Tíminn - 20.12.1973, Page 11

Fimmtintagur 2«. desember
TÍMINN
r >
—I ,
-
Otgefandi b'ramsókiiarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson.
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Eddubúsinu við Lindargötu, simar 18:!00-18:!06. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12223 — aug-
iýsingasimi 19523. Askriftagjaid 360 kr. á mánuði innan lands,
i lausasölu 22 kr. eintakið.
Hlaðaprent h.f.
«- .............. - ■ - ------------------ —
AAbl. og launamálin
Hinum nýju samningum milli fjármálaráð-
herra og Bandalags starfsmanna rikis og bæja
hefur yfirleitt verið vel tekið. Menn gera sér
ljóst, að þar hefur verið mótuð eðlileg og sann-
gjörn stefna, eins og nú er ástatt. Þó er ein
undantekning i þessum efnum. Það er Morgun-
blaðið. Það er búið að birta tvær forustu-
greinar um málið og bera þær ljóst vitni um
megna óánægju aðstandenda þess. Mbl.
reynir eftir getu að gera sem minnst úr þeim
kjarabótum, sem samningarnir tryggja lág-
launafólkinu, og reynir að gera þá á annan hátt
sem tortryggilegasta i augum launafólks.
Það er bersýnilegt, hvað veldur þessari af-
stöðu Mbl. Enginn, sem þekkir sögu Mbl.,
lætur sér til hugar koma, að þessi afstaða sé
sprottin af áhuga þess á bættum kjörum lág-
launamanna. Mbl. hefur aldrei skipað sér i
sveit með þeim, þegar á hefur reynt. Mbl. telur
hins vegar pólitiskt heppilegt fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn, að nú verði knúðar fram sem mestar
kauphækkanir og verðbólgan mögnuð á þann
hátt. Það myndi gera rikisstjórninni erfitt fyrir
og ef til vill stuðla að falli hennar. Launafólkið
myndi hins vegar ekki hagnast á vexti verð-
bólgunnar, en hins vegar myndi gróði ýmissa
verðbólgubraskara aukast. Verðbólgan eflir
ekki hag annarra en þeirra.
Mbl.-menn dreymir bersýnilega um, að þeir
geti leikið sama leikinn nú og sumarið 1958. Þá
tókst Sjálfstæðisflokknum að koma fram meiri
kauphækkunum en atvinnulifið þoldi. Þetta
leiddi til þess, að vinstri stjórnin féll. Fyrsta
verk Sjálfstæðisflokksins eftir fall hennar, var
að lækka kaupið aftur með lögum, sem svaraði
kauphækkunum, er hann hafði beitt sér fyrir
fáum mánuðum áður. 1 framhaldi af þessu,
setti Sjálfstæðisflokkurinn svo ný lög, þar sem
allar visitölubætur á kaup voru bannaðar. Á
áratugnum 1960-’70 varð ísland mesta verk-
fallslandið i heiminum samkvæmt alþjóð-
legum skýrslum, þvi að verkalýðssamtökin
urðu að heyja stöðugt varnarstrið gegn kjara-
skerðingaráformum rikisvaldsins. Á þessum
tima óx kaupmáttur verkamannalauna litið,
þrátt fyrir stórauknar þjóðartekjur. Valdhafar
sáu um, að þjóðarauðurinn færi til annarra en
láglaunafólksins.
Launafólkinu er þessi reynsla áreiðanlega i
fersku minni. Þess vegna mun það gera sér
fulla grein fyrir þeim ástæðum, sem valda
óánægju Mbl. yfir hinum nýju kjarasamn-
ingum milli rikis og opinberra starfsmanna.
það fer ekki heldur fram hjá launafólkinu, að
Mbl. gerir sér samtimis mjög tiðrætt um, hve
illa atvinnuvegirnir séu staddir og útilokað sé
fyrir þá að fallast á nokkrar kauphækkanir,
þannig reynir Mbl. að hvetja atvinnurekendur
til að fallast ekki á þær kjarabætur, sem rikið
hefur veitt opinberum starfsmönnum.
Til viðbótar þessu öllu, reynir Mbl. svo að
gera litið úr þeim erfiðleikum, sem hljótast af
oliuskortinum og eiga vafalitið eftir að
magnast jafnt hér og annars staðar. Mbl. er
áreiðanlega eina blaðið i vestrænum lýðræðis-
rikjum, sem reynir að gera litið úr þessum
erfiðleikum. Það ætti ekki að þurfa að dyljast
neinum vegna hvers Mbl. reynir að fela sann-
leikann varðandi þessi efni.
Þ.Þ.
ll
ERLENT YFIRLIT
Tólf róðherrar
stjórna Danmörku
Nyboe Andersen fær erfiðasta verkefnið
l’oul \yboe Andcrsen
STJÓRNARKREPPUNNI i
Danmörku er nú lokið á þann
veg, að Vinstri flokkurinn
hefur einn myndað minni-
hlutastjórn undir forystu Poul
Hartlings, formanns flokks-
ins. Rikisstjórn hans mun
njóta stuðnings Radikala
flokksins, thaldsflokksins,
Mið-demókrata og Kristilega
flokksins, en samanlagt ráða
þessir flokkar ekki yfir þing-
meirihluta. Stjórnin verður
þvi til viðbótar að njóta eins
konar hlutleysis sósialdemó-
krata, sem segjast ætla að
fylgja óháðri afstöðu á þann
veg, að þeir styðji stjórnina til
allra góðra verka, en munu
snúast gegn þeim tillögum
hennar, sem þeim falla ekki i
geð.
1 ríkisstjórninni eiga sæti 12
ráðherrar og eru aðeins sex
þeirra þingmenn. F’lokkurinn
hefur aðeins 22 þingmenn á
þingi og gat ekki misst fleiri
þeirra i ráðherrasæti, ef hann
átti að taka nægilega þátt i
þingnefndum. Ráðherrar
verða þessir:
Forsætisráðherra Poul
Hartling, utanrikisráðherra
Ove Guldberg, fjár-
málaráðherra Anders Ander-
sen, efnahags- og viðskipta-
málaráðherra Poul Nyboe
Andersen, atvinnu- og hús-
næðismálaráðherra Johan
Philipsen, landbúnaðar- og
fiskimálaráðherra, Niels Ank-
er Kofoed, umhverfis- og
Grænlandsmálaráðherra
Holger Hansen, dóms- og
menntamálaráðherra
Nathalie Lind, kennslumála-
ráðherra Tove Nielssen,
kirkjumálaráðherra Kresten
Damsgaard, sem jafnframt
mun fjalla um opinberan
rekstur, varnarmálaráðherra
Erling Bröndum og innan-
rikis- og félagsmálaráðherra
Jakob Sörensen. Þetta er
fámennasta stjórn sem lengi
hefur verið i Danmörku.
Erfiðasta starfið i stjórninni
hlýtur tvimælalaust Poul
Nyboe Andersen. Undir hann
heyra m.a. orkumálin. Hann
var efnahagsráðherra i stjórn
Baunsgaards 1968-’71 en áður
hafði hann verið prófessor við
viðskiptaháskóla. Þá var hann
formaður Sambands dönsku
samvinnufélaganna um tiu
ára skéið. Hann er þvi vel
kunnur forustumönnum is-
lenzku samvinnufélaganna og
hefur komið oft hingað til
lands. Hartling og Nyboe And-
ersen hafa sýnt islenzkum
málum góðan skilning og látið
sig þau töluverðu varða.
Til fróðleiks má geta þess,
að Nyboe Andersen fékk
næstflest persónulegra at-
kvæða allra frambjóðenda i
þingkosningunum 4. þ.m.
Hann fékk 17.489 atkvæði.
Hinn eini, sem varö hlutskarp-
ari, var Erhard Jakobsen,
formaður mið-demókrata.
Hann fékk 29 þús. atkvæði.
Þess er hins vegar að gæta, að
Jakobsen hefur lengi verið
borgarstjóri i þvi kjördæmi,
þar sem hann bauð sig fram,
og notið þar mikilla vinsælda.
Andersen hafði enga slika að-
stöðu.
NIÐURSTAÐAN hefur orðið
sú i Danmörku, eins og
almennt var spáö fyrir
kosningarnar, þ.e. að gömlu
flokkarnir myndu taka hönd-
um saman á einn eða annan
hátt og reyna að tryggja land-
inu starfhæfa stjórn til næstu
kosninga, sem geta verið
skammt undan. Þeim hefur
þótt heppilegast að leysa þetta
frekar með minnihlutastjórn
en sambræðslustjórn, enda
hefði myndun hennar verið
ýmsum erfiðleikum bundin,
m.a. skipting ráðherraemb-
ætta.
Það er á ýmsan hátt eðli-
legt, að Vinstri flokkurinn
skyldi fá það hlutverk að
mynda minnihlutastjórnina.
Hann er upprunalega aðallega
bændaflokkur og hefur þvi
jafnan verið i nánum óbeinum
tengslum við samvinnuhreyf-
inguna, þar sem samvinnu-
hreyfingin i Danmörku hefur
verið öflugust meðal bænda.
Um skeið virtist flokkurinn
ætla að færast til hægri, en
hefur siðan styrkt stöðu sina
sem frjálslyndur miðflokkur
undirforustu Eiriks Erikssen,
Nyboes Andersen og Pouls
Hartling.
ENN velta menn mjög
vöngum yfir úrslitum þing-
kosninganna 4. desember, þvi
að fylgi nýju flokkanna
reyndist enn meira en spáö
hafði verið. Menn áttu von á
þvi, að framfaraflokkur
Glistrups og mið-demókratar
Jacobsens fengu verulegt
fylgi, eins og lika kom i Ijós.
Hið óvænta var, að þrir aðrir
flokkar bættust einnig i hóp
þingflokkanna, eða Kommún-
istaflokkurinn, Réttarsam-
bandið og Kristilegi flokkur-
inn. Þingflokkarnir urðu þvi
tiu i stað fimm áður. Þetta
mun mjög torvelda starf
þingsins, t.d. verða nú fluttar
tiu framsöguræður i stað
fimm áður, þegar um meiri-
háttar mál verður að ræða.
Nýlega hefur verið birt
skoðanakönnun, sem danska
útvarpið lét gera i Aarhus rétt
fyrir kosningarnar. Niður-
staða hennar virðist benda til,
að aðeins 48% kjósenda hafi
kosið sama flokk nú og i þing-
kosningunum 1971. Svo stór-
felldir hafa tilflutningarnir
verið. Aðrar ályktanir, sem
eru dregnar af þessari skoð-
anakönnun, eru m.a. þessar,
og er þá miðað við landið allt:
Sósialdemókratar misstu 31
þús. atkvæði til Sósialiska
þjóðarflokksins, en fengu i
staðinn frá honum 35 þús. at-
kvæði og var þvi nettóvinning-
urinn 4 þús. Til kommúnista
misstu þeir 31 þús. atkvæði.
Til mið-demókrata misstu
þeir 70 þús. atkvæði ög til
Framfaraflokksins 62 þús. at-
kvæði. Þá misstu þeir um 7-8
þús. til Radikala flokksins og
álika til thaldsflokksins. Þing-
mannatala flokksins lækkaði
úr 70 i 46.
lhaldsflokkurinn missti um
85 þús. atkvæði til Framfara-
flokksins, en ekki nema 3-4
þús. atkvæði til mið-demó-
krata.Hins vegar missti hann
um 20 þús. alkvæði lil Radi-
kala flokksins og álika til
Vinstri flokksins, Þingmanna
tala flokksins lækkaði úr 31 i
16.
Vinstri flokkurinn héll hlut
sinum gagnvart sósialdemó-
krötum og radikölum, en lékk
20 þús. frá thaldsflokknum.
llins vcgar missti hann um 20
þús. til Framfaraflokksins og
8 þús. til mið-demókrala. Þá
missti hann fylgi til Kristilega
flokksins og Réttarsambands-
ins. Þingmannatala hans
lækkaði úr 30 i 22.
ltadikali flokkurinn vann
fylgi frá öllum gömlu flokkun-
um, nema Vinstri flokknum,
en hlutföllin milli þeirra
héldust óbreytt. Þannig er
áætlað, að hann hafi fengið 12
þús. frá Sósialiska þjóðar-
flokknum, 8 þús. frá sósial-
demókrötum og 20 þús. frá
thaldsflokknum. Hins vegar
missti hann fylgi til allra nýju
þingflokkanna, en þó mest til
Framfaraflokksins og Mið-
demókrata. Þess er að gæta,
að Radikali flokkurinn er sá
gömlu flokkanna, sem mest
styrkti fylgi sitt i kosningun-
um 1968 og 1971 og hefur þó
bersýnilega hlotið lausafylgi,
sem nýju flokkarnir fá nú.
Þingmannatala flokksins
lækkaöi úr 27 i 20.
Sósialiski þjóðarflokkurinn
hefur misst fylgi til allra
flokka og hvergi fengið meira i
staðinn en hann missti.
Mest missti hann til Fram-
faraflokksins og Kommúnista.
Þingmannatala hans lækk-
aði úr 17 I 11.
Að sjálfsögðu er hér að
ræða um algerar ágizkunar-
tölur, sem eru byggðar á áður-
greindri skoðanakönnun. Þess
vegna koma hér margs konar
fyrirvarar til sögu. Alit
margra kunnugra er þó það,
að i megindráttum muni
niðurstaða umræddrar
skoðanakönnunar ekki vera
fjarri veruleikanum — Þ.Þ.