Tíminn - 11.03.1975, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 11. marz. 1975.
TÍMINN
9
r

tltgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm). Jón Helgason. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur f
Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur i Aðaistræti 7, sfmi 26500 — afgreiðslusfmi 12323 —
augiýsingasfmi 19523.
Verð i iausasölu kr. 35.00.
Askriftargjaid kr. 600.00 á mánuði. Blaðaprent h.f.

J
Viðskiptakjörin og
launamálin
í sunnudagsblaði Þjóðviljans birtist athyglis-
verð grein eftir annan af ritstjórum blaðsins, þar
sem m.a. er fjallað um áhrif viðskiptakjaranna á
launakjör i landinu. Þetta yfirlit sýnir, að það var
næsta auðvelt fyrir vinstri stjórnina að bæta
launakjörin, þegar hún kom til valda, þvi að á ár-
inu 1970 höfðu viðskiptakjörin batnað um 14,8%, og
á árinu 1971 um 13,7%. Þetta breyttist á árinu 1972,
en þá versnuðu viðskiptakjörin um 2,1%. Það var
orsök þess, að vinstri stjórnin greip til gengisfell-
ingar i árslokin 1972. Á árinu 1973 bötnuðu hinsveg-
ar viðskiptakjörin um 17,4%, eða meira en nokkru
sinni fyrr. Þess vegna urðu bæði kjör almennings
og atvinnuveganna mjög góð á þvi ári. Á árinu 1974
fóru viðskiptakjörin hinsvegar siversnandi, aðal-
lega þó á siðari hluta ársins. Til jafnaðar urðu þau
10,5% lakari á árinu 1974 heldur en 1973, en sé
gerður samanburður á þvi, hvernig þau voru i
byrjun og lok ársins 1974, hafa þau versnað um
30%.
Það er þessi mikla og óhagstæða breyting á við-
skiptakjörum, sem veldur mestu um þá erfiðleika,
sem nú er fengizt við, ásamt þvi, að hin mikla
grunnkaupshækkun, sem samið var um i febrúar i
fyrra, hefur haft mjög óheppileg áhrif á allt efna-
hagskerfið.
Það er rétt hjá Þjóðviljanum, að vinstri stjórnin
stefndi að þvi að bæta launakjörin eftir hina miklu
kjaraskerðingu, sem hafði orðið i stjórnartið Sjálf-
stæðisflokksins og Alþýðuflokksins á árunum
1967—1970. Þess vegna var kaupmáttur dagvinnu-
kaups verkamanna til jafnaðar 17,4% meiri á ár-
inu 1972 og 19,5% meiri á árinu 1973 heldur en hann
var á árinu 1971, þegar miðað er við framfærslu-
visitölu. Þetta er þó ekki nema að takmörkuðu
leyti vinstri stjórninni að þakka, heldur fyrst og
fremst hinum stórbættu viðskiptakjörum á árun-
um 1970, 1971 og 1973. Annars hefði þessi kaup-
hækkun ekki orðið möguleg. Og þótt bæði Timinn
og Þjóðviljinn vilji gera eftirmæli vinstri stjórnar-
innar sem bezt, verður ekki hægt að þakka henni
bætt viðskiptakjör. Það væri álika rangt og þegar
Mbl. og Alþýðublaðið voru að kenna henni um
versnandi viðskiptakjör á siðast liðnu ári.
1 áðurnefndri grein i Þjóðviljanum er þvi haldið
fram, að kaup þyrfti nú að hækka um 50—60%, ef
kaupmátturinn ætti að vera hinn sami og að lokn-
um kjarasamningunum i febrúarmánuði i fyrra.
Hér skal ekki deilt um, hvort útreikningar þessir
séu réttir eða rangir. Hitt er staðreynd, að Alþýðu-
blaðið var sammála öðrum flokkum um það, að
samið hefði verið um of mikla hækkun, og þvi stóð
það á siðast liðnu vori að þeirri tillögu vinstri
stjórnarinnar, að ekki yrði greitt kaup samkvæmt
hinum nýju samningum, sem væri umfram 20%,
en hækkunin var i mörgum tilfellum 40—50%. 1
ágústmánuði sl. var svo Alþýðubandalagið sam-
mála þvi, að nauðsynlegt væri að lækka gengið um
15% og láta bindingu kaupgjaldsvisitölunnar hald-
ast áfram. Siðan þá hafa viðskiptakjörin versnað
verulega.
Það er þvi furðuleg mótsögn, sem kemur fram i
annarri grein i sama blaði Þjóðviljans. Þar deilir
Magnús Kjartansson á Björn Jónsson fyrir að hafa
sagt, að ná yrði fram i áföngum sama kaupmætti
og var i febrúarlok i fyrra. Þessi ádeila Magnúsar
er I fyllstu mótsögn við afstöðu Alþýðubandalags-
ins meðan það var i rikisstjórn, eins og rakið er
héráundan. Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Palme tryggir vinnu-
frið með skattalækkun
Tólf milljarða króna halli ó fjórlögum
NÝLEGA hefur náðst sam-
komulag milli sænsku rfkis-
stjórnarinnar, sem er minni-
hlutastjórn sósialdemókrata,
og miðflokkanna um skatta-
lækkun, en hún þykir likleg til
að tryggja árekstralaust sam-
komulag milli verkalýðssam-
takanna og atvinnurekenda
um nýja kjarasamninga.
Þetta samkomulag er einnig
talið liklegt til að koma i veg
fyrir að efnt verði til þing-
kosninga i Sviþjóð fyrr en á
næsta ári, þegar kjörtimabil-
inu lýkur.
Þingkosningar fóru siðast
fram i Sviþjóð 16. september
1973. Þá fór með völd minni-
hlutastjórn sósialdemókrata,
undir forustu Olofs Palm^.
Stjórnin naut óbeins stuðnings
eða hlutleysis kommúnista, en
samanlagt höfðu þessir flokk-
ar meirihluta á þingi. 1
kosningunum 1973 gerðu borg-
araflokkarnir svokölluðu, þ.e.
íhaldsflokkurinn, Miðflokkur-
inn og Frjálslyndi flokkurinn,
sér góðar vonir um að fá
meirihluta og mynda stjórn
saman. úrslitin urðu þau, að
borgaralegu flokkarnir fengu
175 þingsæti, en sósialdemó-
kratar og kommúnistar fengu
einnig samanlagt 175 þingsæti.
Heildarfjöldi þingmanna i
Sviþjóð er aftur á móti 300 i
einni deild. Þessi úrslit
tryggðu áframhaldandi setu
minnihlutastjórnar sósial-
demókrata. Nánar tilgreint
urðu úrslitin þau, að sósial-
demókratar fengu 156
þingsæti, töpuðu sjö,
kommúnistar fengu 19, unnu 2,
Miðflokkurinn fékk 90, vann
19, thaldsflokkurinn fékk 51,
vann 10, og Frjálslyndi flokk-
urinn fékk 34 þingsæti, tapaði
24.
Þvi var almennt spáð eftir
kosningarnar, að • stjórn
Palmes myndi ekki takast að
sitja út allt kjörtimabilið, en
reglulegar kosningar fara
fram i Sviþjóð á þriggja ára
fresti, samkvæmt nýju stjórn-
arskránni. Þaðþótti liklegt, að
borgaralegu flokkarnir
myndu gera sitt itrasta til að
fella stjórnina strax á fyrsta
þinginu, sem kæmi saman
eftir kosningarnar, eða á
þinginu 1974. Einkum var
gizkað á, að þeir myndu nota
skattamálin til að fella
stjórnina. Þetta var lika
ótvirætt markmið Miðflokks-
ins og thaldsflokksins, en á
siðustu stundu skarst
Frjálslyndi flokkurinn úr leik,
og náöist samkomulag milli
hans og stjórnarinnar um
skattamálin. Það mun hafa
ráðið mestu um afstöðu
Frjálslynda flokksins, að hann
óttaðist nýjan ósigur, þvi að
skoðanakannanir sýndu, að
fylgi hans hefði haldið áfram
aö minnka frá þvi i kosningun-
um haustið 1973.
AÐ ÞESSU sinni stefnir rik-
isstjórnin að þvi að koma fram
enn meiri skattalækkun en i
fyrra. Fyrsta tillagan, sem
hún lagöi fram, var þess efnis,
að tekjuskatturinn yrði
lækkaður um fjóra milljarða,
og að lækkunin næði aðallega
til tekna, sem væru 30 þúsund
sænskar krónur eða lægri.
Stjórnin bauð öllum flokkum
til viðræðna um þessar til-
lögur. Fljótlega skárust bæði
Ihaldsflokkurinn og
Kommúnistaflokkurinn úr
leik, af ólikum ástæðum.
Ihaldsflokkurinn vildi einnig
lækka skattinn á hátekjum, en
kommúnistar vildu hækka
hann á þeim. Viðræður héldu
þá áfram milli rikis-
stjórnarinnar, Frjálslynda
flokksins og Miðflokksins.
Frjálslyndi flokkurinn vildi
ekki standa að samkomulagi,
án þátttöku Miðflokksins.
Flokkurinn taldi sig nú standa
betur að vigi en i fyrra, þvi að
nú hafa skoðanakannanir snú-
izt honum i vil. Hinsvegar eru
þær orðnar óhagstæðar Mið-
flokknum. Niðurstaðan varð
sú, að samkomulag náðist
milli s t jó r n a r i n n a r ,
Miðflokksins og Frjálslynda
flokksins um skattalækkun,
sem áætlað er að nemi 6 mill-
jörðum sænskra króna. Aðal-
breytingin frá upphaflegum
tillögum rikisstjómarinnar er
sú, að heldur meiri skatta-
lækkun verður á tekjubilinu
frá 30.000 til 100.000 sænskra
króna. Til þess að vega á móti
þvi tekjutapi, sem rikið verður
fyrir vegna skattalækkun-
arinnar, mun verð hækka á
áfengi, tóbaki, gosdrykkjum
og fleiri munaðarvörum, en
hinsvegLar ekki á nauðsynja-
vörum. Þá munu atvinnu-
rekendur verða að greiða
nokkur gjöld til félagsmála.
Formaður sænska Alþýðu-
sambandsins, Gunnar Nils-
son, hefur lýst yfir þvi, að
þetta samkomulag um skatta-
málin muni mjög greiða fyrir
samningum milli verkalýðs-
samtakanna og atvinnurek-
enda um kjaramálin.
Þá þykir það vist, að þetta
samkomulag flokkanna muni
tryggja það, að þingkosningar
verði ekki fyrr en haustið 1976.
Astæöan er m.a. sú, að yrði
kosið nú, myndi kjörtímabil
nýkjörins þings ekki veröa
nema rúmt ár, eða til þess
Gunnar Strang
tima, þegar reglulegar þing-
kosningar ættu að fara fram.
SAMKOMULAG þetta er
talið verulegur ávinningur
fyrir Palme. Það muni styrkja
stöðu hans i næstu kosningum,
ef honum tekst að sitja út allt
kjörtimabilið. Raunverulega
er þaö þó ekki Palme, sem á
mestan þátti samkomulaginu,
heldur Gunnar Strang fjár-
málaráðherra, sem sennilega
hefur verið valdamesti stjórn-
málamaður Svia um meira en
tuttugu ára skeið. Strang
fæddist 1906. Hann var
upphaflega vinnumaður i
sveit, og hófst þá handa um að
skipuleggja samtök verka-
manna i sveitum. 1 mörg ár
ferðaðist hann á reiðhjóli um
endilanga Sviþjóð sem erind-
reki samtakanna. Per Albin
Hansen fékk fljótt mikið álit á
honum. Strang varð ráðherra
1945, og hefur verið það óslitið
siðan. Hann hefur verið fjár-
málaráðherra siðan 1955, og
hefur I þvi starfi unnið sér
jafnt tiltrú verkalýðssamtak-
anna og atvinnurekenda. Ef
hann hefði kært sig um og beitt
til þess áhrifum sinum, hefði
hann vafalitið getað orðið for-
sætisráðherra, þegar Erland-
er lét af stjórnarforustunni, en
hann kaus heldur að vera fjár-
málaráðherra áfram og sterk-
ur maður á bak við tjöldin.
Um miðjan janúar siðast
liðinn lagði hann fram i þing-
inu tuttugasta fjármálafrum-
varp sitt. Frumvarpið olli
nokkrum styr, vegna þess að
það gerði ráð fyrir 12 mill-
jarða sænskra króna tekju-
halla, eða álika miklum og
hallinn er áætlaður á yfir-
standandi fjárhagsári. (Fjár-
hagsárið i Sviþjóð er frá 1. júli
til 30. júni). Strang telur
þennan halla nauðsynlegan til
að tryggja atvinnuöryggið.
Annars var hann bjartsýnn á
framtiðina. Hann gerði ráð
fyrir, að verðbólgan ykist ekki
nema um 7-8% á næsta fjár-
hagsári, og að þjóðarfram-
leiðslan ykist um 2.5%. Strang
kvað sig stefna að þvi með
fjárlagafrumvarpinu að skapa
tiltrú og öryggiskennd, jafnt
hjá launafólki og atvinnurek-
endum. Þetta hefur Strang
tekizt i tvo áratugi, og senni-
lega tekst honum það enn.
Vafalitið á hann drýgri þátt I
þvi en nokkur maður annar,
hve langur og samfelldur
stjórnarferill sænskra sósial-
demókrata er oröinn. — Þ.Þ.