera gagnrýn-
in á stjórnvöld, spyrja erfiðra
spurninga þegar stjórnvöld setja
lög sem þrengja að frelsi borgar-
anna eða ógna einkalífi þeirra.
Á sama tíma og Björn Bjarna-
son stendur í þeim stórræðum að
leggja niður Mannréttindaskrif-
stofu Íslands talar hann fyrir því
að hér verði komið á fót ein-
hverju sem hann kallar öryggis-
lögreglu, með tilvísan til þess að
ástandið í heiminum sé ótryggara
um þessar mundir en nokkru
sinni og að hingað geti borist
hryðjuverkamenn. Vissulega
hefur það gáleysi ríkisstjórnar-
innar að styðja innrás Bandaríkj-
anna í Írak orðið til þess að land-
ið er ótryggara en áður, að
ógleymdum hinum furðulegu til-
burðum til hermennsku sem sést
hafa til Íslendinga í Afganistan
og víðar með hörmulegum afleið-
ingum, en vandséð er þó að hafa
þurfi svona mikið við þess vegna
að koma á fót sérstakri njósna-
sveit til að stunda símhleranir,
skrá niður grunsamlegt fólk,
fylgjast með fólki á laun, fá fólk
til að njósna um aðra, yfirheyra
fólk – eða hvað það nú er sem
svona stofnanir stunda. Slík
starfsemi eitrar andrúmsloftið í
samfélaginu, dregur úr lífsgæð-
um okkar, þrengir kosti borgar-
anna án þess að séð verði að hún
muni auka öryggi okkar. Hætt er
við að viðvarandi skortur á ógn-
völdum yrði til þess að slík lög-
regla færi að njósna um og of-
sækja fólk sem mótmælir virkj-
unum eða notar aðrar aðferðir við
að koma á framfæri vanþóknun
sinni á framferði stjórnvalda.
Þjóðlífskríli á borð við það ís-
lenska þarf ekki á svona starf-
semi að halda, lögreglan hlýtur að
ráða við að hafa auga með þess-
um fáu glæpamönnum sem hér
eru og ætti einna helst að einbeita
sér að því að hafa strangar gætur
á þeirri nýju stétt manna sem
sögð er starfa við limlestingar.
Öflug og sjálfstæð mannrétt-
indaskrifstofa er fremur til þess
fallin að auka manni öryggis-
kennd en leynilögregla af því tagi
sem Björn Bjarnason vill koma á
fót. ■
F jölgun öryrkja og aukning á útgjöldum vegna þeirra, semfjallað hefur verið um hér í Fréttablaðinu að undanförnu,hefur vakið upp margar spurningar. Á nokkrum árum
hefur öryrkjum fjölgað mjög og sem dæmi þá hefur fjöldi
þeirra meira en þrefaldast frá árinu 1986 og fram á mitt þetta
ár. Öryrkjar á landinu eru nú taldir vera á tólfta þúsund eða um
fjögur prósent allra landsmanna. Þetta er hlutfallslega aðeins
minna en í Finnlandi, Noregi og Svíþjóð en aðeins meira en í
Danmörku.
„Þetta er sprenging, sem ber að hafa áhyggjur af,“ sagði Karl
Steinar Guðnason, forstjóri Tryggingastofnunar, í samtali við
Fréttablaðið. Á fimm árum hafa útgjöld hins opinbera vegna
bóta til öryrkja hækkað úr fimm milljörðum í rúmlega tólf
milljarða króna á síðasta ári. Þá stefnir í að útgjöldin aukist enn
á þessu ári. Haft er eftir Jóni Kristjánssyni, heilbrigðis- og
tryggingaráðherra, að þessi mikla útgjaldaaukning til öryrkja
hafi orðið til þess að hann hafi ákveðið að leita til Hagfræði-
stofnunar til að láta kanna þessa miklu fjölgun öryrkja á nokkr-
um árum. Hún mun auka ríkisútgjöld á þessu ári og því næsta
um tvo og hálfan milljarð króna.
Þessi mikla fjölgun öryrkja samfara breyttum aðstæðum á
vinnumarkaði leiðir hugann að því hvort ýmsir þeirra sem
missa vinnuna vegna sameiningar fyrirtækja, tímabundins at-
vinnuleysis á litlum stöðum úti á landi og fleiri ástæðna endi
hjá örorkumatslæknum og verði svo öryrkjar það sem eftir er.
Haft hefur verið á orði að þegar fiskvinnslufyrirtækjum á
landsbyggðinni hefur verið lokað, hafi öryrkjum fjölgað á
staðnum. Um þetta skal ekkert fullyrt, en þetta er eitt af því
sem Hagfræðistofnun þarf að kanna, svo að menn séu ekki með
órökstuddar fullyrðingar um þessi mál.
Jafnframt því sem útgjöld vegna öryrkja hafa aukist gífur-
lega, hafa útgjöld vegna atvinnulausra líka aukist mikið. Að
hluta til má rekja þá útgjaldaaukningu til nýrra laga um at-
vinnulausa sem tóku gildi fyrr á þessu ári. Í þeim lögum er gert
ráð fyrir að einstaklingar geti verið atvinnulausir í allt að fimm
ár á starfsævinni. Jafnframt er gert ráð fyrir að atvinnulausir
séu aðstoðaðir við að finna sér vinnu, með námskeiðum, endur-
hæfingu og fleiru. Hin mikla fjölgun öryrkja kallar á að til ein-
hverra svipaðra ráða verði gripið varðandi þá og þeir aðstoðað-
ir við endurhæfingu, í stað þess að endurnýja örorkumatið sí-
fellt. Ef fjármunum yrði varið til slíkra aðgerða gæti það kom-
ið bæði öryrkjum og þjóðarbúinu til góða í framtíðinni. Þetta á
við hluta þeirra sem eru á örorkubótum, en auðvitað ekki alla.
Sumir verða að búa við það alla ævi að vera öryrkjar, en starfs-
þrek annarra mætti efla með ýmsu móti og þá þarf að virkja. ■
SJÓNARMIÐ
KÁRI JÓNASSON
Öryrkjar á landinu eru nú taldir vera á tólfta þúsund.
Virkjum
öryrkja
FRÁ DEGI TIL DAGS
Haft hefur verið á orði að þegar fiskvinnslufyrir-
tækjum á landsbyggðinni hefur verið lokað, hafi
öryrkjum fjölgað á staðnum. Um þetta skal ekkert fullyrt,
en þetta er eitt af því sem Hagfræðistofnun þarf að
kanna, svo að menn séu ekki með órökstuddar fullyrðing-
ar um þessi mál.
,,
Öryggið er í mannréttindum
Blind ást
Bresku dagblöðin eru hlífðarlaus þegar
þau finna snögga bletti á opinberum
persónum þar í landi. Á því fær David
Blunkett hinn blindi innanríkisráðherra
Breta að finna þessa dagana. Blunkett,
sem er fráskilinn, 57 ára gamall,
átti í þrjú ár í leyni-
legu ástarsambandi
við
gifta konu,
Kimberly Fortier,
44 ára, sem er út-
gefandi vikuritsins
Spectator. Upp úr
sambandi
þeirra hefur
slitnað gegn
vilja Blun-
ketts og nú eru þau komin í hár saman
út af barni sem Kimberly gengur með
og tveggja ára syni hennar. Blunkett
telur sig föður ófædda barnsins og vill
fá að sanna það með DNA-prófi. Sams-
konar próf leiddi fyrir stuttu í ljós að
eldra barnið er sonur Blunketts en ekki
eiginmanns Kimberly, hins sextuga
Stephen Quinn útgefanda tímaritsins
Vogue.
Embætti misbeitt?
Það er þó ekki togstreitan um börnin
sem mesta athygli vekur heldur ásak-
anir sem komið hafa fram um að Blun-
kett hafa margsinnis misbeitt stöðu
sinni og völdum til að ívilna ástkonu
sinni og barnfóstru hennar. Voru
bresku sunnudagsblöðin barmafull af
fréttum og slúðri um þetta mál í gær.
Er Blunkett m.a. sakaður um að hafa
útvegað barnfóstrunni, sem er útlend-
ingur, vegabréfsáritun og látið opinbera
aðila greiða ýmsan persónulegan
kostnað vegna sambandsins við
Kimberly Fortier, svo sem ferðalög og
munaðarlíf. Ef þetta reynist rétt gæti
Blunkett misst ráðherraembætti sitt.
Það yrði alvarlegt áfall fyrir Tony Blair
forsætisráðherra þar sem Blunkett er
einn nánasti samstarfsmaður hans.
Ýmsir í Verkamannaflokknum mundu
þó gráta slík örlög þurrum tárum því
Blunkett hefur áunnið sér miklar óvin-
sældir fyrir að ganga mjög hart fram í
innri öryggismálum í Bretlandi og fyrir
viðleitni sína til að takmarka innflutn-
ing útlendinga til landsins.
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
ORÐRÉTT
Hvernig fer maður að því?
Ég byrjaði snemma á öllu.
Hrólfur Jónsson fráfarandi slökkvi-
liðsstjóri í Reykjavík.
Fréttablaðið 27. nóvember.
Sláttur og svimi
Stundum þegar ég las texta
Halldórs Guðmundssonar gerð-
ist það sem gerðist stundum
þegar maður var yngri og
óreyndari en gerist eiginlega
aldrei lengur að ég fékk hjart-
slátt og svima...
Silja Aðalsteinsdóttir bókmennta-
fræðingur
Lesbók Morgunblaðsins 27. nóvember.
Góð ráð handa öðrum
Einhvern tíma sagði [Óskar]
Wilde að maður gæti ekki verið
of varkár þegar maður veldi sér
óvini, en hann fór ekki eftir því,
enda var hann þeirrar hyggju að
góð ráð ætti maður að láta
ganga, ekki að nota þau sjálfur.
Staksteinar.
Morgunblaðið 28. nóvember.
Hagfræði leiksviðsins
Hver þarf sjónhverfingarmann
sem hefur svona hagfræðing?
Þorsteinn Siglaugsson hagfræðingur
um Sigurð Snævarr borgarhagfræð-
ing.
Morgunblaðið 27. nóvember.
Átti að fylla bílstjórana?
Yfir 300 bílar stöðvaðir í ölvun-
arátaki.
Fréttafyrirsögn í Morgunblaðinu.
Morgunblaðið 28. nóvember
Það er svo margt sem hneykslar...
Vissulega gengur textinn fram af
flestum, en miðað við hvernig
þetta er dags daglega í sam-
félaginu okkar er svo margt sem
gengur fram af mönnum, þannig
að við töldum enga ástæðu
fyrir því að veigra okkur við að
birta þetta...
Jón Bjarni Kristjánsson formaður
skólafélags MR vegna lags á heima-
síðu félagsins þar sem sungið er um
útúrdrukknar stúlkur sem strákar
taka með sér heim sem kynlífsleik-
föng.
Morgunblaðið 27. nóvember
Þannig er þá farið að því
Stóðu á haus við að skapa verð-
mæti.
Fréttafyrirsögn í Morgunblaðinu.
Morgunblaðið 28. nóvember.
Í DAG
MANNRÉTTINDAMÁL OG
ÖRYGGISLÖGREGLA
GUÐMUNDUR
ANDRI
THORSSON
Hætt er við að við
varandi skortur á ógnvöld-
um yrði til þess að slík lög-
regla færi að njósna um og
ofsækja fólk sem mótmælir
virkjunum eða notar aðrar
aðferðir við að koma á
framfæri vanþóknun sinni á
framferði stjórnvalda ...
,,