Tíminn - 13.04.1975, Blaðsíða 19

Sunnudagur 13. apríl 1975.
TÍMINN
19
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri: Helgi H.
Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrfmur Gíslason. Rit-
stjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar
18300 — 18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, slmi 26500 — af-
greiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð i lausa-
sölu kr. 35.00. Áskriftargjald kr. 600.00 á mánuði.
V ____________________________ Blaðaprenth.f.
Að sigra
sjálfan sig
Á iðn- og listsýningu, sem haldin var i Kaup-
mannahöfn árið 1872 og viðfræg varð, hafði maður
einn þann starfa að móta minnispeninga handa
gestunum. Á þessum peningum var svolátandi
áletrun:
„For hvert et Tab igen Erstatning findes: Hvad
udad tabes, det skal indad vindes”.
Skömmu áður höfðu Danir misst Suður-Jótland,
og með orðunum á minnispeningunum var skir-
skotað til þess áfalls og viðbragða, sem gert gætu
Dönum kleift að bæta sér missi sinn. Þessu kjör-
orði fylgdu þeir lika i lifi og starfi á giftusamlegan
hátt.
Einn landstjórnarmanna Færeyinga, sem hing-
að kom i vetur til þess að semja um fiskveiðirétt-
indi landa sinna á íslandsmiðum, Pétur Reinert,
lét svo ummælt á lögþinginu nokkru eftir heim-
komuna, að öll þróun mála stefndi i þá átt, að fisk-
veiðum Færeyinga á miðum við önnur lönd hlytu
að verða þröngar skorður settar, og i stað þess að
flytja þaðan heim mikinn afla, yrðu þeir að treysta
á heimamið sin og vinna missi sinn upp með svo
mikilli og strangri vöruvöndun, að færeyskar
sjávarafurðir yrðu hvarvetna á mörkuðum taldar
hinar beztu, eftirsóknarverðustu og verðmætustu,
er völ væri á. Færeyskt vörumerki yrði að vera
óvéfengt gæðamerki á markaði allra landa, þar
sem færeyskar fiskafurðir væru á boðstólum.
Bak við orð Péturs Reinerts bjó sama hugsun og
gagnsýrði Dani eftir missi Suður-Jótlands: Það
skal vinnast heima fyrir, er tapast af veiðislóðum i
fjarlægð.
Boðskapur af þessu tagi á ávallt erindi til fólks.
Við Islendingar stöndum að visu i þeim sporum, að
þróun hafréttarmála er okkur i vil. Ströng barátta
okkar fyrir forræði á Islandsmiðum er <i þann
veginn að bera stórmikinn árangur enn á ný, og að
þvi leyti erá annan veg á komið með okkur heldur
en Dönum upp úr 1864 og Færeyingum nú, að okk-
ur hlotnast vonandi mikill vinningur út á við. En
það þýðir að sjálfsögðu ekki, að við getum minna
metið en áður þá sigra, sem unnt er að vinna inn á
við. Þeir eru ávallt jafnmikilsverðir — raunar það,
sem lyftir þjóðum til manndóms og þroska, sem
þær ella geta ekki náð, jafnvel hversu mikið af
gæðum heims sem þeim fellur i skaut.
Orð hins færeyska landstjórnarmanns eiga þvi
erindi til okkar þótt útfærsla fiskveiðilögsögu sé
okkur hinn mesti ávinningur. Með nógu fullkom-
inni vinnslu og strangri vöruvöndun höfum við
sömu möguleika og Færeyingar til þess, að is-
lenzkur stimpill verði hvarvetna talinn gæða-
merki. Og það höfum við i okkar eigin hendi, og
galdurinn er sá einn að vera nógur húsbóndi sjálfs
sin.
Nýleg dæmi sýna, að þess er mikil þörf, að við
vinnum sigur á sjálfum okkur á þessu sviði. Þar
má vitna til hraðfrystu loðnunnar, sem Japanir
fengu i fyrra og skreiðarinnar sem fór á ítaliu-
markað og var verðfelld vegna galla. Til sliks sig-
urs ættum við að teygja okkur, jafnhliða þvi að við
tökum við forræði á sjónum tvö hundruð milur frá
ströndum okkar.
Hans Kristoffersen, Information:
Atvinnumöguleikar
bandarískra háskóla-
kandídata tregðast
Þetta beinir nemendum að þeim greinum, sem
beztar vinnulíkur gefa
NÁMSGREINAVAL banda-
rlskra stúdenta er að breytast.
Æ fleiri stúdentar velja nú
námsgreinar, sem greiða göt-
una að öruggu starfi á vinnu-
markaðnum, en töluvert hefir
tregðast um atvinnu útskrif-
aðra kandldata undangengin
ár.
A árunum um og fyrir 1970
var róttækni meiri en nú, og
þá var litið niður á sumar
námsgreinar. Vegur þeirra er
nú tekinn að aukast að nýju.
Arið 1974 var aðeins þriðj-
ungi umsækjenda um lækna-
deildir háskólanna veitt við-
taka. Langir biðlistar eru
einnig við þær deildir háskól-
anna, sem kenna hagfræði og
ýmiss konar tækni.
Alit lögfræði og lögfræð-
ingastéttar varð fyrir veru-
legu áfalli i sambandi við
Votugáttarhneykslið. Þrátt
fyrir það er enn mikil aðsókn
að laganámi.
Þeir einir, sem hafa mjög
háar einkunnir, geta gert sér
vonir um aðgang að beztu
einkaháskólunum eða góðum
háskólum, sem rfkið tekur
þátt I að starfrækja eða starf-
rækir.
ÞEIM stúdentum, sem vilja
leggja niður einkunnagjafir,
fer nú ört fækkandi. Háskóla-
kennarar gefa sér engan tíma
til að lesa langar skýrslur um
mat á einstökum stúdentum
og hæfni þeirra. Ekkert gildir
þarna annað en hinar beinu og
einföldu tölur, einkunnirnar.
„Stúdentar stunda nám sitt
nú af meira kappi en nokkru
sinni áður”, segir Ellsworth
Carlson, rektor við Oberlin-
háskólann I Ohio. „Mér virðist
sem þeir geri sér grein fyrir
kostum æðri menntunar og
meti mikils að tilheyra þeim
hluta þjóðarinnar, sem á þess
kost að leggja sllkan grunn að
llfsstarfi sinu”.
Oberlin-háskóli er mjög vel
stæður efnalega. Hann mun
þvi ekki hljóta sömu örlög og
um það bil fimmtíu einkahá-
skólar, sem hafa orðið að
hætta störfum siðan 1970.
„Við höfum verið að velta
fyrir okkur I fullri alvöru að
minnka nokkuð við okkur og
veita mun færri stúdentum
viðtöku en áður en til þess að
geta vandað kennsluna sem
bezt og þurfa ekki að slaka á
kröfunum, sem við höfum
gert”, segir Carlson rektor.
ÞRÁTT fyrir ýmsa
erfiðleika og hert inntökuskil-
yrði I háskóla verður það ekki
erfiðasta verkefni þeirra, sem
útskrifast frá menntaskólum i
vor, að fá inngöngu i háskóla.
fangi að afla fjár til námsins.
Ekki verður verulegum
vandkvæðum bundið að fá sig
innritaðan nema við allra
beztu einkaháskólana og eftir-
sóttustu háskólana, sem rikið
á aðild að. Stúdentar, sem
hafa mjög háar einkunnir,
geta ávallt aflað sér fjár til að
standa straum af kostnaðin-
um við námið.
Alls stunda um tiu milljónir
bandariskra stúdenta nám við
æöri menntastofnanir. Um
það bil helmingur þeirra fær
fjárhagsaðstoð til námsins i
einhverri mynd. Hitt verður
erfiðara úrlausnarefni með
hverju árinu sem liður að
hjálpa öllum þeim, sem há-
skólayfirvöldin vildu hjálpa.
Þvi valda jöfnum höndum si-
lækkandi tekjur háskólanna
ogsihækkandi tilkostnaður við
reksturinn.
Flestum námsmannanna
mun veitast allerfitt fjárhags-
lega að ljúka námi. Langflest-
ir stúdentar stunda einhvers
konar launuð störf með .-nám
inu.
MARGIR stjórnendur og
forustumenn háskóla vekja
athygli á þvi, að háskólar og
æðra nám njóta nú meiri virð-
ingar en löngum áður. Margt
ungt fólk er reiðubúið að
leggja hart að sér og færa
miklar fórnir til þess að hljóta
æðri menntun.
Háskólamenn vara þvi al-
varlega við þeirri trú, að há-
skólapróf i hvaða grein sem er
muni veita aðgang að starfi i
samræmi við það. Þeir segja
enga tryggingu fyrir því, að
útskrifaðir kandidatar fái
starf i þeirri grein, sem þeir
luku námi í.
Ekki tjáir framar til dæmis
að taka háskólapróf i austur-
lenzkri heimspeki i þeirri
öruggu trú, að starf biði
nemandans þegar prófi er
náð, segir Carson rektor.
EINN af stærstu háskólum
Bandarikjanna hefur gefið út
bók um ævistarf þeirra og
frama, sem lokið hafa námi
þar. Þessi bók virðist hafa
haft mikil áhrif i þá átt að
beina áhuga stúdenta að þeim
námsgreinum, sem mesta
möguleika virðast gefa til
góðra starfa.
Samkvæmt bókinni starfa
langflestir útskrifaðir verk-
fræðingar við verkfræði, og
flestir hagfræðingar gegna
slikum störfum i atvinnulíf-
inu. Yfirleitt hafa þeir, sem
hliðstæðu námi hafa lokið,
góða atvinnu og afkomu.
Hins vegar kemur fram i
bókinni, að fjölmargir þeirra,
sem lokið hafa námi i félags-
fræði, húsagerðarlist, sögu og
málum, stunda ýmiss konar
störf óskyld náminu. Þeir eru
leigubilstjórar, slökkviliðs-
menn, framreiðslumenn,
barþjónar og margt og margt
fleira.
„Þetta eru vitaskuld
viröingarverð störf i alla
staöi”, segir Carson rektor.
„Þó er erfitt að verjast þeirri
hugsun, að tilgangslitið sé
fyrir einstaklinginn að ljúka
fjögurra til sex ára námi,
þegar sú verður raunin, þegar
til kastanna kemur, að enginn
virðist hafa áhuga á kunnáttu
hans eða not fyrir hana”.
EINS og málum er nú hátt-
að, getur enginn nemandi
verið viss um að fá vel launað
starf, þegar nán)inu er lokið,
jafnvel þó að hann hafi valið
þá námsgrein, sem einna
mesta möguleika virðist gefa.
Af þessu hefur leitt, að margir
halda áfram námi og rann-
sóknum til þess að hljóta
doktorsgráðu, enda þótt þeir
eigi ekki að þurfa á henni að
halda til þess að fá viðunandi
starf.
Miklu algengara er nú en
áður að þess sé krafizt, að um-
sækjandi um starf hafi lokið
æðra námi. Meira að segja
verður vart grunsemda um,
að námsmenn kunni að keppa
að óþarflega mikilli menntun
eða „ofmenntun”. Ivar Berg,
háskólakennari við Columbia-
háskóla i New York, hefur til
dæmis bent á þetta i bók, sem
hann hefur ritað.
Berg fullyrðir, að árið 1980,
eða fyr muni tveir fimmtu
hlutar þeirra, sem háskóla-
námi ljúka, verða að sætta sig
við störf, sem auðvelt sé að
inna af hendi fyrir þá, sem
lokið hafa prófi frá mennta-
skóla. Þeir, sem háskólanámi
ljúka i ár, standa andspænis
erfiðara atvinnuástandi en
dæmi eru um i Bandarikjun-
um undangengin þrjátíu ár.
KONA eða svertingi, sem
hefur lokið námi sem verk-
fræðingur, hagfræðingur eða i
einhveTÍ grein, sem vel nýtist
við heilbrigðisþjónustu eða
skyld störf, getur efalitið valið
úr tilboðum. Aftur á móti
getur hvitur karlmabur, sem
hefur lokið námi i sögu,
heimspeki eða skyldum grein-
um, alveg eins þurft að sætta
sig við að sækja undir eins jm
atvinnuleysisstyrk.
Tala þeirra, sem ljúka námi
frá miðskólum og mennta-
skólum, mun halda áfram að
hækka fram til 1978. Úr þvi
mun þeim fara að fækka nokk-
uð, sem sækja um inngöngu i
æðri menntastofnanir.
Uíff íror/Snr
mfironm Qvprara 1
Þetta eru stúdentaefni frá Menntaskólanum I Reykjavik. Ráða væntanlegir tekjumöguleikar vali
þeirra á námsgrein við háskólann?
JH