Fréttablaðið - 06.03.2005, Blaðsíða 18

Það er fimmtudagsmorgunn á Laugaveg-
inum. Húsin rétt svo vöknuð. Mörg þeirra
sperra sig montin í fínum fötum mót nýj-
um degi. Sum ung. Önnur eldri en elstu
menn. Á milli þeirra grúfa sig minni spá-
menn. Eins og þeim sé illt í maganum. Fá
í framan. Með lélegt sjálfsálit. Varla til
mikilla afreka héðan í frá.
Ólögleg vinnuaðstaða
Fyrir framan eitt þeirra stendur gull-
smiðurinn Þorbergur Halldórsson. Mið-
bæjarmaður. Bjó í timburhúsi við Skóla-
vörðustíg og lærði gullsmíði í húsakynn-
um Fjalakattarins heitins. Rekur skart-
gripaverslunina Brilliant við Laugaveg,
en líka í Smáralind og Kringlunni. Hann
vill bjóða mér í morgungöngu um
stærstu verslanagötu höfuðstaðarins. Þá
sem allir eiga minningar við. Reyndar
svo kærar að ekki má hrófla við neinu.
Allavega alls ekki húsunum.
„Við eigum endilega að vernda þau
mörgu hús sem hafa söguleg eða fagur-
fræðileg gildi, en í sumum húsanna hér
stendur ekki steinn yfir steini,“ segir
Þorbergur og vísar til heitra skoðana-
skipta um húsin tuttugu og fimm sem
leyfi hefur fengist fyrir frá borgaryfir-
völdum að hverfi fyrir fullt og allt.
„Það hefur gleymst að heyra sjónar-
mið verslunar- og íbúðareigenda við
Laugaveg. Vinnuaðstaða er kolólögleg í
mörgum húsanna og til skamms tíma
stundum ekki verið klósett. Hér vantar
húsnæði sem stenst kröfur nútímans og
henta stærri einingum. Allir eru sam-
mála um að byggja aftur í réttum hlut-
föllum, en einnig hús fyrir þá sem gera
kröfur um ákveðinn fermetrafjölda, loft-
hæð, aðstöðu og aðgengi. Sem dæmi
vilja margar alþjóðlegar merkjaverslan-
ir ekki fara í klasana heldur í miðbæinn,
eins og Zara, sem ekki fann húsnæði á
Laugavegi. Kynslóðir unglinga hafa
vanist því að versla í klösunum og koma
ekki á Laugaveginn til að versla. Með
nýjum, nútímalegum byggingum undir
slíkar verslanir fáum við aftur streymi
af yngra fólki og það er það sem þarf til
að Laugavegurinn lifni við.“
Rottugangur í kjallaranum
Yfir götuna kemur Guðrún Jóhannes-
dóttir, eigandi Kokku. Hún vill koma með
í skoðun á aðstöðu verslunarfólks í göml-
um og nýjum húsum Laugavegarins. Við
byrjum í undirfatabúð. Húsið er forskal-
að. Lítur ansi illa út. Við búðarborðið
stendur verslunarstjórinn sem hleypir
okkur þangað sem starfsfólkið á afdrep.
Herbergið er tveir fermetrar, á móti því
skot með tjaldi fyrir til mátunar. Hvort
tveggja lygileg sjón. Í herberginu er allt í
senn: klósett, skúringaherbergi, kaffi-
stofa og lager verslunarinnar.
„Ég býð ekki starfsfólkinu upp á að
sitja með matardiskinn á klósettinu en
leyfi þeim í staðinn að borða við af-
greiðsluborðið,“ segir verslunarstjórinn
og opnar hurð að kompu, inn af því sem
kallast mátunarklefi. Þar er strákústur
strengdur fastur við niðurfall, í þeim til-
gangi að hindra uppgang rottna sem búið
hafa um sig í kjallaranum.
Þorbergur þekkir til hússins því hann
skoðaði það sem mögulegt verslunar-
rými 1988.
„Þá var húsið ónýtt og hefur ekki
verið gert handtak við það síðan. Hér er
enginn grundvöllur fyrir endurbótum og
iðnaðarmenn beinlínis neitað að fara
aftur inn vegna hættu á hruni.
Klóaklagnir eru úr sér gengnar og klóak-
fýla alla að drepa. Því miður er þetta
víða svona við Laugaveginn.“
Engar glerhallir
Við höldum áfram för í reisulegt timbur-
hús. Í kjallaranum er tískuverslun, en
húsið er ekki á listanum „25“. Ekki enn.
Guðrún í Kokku segir fólk ekki átta
sig á málavöxtum. „Það er búið að gefa
leyfi til að rífa sum húsanna, en eigend-
ur mega ekki fara í þá framkvæmd
nema leggja inn teikningar fyrir nýju
húsi sem standast þurfa strangar kröfur
um nýtingu, útlit og fleira. Húsin verða
að falla inn í gamla stílinn og klæða
götuna. Hér munu því engar glerhallir
rísa.“
Eigandinn vísar okkur á bak við. Það
sama er uppi á teningnum. Í einni og
sömu kompunni er salernisskál, hluti
lagers, kaffiaðstaða og skúringakompa.
Yfir sjálfu klósettinu hangir slá með
dýrindis síðkjólum. Sumum mun lengri
en nemur loki klósettsetunnar.
„Við reynum að gera sem best úr
þessu, en getum ekki leyft kúnnum að
fara á klósettið hér. Sjálfar þurfum við
að skáskjótast með aðra rasskinnina til
að geta sest, en hér er ekki hægt að
setjast niður og borða, nema sitjandi á
klósettinu.“
Hún sýnir okkur mátunarklefann
sem er staðsettur í miðjum stiga en inn
af honum er hurð sem opnast út á bak
við hús, þangað sem starfsfólk þarf að
sækja vörur á lager. Lagerinn er í göml-
um skúr sem eitt sinn var lítil vélsmiðja.
Nútíma verslanalíf
Handan götunnar er Tískuval þar sem
Símon Wium tekur á móti okkur. Húsið er
eitt af þeim nýjustu við Laugaveg.
„Velkomin í alvöru húsnæði,“ segir
hann. „Hús sem er sérstaklega byggt
fyrir verslunarstarfsemi.“
Verslunin virðist endalaust löng og þá
er eftir annað eins rými fyrir aðstöðu
starfsfólks og lager; verslunin ein er 147
fermetrar. Lofthæð er mikil, tvö klósett,
rúmgóð kaffistofa, ræstiherbergi, lager
og stór skrifstofa.
„Þetta er alvöru aðstaða,“ segir Símon.
„Nóg pláss til að taka upp vörur; vöru-
lyfta, bílageymsla, aðgengileg raf-
magnstafla, lagnir fyrir net og síma, og
stórar ruslageymslur. Svo tala menn um
niðurrif! Ég vil tala um uppbyggingu, ef
reka á nútímastarfsemi.“
Símon slæst í för með okkur. Við skoð-
um fleiri af nýju húsunum. Þetta eru
alvöru vinnustaðir. Rými sem heldur vel
utan um starfsfólkið.
„Þetta gera nútíma kröfur og ef Vinnu-
eftirlit ríkisins og Hollustuvernd ynnu
vinnuna sína yrðu aldrei liðnir vinnustaðir
eins og eru í gömlu húsunum,“ segir Sím-
on um leið og hann rekur augun í hellu-
steina í gangstéttum við dyr verslanna.
„Þetta gerir borgin og svo stinga fínar
frúr hælunum ofan í gapið milli steina og
snúa sig, milli þess sem götusóparinn
sópar upp sandi á milli steina,“ segir hann
og hristir hausinn.
Venjulegt fólk
Gamli miðbærinn í Reykjavík verður
seint borinn saman við nýbyggða versl-
unarklasa. Þau Þorbergur, Guðrún og
Símon segja frá fleiri vandræðum í
gömlum húsum sem mörg eru byggð á
klöppum. Í þeim er flóð og fjara. Lager-
ar standa á háum brettum til að skemm-
ast ekki. Margir þurfa að vaða í ökkla á
stundum. Einhver hefur sett gám í bak-
garðinn til að rýmka aðstöðuna, en þarf
enn að bakka bograndi inn á klósettið.
Guðrún segir þau ekki í andstöðu við
Torfusamtökin. „Hér eru mörg glæsileg,
gömul hús sem alls ekki mega hverfa, en
það er til millivegur og deginum ljósara
að hér er skortur á húsnæði. Og undar-
legt að á verðmætum lóðum skuli enn
standa hús sem sum eru að hruni komin.
Það vill enginn búa í hreysum og ekki
alltaf venjulegt fólk sem tekur þar ból-
festu. Við viljum fallegar íbúðir sem
draga að fjölskyldu- og menntafólk.
Finna heilbrigðan takt við Laugaveginn,
verslanir og mannlíf sem ekki eingöngu
tengjast krám og veitingastöðum.“
Þorbergur telur íbúaflóru Laugaveg-
arins breytast með nýjum og fallegum
íbúðum. „Um tíma var helsta dópgreni
bæjarins yfir búðinni minni, en því mið-
ur er staðreynd að enginn með sæmilega
sómatilfinningu vill búa í þessum verð-
lausu hjöllum.“
Dauði yfirvalda
Símon bendir á hús sem byrjað er að
molna og veldur slysahættu fyrir veg-
farendur. „Staðreyndin er sú að bygging-
arnefnd er dauð. Hún fer ekki eftir þeim
reglum að fylgja málum eftir og er sof-
andi á vaktinni, en samkvæmt skilmála á
hún að gera kröfu um að húsum sé hald-
ið við í einhverju lágmarki. Dæmi er um
að mönnum hafi verið hótað dagsektum í
þrjú ár, en það er ekki nóg að hóta.“
Það er komið að kveðjustund. Við tök-
umst í hendur að sið Íslendinga. Yfir
okkur vaka húsin sem öll geyma sögu, en
Símon segir Árbæjarsafn á vísum stað.
Þorsteinn Garðarsson í Red/Green
hefur orðið. „Húsin voru ágæt á sínum
tíma, en nú hefur nútíminn tekið við.
Þetta minnir á söguna um hamarinn
hans afa. Fyrst brotnaði skaftið og þá
skipt um nýtt. Svo týndist hausinn og var
skipt um hann. Samt var þetta hamarinn
hans afa! Það er eins með sum húsanna
hér. Þau hafa verið endurnýjuð að hluta,
byggt við þau og prjónað við. Eru ekkert
eldri en hamarinn hans afa og spurning
hvort ekki sé verið að varðveita tuttugu
ára gamlar spýtur úr Byko. Það er gott
að hafa möguleika á að byggja nýtt og fá-
ránleg sú hræðsla að menn vilji byggja
eitthvað ljótt í staðinn. Það ætlar sér
enginn að gera. Við viljum aðeins byggja
upp, en ekki rífa niður. Það er kominn
tími á breytingar.“ ■
18 6. mars 2005 SUNNUDAGUR
Tekin hús á Laugavegi
ER ÞETTA GÖTUMYND SEM ÞARF AÐ VARÐVEITA?
Þessi fjögur hús mynda til samans Laugaveg 4 og 6 sem
eigendur mega nú rífa og byggja ný í þeirra stað.
Ekki eru allir á eitt sáttir um þá ákvörðun skipulagsyfirvalda að leyfa að tuttugu og fimm
hús við Laugaveginn verði rifin. Lítið hefur þó heyrst frá heimamönnum á Laugavegi.
Þeim sem eiga lifibrauð sitt undir þökum húsanna. Þórdís Lilja Gunnarsdóttir skoðaði
ástand og aðstæður í morgungöngu með þremur kaupmönnum við Laugaveg.
SÍMON WIUM KAUPMAÐUR Í TÍSKUVALI.
Ef Vinnueftirlit ríkisins og Hollustuvernd ynnu
vinnuna sína yrðu aldrei liðnir vinnustaðir eins
og eru í gömlu húsunum.“
ÞORBERGUR HALLDÓRSSON,
GULLSMIÐUR Í BRILLIANT. „Margar alþjóð-
legar merkjaverslanir ekki fara í klasana heldur í
miðbæinn, eins og Zara, sem ekki fann húsnæði
á Laugavegi.“
GUÐRÚN JÓHANNESDÓTTIR, KAUPKONA Í
VERSLUNINNI KOKKU. „Við viljum fallegar
búðir sem draga að fjölskyldu- og menntafólk.“
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/T
EI
TU
R