Atuagagdliutit - 31.01.1957, Blaðsíða 4

Kamutait takisorssuput amitsuarå-
nguit napariaKaratigdlo. ilait 7 m mig-
ssåne takissuseKarput 65 cm migssåne
silissuseKardlutik. Kanga saunernik
perdlåKartarsimagaluit mana savimi-
nernik perdlåKartarput, ukiumile atu-
sagångamikik ivssoK imermik akuv-
dlugo Kaersautigissarsimavåt. Kingmit
takussavut tamangajangmik pitugsi-
måput kalungnernut sanileriårdlugit.
tovKe anoråminiuneruput, ilaitdle
natsit aminik Kapialigtagkanik tupe-
Karput Kaumassorujugssuarnik. igdlu-
vigkat angalaortitdlutik kisiåne ator-
simagamikik ukiume tuperne najuga-
Kåinartarput, uvingarnile paornaKuti-
nik oKorsardlugit tupermik avdlamik
KagdlerKigtarsimavait, atåtungaitdlo
apumik Karmaivdlutik oKorsardlugit,
taimailissatdlo oKautigait Kavdlunåt
igdluinit oKornerussut.
tamangajangmik Kissungnik igdliu-
ssaKarput, EKalungnilo NiaKungumilo
agdlåt Kissungnik nateKardlutik, savi-
minernigdlo sinigfeKardlutik. tamar-
migdlo Kissungnik matoKarput.
månåkut angatdlatigineruvait umi-
aussårKat pukitsut itsinikitsutdlo. ilar-
pagssue ikutartunik motoreKarput,
måssalo pukitsukasiugaluardlutik i-
marsiutdlarKigsukasiunguatsiarput.
kanotdlo indianertut sanåt ardlalika-
sit takuvavut.
piniutimingnilo KorortoK atordluar-
tusimavåt, puissinut, tugtunut nånu-
nutdlo. teriangnianut putdlativingnik
atugaKångitdlat, iluamigdlunime ilisi-
magunångilait kissartutdle teriang-
niarniarnermingne atorpait. puissinut
åma Kagssutit atorpait, eKalungniar-
nermilo Kagssutit aulisautdlo Kavdlu-
nåtoK atorneKålunguatsiaKaut, méssa
ama „kakivangnik" sule eKalungniar-
toKartarsimånguatsiaraluartoK.
iluamik nangmingneK piniutåinik
takunginavta tamåko pinersauserdlu-
git suliarissarnerait OKautigisinåungi-
lara, atissaitdle pinersauteKarput inuit
Kangale pinersausiarissarsimagunå-
ngisåinik. ilåtigut nuerssagagssanik
agdlapalågkat kigdlavårnere inuit
nangmingneK sanassartagatoKariguna-
raluarait naussussartait Kavdlunånit
„allanitdlunit" (indianernit) ilikagari-
simåsavait. atigingisa (KUlitsaisa) at-
sipåKutait atimikutdlo sinåkutait Ka-
lipautigigsårtut ilaitdlo kigdlavårnig-
dlit Kalipautinik nuånarissaKarnerinik
erssersitsiput.
erKumitsuliortausiat soruname inu-
siånut tungavoK, umassut, inuit pi-
niartut igdluvigkamingnitutdlunit ta-
kussagssåuput, åssigingialugtunik su-
liat Kavsérssuit perKigsåruteKalugit
suliat inussatdlo såkue mikissunguga-
luitdlunit erKorKigsårniagaussut taku-
ssagssauvdlutik. måssa suliat Kavsit
ikiorfeKångitsussaugaluit amerdlasut
ilusaisa ingmingnut iluarsartunerat
såkortumik nalornerpalungitsunik pa-
tajaitsungordlugitdlo suliduput, uku-
sigssatdle (ukusik = iga) sanåt ator-
tugssångordlugit suliåungitdlat, ar-
ssaiaivinguamigdlunit takungilagut.
suliat puvernitsormiut ilaisa suliait
kussanarnerusimagaluartut takungila-
vut, tåukugoK umassuilatsinermit sa-
nåtik tapertarivdluaramikik.
inuit angalaortuarnerat Baffinland-
ip kujatåne migdlisimagunaraluak
taimåitoK sule angnikigissagssaungi-
laK. patdlavingmiunik Baffinlandip
kangiane nunalingnik ardlaKaKissu-
nik takuvugut. kingnaermiunik king-
merumiunigdlo åma takuvugut, atau-
serdlo puvernitsormiusimagaluaK ta-
kuniaraluardlugo autdlarsimassortit-
dlugo takungilarput. ilisimassortavta
Arnakallaup Baffinlande tamangajåt
angatdlavigisimavå Kausuitsormiut
nunåt kisiat pinago, tåssa Baffinlandip
avangnarpiå, utorKaitdlo nunagisima-
ssamingnik taiguigångamik någatdlar-
neK ajorpait.
angnertunerussumigdle påsiniaini-
ardlune oKaloKatikuminaitsuput tigu-
ssagssåungitsunut erKarsariausiat su-
ngiussisimassugunånginame. pingårtu-
mik kisitsisinut ilungersortarput. inuit
ilåta pingasunik paneKarnine oKauti-
gå agssane ikiorsiutdlugt, Kavsérpag-
ssuitdlo ukiutik naluvait. ilerKunik
dssigissåinigdlo oKalonatiginiardlugit
ajornakusorutit ilagåt pisimassut atau-
siåkårdlugit encartordlugit ajornångi-
nerutitarunarmdssuk. taima atautsi-
mortungordlugit katitsiumånginerat
pissuteKarunarpoK åma nunat angne-
russut ateKartingingmatigik nunaKar-
fitdle tamaisa ingmikutårdlugit ate-
Kartitdlugit, sordlo nunavtine åma
taimåisimagunartoK.
inuiåuput avdlångulersut sulile Ka~
nganitsanut atåssuteKartut, sordlule
uvaguvtinit Kanganitsanut atanerat
angnikinerussoK. inuit ildt aperssora-
luarpara sujuaissamik ugperissåinik
Savssuma arnånik Pingamigdlunit tu-
såmassanarsoralugit, tamåkule tusar-
simångilaigoK, taimågdlåt inuit sujug-
dlit tdssaussut Adame Evalo, Evalu-
goK Adamip najungassuisa ardlånit
pingortitausimassoK. tamåna erKumi-
kulugkaluarpoK inuit ilåt atausen ag-
dlåt sule umassoK agdlerérdlune kui-
sisimangmat avdlalo angakumik atå-
taKarsimavdlune, åmalo OKautigine-
KarpoK nunap timåmiut ilait sule kui-
simångitsortaKartungoK. Baffinland-
ivdle kujatå tasamane ajonersorte-
KarKålersimavoK, tåssame ajoKersui-
ssok sujugdleu Peck Omånarssuarme
(Blacklead Island) PangneKtumut u-
ngaserujugssuångitsume ukiut 70 er-
Kåne matuma sujornagut sulilersi-
mangmat. kuisimassutdlo tdssånga
autdlartartut ajoKersut nutåK siaruar-
tertarsimavåt.
Peck tåuna agdlausiliorsimavoK ag-
dlautsivta åssigingisånik ilikarumi-
nartunguamik, inuitdlo ilarpagssuisa
tamåkuinait atuarsinauvait uvagutdle
agdlautsivut naluvdlugit. tugsiutait
bibiliatdlo taimatut agdlagåuput, Kui-
anakujugtarputdlo agdlagarsiussat ta-
måkuninga syllabiskinik (tainikutår-
tunik) taineKartartunik agdlagkat ta-
kuvdlugit. iluamigdle årKigssussamik
ågdlauseKångitdlat. syllabiskiussunig-
dlunit agdlagkat åssigingisitåvalugtar-
put nipiarKat tusarssaussut ilaisa ag-
dlagtarmatigik ilaisale ilångutisana-
git. ilait uvagut agdlangnivtinik naKi-
nilingnik agdlagtarput atuarsinauv-
dlutigdlo, ajoKersuissutdlo atuarfiu-
tåine inuit OKausinik syllabiskit ator-
dlugit agdlangnivingnigdlo agdlang-
nermik iliniartaraluartut nålagkersui-
ssut atuarfiutåine tulugtuinaK iliniar-
put. tamåna . soruname uvaguvtinut
uvgornartutut issigissariaKaraluaK ca-
nadamiut nålagkersuissuisa aulaja-
ngigåt påsisinauvdluarparput, eskimut
OKausisut atuartileraluarunikik åma
avdlatut OKausigdlit åssigingitsorpag- ■
ssuit tamaisa OKausisut atuartitariaKa-
lisagaluaramikik.
inugtut tivaneK naluvåt.
ugperissaK inungnut pingårtunguatsia-
KaoK kisiåne uvaguvtinit uvdluinarne
inunermut tungåssuteKarnerussutut it-
dlune. nålagiarnermingne milugtitsi-
ssut, cigaretitordlutik isåssut éssigi-
ssaitdlo uvaguvtinit pingårtorsiorpalu-
ngineroKissut Kularnångitsumik Guti-
siornerup sapåtåinåkut isumagineKar-
tarnigssaralua akornuserpåt Gute uv-
dluinarne inunermut Kaningnerussu-
tut ilisitdlugo, ardlagdlitdlume ama
patdlimångivigsut piniardlugit Kut-
dlåussissarnerata tamåna ersserKig-
sarpå.
åmåtaoK tåssunga tungassutut taine-
KarsinauvoK EKalungne katerssortar-
fik inuit nangmineK piat nålagiarfiu-
ssarmat arfiningornikutdlo mumerfiu-
ssardlune (Kitigfiussardlune), „inug-
tut mumernermik" taissagåt skotland-
imiut Kitatait åma Kanga nunavtine
kalagtunik taineKartarsimagaluarput.
nipilerssutaitdlume Skotlandime Kar-
dlortåussuarnik nipilerssugagssarKig-
dluinarput. Kitigtarnerat sivisorujug-
ssuåkutårpoK kiagungnavigdlunilo.
inuitdle tivassarnerat naluvåt, Alaska-
milo eskimut nagdliutorsiordlutik iler-
Kulersutait sule månåkumut atatine-
Kartut måne imaKa agdlåt atorneKar-
simångisåinarput. åmåtaoK Kitatit nu-
tåt naluvait.
PangneKtume inuit takussavta per-
Kigsårnikut amigauteKarnerat malugi-
ssavta ilagåt. Kitigfiatdlo iserdlugo
nåparsivingne Kitigtunit*pikunarneru-
ngåtsiartumik silåinaKarpoK, tuping-
nångitsumigdlume tb nåpautit atorne-
Karnerit ilagåt, måssalo nåparsima-
ssut Canadap ilånut avdlamut perKig-
sariartortineKartarsimagaluit Pang-
neKtume ajoKersuissoKarfiup néparsi-
maviutåne uningassut ilarpålue tb-
Karput. EKalungnile, imaKalo pingår-
tumik NiaKungume inuit ipérsårnero-
Kaut.
inuitdle tatiginartunguatsiarput. ta-
mane-tamåne Kimatat ikaluit tigdling-
neKartarunaratigdlo, åmalo inuit ser-
dlersårtungitsut, åmalo Kungujulassut
najordlugit nuånersut.
atautsimutdle oKautigisagåine tåssa
inuit nut&rpagssuarnik takujortulersi-
massut tamdnalo pissutigalugo nutå-
nik erKarsautigssaKalernermikut iler-
Kutomanik puiuiartulerérsimassut,
åmalo pissutsit ardlagdlit pissutigalu-
git akilinermiuvtinut tamanut sivni-
ssoritineK ajornakusortut. taimåitu-
mik uvane oKauserinemartut Akili-
nerme pissutsinik taiumdngildka, ki-
siåne Akilinerme pissutsit pivdlugit
uvanga malugissavnik.
oiiausé agdlagtausiatdlo.
måssa agdlagtausiat OKautigineKa-
låréraluaK ingmikut åma erKartulår-
niarpara. Kangale soruname agdlause-
Karsimångitdlat ajoKersuissorKåvdle
Peckip agdlausiliorsimavai tainikutåg-
kanik, syllabiskiussunik taineKartar-
tunik. nipit åipersarissanik taissagka-
vut tåukuinauvdlutik mikissuarKanik
agdlangneKartarput. nipit tåuko a-mik
kinguneKarångamik avdlångorneKara-
tik agdlineKåinartarput, o-mik kingu-
neKarångamik igdluatungånut sang-
missarput tauvalo e-mik ai-migdlo ki-
nguligdlit åssigingitsumik uvingassar-
dlutik u i-lo o-mut e-mutdlo atåput,
kisiåne åssigivigsumik atorneKångilaK
ilaisa nipiarKat tamaisa ilångussortar-
matigik ilaisale nipit pingårnerinait.
igpagssånilo atuarpara atuagagssiame
kiggiap agdlangnera påsisimangnigtu-
nungoK tatdlimanut takutineKarsima-
ssok åssigingialugtunigdlo akineKarsi-
mavdlune.
taimåitordle åma uvagut naKinivti-
nik atuissunik agdlauseKaraluarpoK,
atautsimortumigdle peKarane, ajora-
luartumigdlo eskimut OKalungnerisa
åssigingialungnerat tamatumunga pi-
ssutåungilaK, pissutauvdlunile ajoKer-
suissut nunamit sumit aggernerat, tai-
måitumik nipait påserusugkåine nu-
name tåssane atuariauseK ilisimassa-
riaKarpoK. agdlagkat ilaisa tulugpa-
lårnermit u a-tut atortarpåt.
tdssungale tungatitdlugo oKalårdla-
nga eruarsaut eskimut tamarmik a-
tautsimut agdlauseKalernigssånik ima-
lik pivdlugo. nangminérdiunga Kula-
råra tamåna nåmagsineKarsinauner-
sok iluaKutaujumårnersordlunit. isu-
maKaramame eskimut oKausé åssigi-
ngipatdlålersimassut tamåna nåmagsi-
niåsavdlugo. isumanarpunga atautsi-
mut agdlauseKalernigssaK eskimut
sordlitdlunit OKausinik erKuinaviå-
ngitsoK. kalåtdlitdlume pilerigisånger-
KOKat Poul Egedikut nalane agdlaut-
simut erKainaKissumik agdlauseKdli-
savdlutik, taimailissugssåusagdluar-
måme. avdlatigut ataKatigingnigssaK
pilerinarneruvoK.
OKausé nalunéngilaK kalåtdlit oKau-
sinit itsarnitsanut Kaningnerussut. tai-
måitordle åma okausitoKaviunatik.
OKalungnermingne nipit ardlagdlit
atugkavut atungilait, sordlo f dl-ilo,
k k-lo uvaguvtinit ingmingnut Ka-
ningneruput, åmalo s j-ulo, uvaguvti-
nitdlo kutasiarpalungneruvdlutik oKa-
lugtarput. nipit ilarpagssue uvaguvti-
ne avdlångorsimassut agdlångorneKå-
ngitdlat, sordlo OKartarput pangneK-
toK, ajakpå, il. il. taimåitordle åma
taimatut itut tusarssåusangatinaraluit
åungarsimavdlutik sordlo v ukunane:
Kallunåt, allat. erssiutitdle katiner-
mingne sule ersserKigdluarput. OKar-
tarput aiveK-mik i tusarssautitdlugo,
tåunarput taissarpåt tåina i tusarssau-
ssok uvagutdle v-gssaraluarput erssi-
gane.
soruname pigissamingnut Kavdlunå-
nit pissunut taigutait uvaguvtinit av-
dlauneruput, uvanilo åssersutit ar-
dlagdlit agdlåsavåka: åniavik = nå-
parsimavik, iga — inime kissarssut,
kakij ak = ajagssaut. aligoK = imiar-
torfik, soKingujaK = nalunaeKutaK
il. il.
kisitsissarneråtaoK KuiagineKarsi-
naungmat ilångutilåsavara: ataosiK,
marKung, pingasjut, tisamat, tallimat,
six, seven, eight, nine, Kulit ...
soruname OKalugtarnerat avdlauga-
luarpoK, taimåitordle uvaguvtinut o-
KaloKatigineK ajornångivigput. pang-
neKtormiutdlo nunavta radioanik tu-
sarnårtarsimassut påsissaKarfigissar-
simavåt, ilaitdle påsingitsortarsimaga-
mikik erKarsarissanut sungiussisimå-
nginertik imaKa ilåtigut patsisigissar-
simavåt, åmalume taigutivut nutåt so-
runame Akilinerme avdlaussut ikigtu-
jungnaermata.
OKalugtutdle tusåvdlugit erKaerKa-
jånartarpoK Knud Rasmussenip akili-
nermiumik nåpitserKåramik OKausé:
„sunale nalunaiagaK tamarme påsinar-
mat nuånårutigårput erininångitsukut
serngutisagavta.“
NiaKungune kungme errorsissut Foto: U. Kr.