Tíminn - 22.11.1974, Qupperneq 8

8
TÍMINN
Föstudagur 22. nóvember 1974.
II
■
i III

Aburðarverksmiðja rikisins i Gufunesi.
Verður Áburðarverk
smiðjan stækkuð?
PdII Pétursson hefur
tillögu um könnun þ
Páll Pétursson hefur lagt fram
þingsályktunartillögu um stækk-
un Aburðarverksmiðju rikisins
svohljóðandi:
„Alþingi alyktar, að fela rikis-
stjórninni að láta nú þegar gera
könnun á þvi hvort ekki sé tima-
bært að hefjast þegar handa um
stækkun Aburðarverksmiðju
rikisins i Gufunesi, þannig að hún
geti sem allra fyrst fullnægt þörf
landsmanna fyrir framleiðslu-
vörur verksmiðjunnar.
Enn fremur verður gerð könn-
un á þvi hvort ekki komi tii greina
stækkun verksmiöjunnar meö út-
flutning áburðar fyrir augum.
Ef könnun þessi íeiðir það i ljós
að stækkun verksmiöjunnar sé
þjóðhagsiega hagkvæm, felur
Alþingi rikisstjórn að iáta semja
og leggja fram á Alþingi
frumvarp um stækkun verk-
smiðjunnar.
Könnun þessari verði hraðað
svo sem frekast er kostur, þannig
að niöurstööur hennar, liggi fyrir
áöur en þeirri raforku, sem tiltæk
verður i landinu i nánustu framtíð
er ráðstafað til annarra greina
orkufreks iðnaðar."
1 greinargerð segir flutnings-
maður:
„Það er alkunna hversu áburð-
arverð I veröldinni hefur hækkað
stórkostlega undanfarið. Sam-
flutt þingsályktunar-
ss efnis
Páll Pétursson
kvæmt upplýsingum Aburðar-
verksmiðju rikisins mun
áburöarverð til bænda a .m .k. tvö-
faldast á næsta vori.
Bændur hafa af þvi miklar
áhyggjur hvernig þeir geti mætt
þessari stórfelldu hækkun. Það er
augljóst að allra leiða verður að
leita til þess að halda niðri
áburðarverðinu, enda hefur það
áhrif á afkomu landsmanna allra.
Fyrirsjáanlegt er að notkun
áburðar ætti að stóraukast i land-
inu á næstu árum, m.a. vegna
þess að ákveðiö hefur verið að
gera mikið átak i landgræðslu.
Nú mun Aburðarverksmiðjan
framleiða um 2/3 af árlegri
áburðarþörf landsmanna og það
er fyrst og fremst hið háa kaup-
verð á þeim þriöjungi, sem við
flytjum inn, en gætum að mestu
leyti framleitt sjálfir, sem
sprengir upp áburðarverð svo
mjög sem raun ber vitni. Þar
sem framleiðsla áburöar i Gufu-
nesi byggist að langmestu leyti á
raforku úr fallvötnum, en ekki á
oliu, eins og vlðast er erlendis,
hafa forsendur eldri áætlana
breytzt islenzkri framleiðslu I
hag.
Flutningsmaður leggur áherzlu
á það, að eðlilegra sé að verja
þeirri raforku, sem tiltæk verður I
landinu i næstu framtið, til
áburðarframleiðslu fremur en til
annarra greina orkufreks iðnað-
ar. Reynsla og verkkunnátta ts-
lendinga viö áburðarframleiðslu
er fyrir hendi, þörfin á auknu
framleiðslumagni er brýn, fram-
leiðslan veldur ekki náttúru-
spjöllum heldur hiö gagnstæða,
verkefnið ekki stærra en svo, að
það er viðráðanlegt fyrir tslend-
inga, og eðlilegra að islenzk fall-
vötn mali fremur þessari þjóð
gull en útlendingum.”
Flokksbræður á
öndverðum meiði
Snörp orðaskipti áttu sér
staö milli sjávarútvegsráð-
herra Matthiasar Bjarnason-
ar og flokksbróður hans Guö-
laugs Gislasonar I n eðri deild
I gær, er frumvarp um sam-
ræmda vinnslu sjávarafia og
veiða var til fyrstu umræðu,
en það er stjórnarfrumvarp.
Taldi Guðlaugur, að með
þessu frumvarpi væri veriö að
hreyfa við veiðiheimildum og
iögfesta frekari hömlur á þvi
sviði.
Matthias Bjarnason sagði,
að sú skoðun þingmannsins
væri byggö á algerum mis-
skilningi. Meö þessu frum-
varpi væri að-
eins verið aö
stuðla aö
samræmingu
milli veiði-
heimilda
samkvæmt
sérstökum
leyfum ráöu-
neytisins til
rækju og skel-
fiskveiða og
vinnslugetu þessara greina
fiskiðnaðarins, meðal annars
með skiptingu afla milli
vinnslustöðva og þeirra báta,
em veiðileyfi hljóta.
1 athugasemdum viö laga-
frumvarpið segir m.a.:
„Veiðar á ýmsum tegundum
sjávarafurða eru eins og
kunnugt er háðar sérstökum
leyfum sjávarútvegsráöu-
neytisins. Hefur ásókn i slik
leyfi einkum skelfisk- og alveg
sérstaklega rækjuveiðileyfi á
mörgum veiðisvæðum, verið
mun meiri en æskilegt hefur
þótt. Hefur ráðuneytiö þvi oft
þurft aö ákveða reglur til tak-
mörkunar bæði á afla og sókn i
þessar veiöar. Skal I þvi sam-
bandi bent á ýmis skilyrði,
sem ráðuneytiö hefur sett til
þess að menn geti fengið
rækju- og skelfiskveiðileyfi á
ákveðnum svæðum, svo sem
kröfur um að eigendur og
skipstjóri báts hafi verið bú-
settir á viðkomandi svæði I eitt
ár, báturinn sé þar skrásettur
og jafnvel að báturinn megi
ekki vera undir eða yfir
ákveöinni stærð. Þá hefur þess
oftast verið krafist i leyfis-
bréfum til rækju- og skelfisk-
veiða á ákveðnum svæðum, að
afli sé unninn 1 viðurkenndri
vinnslustöð á viðkomandi
svæði. Loks eru að finna i
flestum veiðileyfum ákvæöi
um einhvers konar aflatak-
markanir til verndunar þeim
stofni, er leyfið heimilar veið-
ar á.
Þrátt fyrir að ráðuneytið
hafi bæði fyrr og siðar sett
slikar almennar reglur bæði
um veiðarnar sjálfar og um
skilyrði til þess, að menn geti
yfir höfuð fengið veiöileyfi, þá
hefur þó reynst mjög erfitt að
halda sókn I þessar veiðar i
skefjum. Er héreinkum um að
kenna þvi, að litil sem engin
samræming hefur verið á
þessum afla- eða sóknartak-
mörkunum og byggingu
vinnslustööva á viðkomandi
sviðum. Ljóst er að of margar
eða afkastamiklar vinnslu-
stöövar eru til þess fallnar að
auka ásókn i veiðarnar og það
þvi meir sem samkeppnin um
hið takmarkaða hráefni verð-
ur meiri. Getur þetta komið
illa niður á rækju- og skelfisk-
stofnunum.
Framkvæmda
sjóður
Suðurnesja
Frumvarp Gunnars Sveinssonar var til
fyrstu umræðu í neðri deild í gær
i gær var tii fyrstu umræðu i
neðri deild Alþingis frumvarp um
framkvæmdastjóð Suðurnesja.
Flutningsmaðurinn, Gunnar
Svcinsson gerði grein fyrir frum-
varpinu, en þetta var jafnframt
jómfrúrræða hans.í ræðu sinni
sagði Gunnar m.a.:
Það sem felst I þvi frumvarpi,
sem hér er lagt fram, er I stuttu
máli, að stofnaður verði sjóður
til stuðnings innlendri atvinnu-
starfsemi á Suðurnesjum. Lagt er
til, að tekjur sjóðsins séu skattur
af verktakastarfsemi á Kefla-
vlkurflugvelli, hluti af aðstöðu-
gjöldum sveitarfélaga á sama
stað og gjald af rikisfyrirtækjum
á Keflavikurflugvelli, sem nú eru
skattfrjáls.
Á Suðurnesjum eru 7 sveitar-
félög, en Suðurnes tel ég
byggðina sunnan Hafnarfjarðar
Með þessum sveitarfélögum
hefur á siðustu árum tekist gott
samstarf um þjónustustarfsemi
og framkvæmdir, er varða öll
sveitarfélögin á svæðinu. Verður
þvi aö telja eðlilegt, að sveitar-
félögin ráði þessum sjóöi og lán-
veitingum úr honum, samkvæmt
markmiðum hans.
Margir munu ef til vill segja, að
ekki sé ástæða fyrir Suðurnesja-
menn að fara fram á slika stofnun
sem hér er stungið upp á, þeir
hafi flugvöllinn og varnarstööina
og þaðan steymi fé og skatt-
tekjur. Astæðan fyrir þessum
hugsanagangi, sem við Suöur-
nesjamenn verðum svo oft varir
við, er sú, að fjölmargir álita, að
allt það fólk, sem vinnur á Kefla-
vikurflugvelli, séu Suðurnesja-
menn. Svo er þó ekki. Stór hluti
þess eru Reykvíkingar og aðrir
aðkomumenn. Það er að visu satt
og rétt, að Suöurnesjamenn hafa
á margan hátt atvinnulega séð
notið góðs af staösetningu flug-
vallarins og varnarstöövarinnar.
Þó er það i mun minna mæli en
margur heldur.
Innlent atvinnulif og þá sér-
staklega frumatvinnuvegur
okkar Suðurnesjamanna, útgerð
og fiskvinnsla, hefur átt og á i
harðri samkeppni viö flugvöllinn
og varnarstöðina um vinnuaflið á
Suðurnesjum. Þessi samkeppni
hefur að mörgu leyti skapað
óeðlilegt ástand varðandi rekstur
þessara atvinnugreina. Nær-
tækasta dæmið i þessu sambandi,
sem benda má á, kemur fram i
úttekt þeirri, sem nú er gerð á
vegum rikisstjórnarinnar og leitt
hefur I ljós, að útgerð og fisk-
vinnsla er einna verst sett á
Suðurnesjum á öllu landinu.
Staðreyndin er, að bæjar- og
sveitarfélögin á Suðurnesjum fá
óverulegar skatttekjur af þeim
rekstri og umsveifum, er fram fer
á Keflavikurflugvelli.Á s.l. ári
munu tekjur þessar hafa numið
milli 10 og 12 milljóna króna i að-
stöðugjöldum til allra sveitar-
félaganna, en mjög misjafnlega
mikiö til hvers þeirra eftir þvi,
hvar fyrirtækin voru staðsett á
flugvellinum. Sveitarfélögin eru
þvi ekki undir það búin að hafa
forustu um eðlilega innlenda at-
vinnuuppbyggingu á Suður-
nesjum við núverandi aðstæður.
Veröur þvi að telja fullkomlega
eölilegt, að sú stóriðja, ef segja
má svo um þá starfrækslu, er
fram fer á Keflavikurflugvelli,
leggi meira af mörkum til Suður-
j nesja-samfélagsins I heild en nú
' er, bæði að þvi er varðar þjónustu
og uppbyggingu atvinnuvega.
! Allir flokkar hafa lýst þvi yfir,
að hér eigi ekki að vera her á
friðartimum. Menn greinir aftur
á móti á um, hvenær þeir timar
séu. Vonandi eru þeir ekki langt
undan. Suðurnesjamenn geta
hvorki né eiga að treysta á, að
varnarstöð verði einhver af-
gerandi liður i atvinnuupp-
byggingu þeirra, heldur verða
þeir að treysta á innlendan at-
vinnurekstur I framtiðinni eins og
hingað til. En þvi aðeins verður
þaö hægt, að undirstöðuatvinnu-
vegirnir verði ekki afskiptir með
uppbyggingu og framfarir og þeir
verði ekki látnir grotna niður eða
kaffærðir i óraunhæfum fram-
kvæmdum erlendra aðila. Við
verðum að gera okkur ljóst, að
aðstæður, bæði hér og erlendis,
geta breyst á mjög skömmum
tima.og við þvi verðum við að
vera viðbúnir.
Viö minnumst þess, að þegar
Sildarverksmiðjur rikisins voru
staösettar á Siglufirði, en þær
Gunnar Sveinsson
voru raunverulega fyrsta stóriðja
á tslandi, voru þær að mestu
skatt- og útsvarsfrjálsar. En
fljótlega sáu menn, að hér hafði
verið farið rangt að. Sérstaklega
sáu menn þetta eftir að sildin
hvarf. Siglufjarðarbær var ekki
undir það búinn að taka á sig þær
breytingari atvinnumálum, sem
hvarf sildarinnar hafði I för með
sér, að nokkru vegna þess, að
aðalatvinnutækið haföi verið
skattfrjálst, og eins vegna hins,
að ekki hafði verið stutt viö bakið
á annarri atvinnustarfsemi svo
sem þurft hefði.
Lánveitingar Byggðasjóða hafa
komið mikið til umræðu I sam-
bandi við þessi mál. Stjórn sjóðs-
ins heföu samþykkt að veita ekki
lán úr sjóðnum til svæðisins frá
Akranesi til Þorlákshafnar.
Telur stjórnin, að það samrýmist
ekki þvi markmiði sjóðsins að
efla jafnvægi i byggð landsins. Er
það á margan hátt skiljanleg af-
staða. Þrátt fyrir það höfum við
Suðurnesjamenn átt mjög erfitt
með að sætta okkur við þetta,
enda hefur þaö komið sér mjög
illa fyrir okkur I sambandi við
endurnýjun bátaflotans. Má i þvi
sambandi benda á, að meðalaldur
báta mun hér á landi vera hæstur
á Suðurnesjum, eða 16 ár. Er þvi
endurnýjun flotans mjög brýn, Að
þessu leyti eru þvi Suðurnesin
sambærilegri við sjávarplássin
úti á landi en t.d. Reykjavik.
Stundum hefur beinlinis oltið á
Byggðasjóði, hvort af skipa-
kaupum gæti orðið á Suöur-
nesjum. I slikum tilfellum hefur
veriö sótt hart að sjóðnum, þvi að
i annaö hús var ekki að vernda, og
lánið þá fengist eftir mikla eftir-
gangsmuni.
Með stofnun Framkvæmda-
sjóös Suðurnesja tel ég, að veriö
sé að koma til móts við Suður-
nesjamenn i sambandi við endur-
nýjun fiskiskipa þeirra og upp-
byggingu Islenzks atvinnu-
rekstrar, þótt það fé, sem
myndast i sjóðnum árlega, sé
ekki mikiö. Lauslega áætlað ætti
það að geta orðið um35 millj.kr.á
ári og mundi að einhverju leyti -
Framhald á 19. siðu