Atuagagdliutit - 11.12.1985, Qupperneq 9

NR. 50 1985
9
ATUAGAGDLIUTIT/GRØNLANDSPOSTEN
Upperisaqanngilagut
Siooragisaqarpugulli...
All.: Karl Isaksen, Doro
Kalaallit siulitta upperisaat allaase-
rissallugit angakkorsuup Iglulim-
miup Auvap oqaasii qulequtsiuk-
kakkit asuliinnaanngilaq. Isuma-
qarpunga angakkup piginnaaner-
mini ilumoortup oqaasii upperisar-
lu pillugu isumaliutersuutai sanioq-
qutaaginnarneqarsinnaanngitsut i-
sumasiortariaqartulli siulitta uppe-
risaat pineqartillugu. Angakkorsu-
aq Auva ilumoorpa oqarami siuli-
vut upperisaqanngitsut siooranar-
tulli ulluinnarni naapittakkatik i-
nuup inuuneranik innarliisinnaasut
navianartorsiortitsisinnaasullu up-
perinerugitik? Auvap oqaatigaa i-
nuk nukinik pissaanernillu ersin-
ngitsunik avatangersimaneqartuar-
toq paarisariaqartunik ilumoortu-
millu pissusilersorfigisariaqartu-
nik.
Upperisanit pingaarneruvoq siu-
aasat kingortsitarisaannik ataqqin-
ninneq malinnaalluarniarnerlu,
taakku siooranartut suusut nalun-
ngimm'atigik maleruartariaqakka-
nillu kingornutassiisarmata oqaat-
sitik pissusilersuutitillu atorlugit.
Auva angakkorsuuvoq upperisanik
maleruartariaqakkanillu nalunngi-
saqarluartoq, taamaakkaluartorli
siooranartut inuinnarnik innarlii-
sinnaasut ingalasimaniartariaqar-
tullu upperisanit pingaarnerutip-
pai.
Siooranartut suunuku?
Siulitsinni inuup inuunera avata-
ngiisinit navianartorsiortinneqar-
tuarpoq. Avatangiisit takusinnaa-
vagut, ulluinnarni inuunitsinni atu-
agaraagut inuujumallutalu ilan-
ngartertariaqarlugit. Avatangiisilli
piginnaanermik ersinngitsumik pi-
gisaqarput inuujumalluta ilumoor-
tumik pissusilersorfigisariaqakkat-
sinnik. Inuunermut siooranarpoq
avatangiisinik sumiginnaaneq
taakkuttaaq uatsitulli mianerisaria-
A ngak kog Masaatsiaq, Avanersu-
armi assilisaq ukioq 1909.
Angakokken Masaatsiaq, fotogra-
feret i Thule i 1909.
qartunik peqarmata. Inuuneq isu-
makuluuteqanngitsumik atussa-
gutsigu ilumoortumik pissuseqar-
luta oqaatsivullu paaralugit inuusa-
riaqarpugut mianersuaalliornikkut
ajuallatsinneqarsinnaasut amerla-
qimmata.
Oqaatsip kimia nukittoqimmat
ulluinnarni oqaatsigut mianersuut-
tariaqarpagut nukingillu avatangii-
sigut ajuallatsinnagit atortariaqar-
lugit. Uumasut piniakkavut neqis-
saqarumallutalu toquttariaqartak-
kavut uatsitulli tarneqarmata aju-
allassinnaallutillu paaralugit ilu-
moortumillu pissuseqarfigalugit pi-
niartariaqarpagut mianersuaalior-
nikkut soqutigittaannikkullu uat-
sinnut siooranarsinnaasumik piler-
sitseqqunagit. Ileqqutoqqat kingu-
aariinni misilittakkanit ilisimasa-
nillu tunngaveqartut pigiuartaria-
qarpagut isumakuluuteqarnata i-
nuunerpullu nuannaralugu inuuju-
magutta.
Angakkut sullissisuupput
Siuaasatsinni nunami inuuneq nu-
namullu atalluinnarneq tamanit
pingaarneruvoq. Nuna inunngorfi-
gisaq imarlu inuuniarnerminni alla-
nit tamanit pisariaqartinnerusaat
inuuneranni tamanut aallaaviup-
put.
Nuna qimallugu piniagassallu
imatsinniittut qimallugit inuusin-
naagaluarput tarneqarmat toqu-
suitsumik, inuunerli nunami pigi-
saq allanit tamanit pingaarneruvoq
paarisariaqarlunilu kinguaassat
nunamiittuttaaq ingerlaqqissappa-
ta.
Siooranartut inuunermi naapit-
takkat inuup inuuneranik arsaari-
sinnaasut qanimanartullu apereq-
qaannguaratik takkuttartut silli-
maffiginissaat pinngitsaalinissaal-
lu upperisanit pingaarneruvoq. Up-
perisat nunami inuunermut oqili-
saassisinnaasut ataasiakkaagin-
nannguummata pingaarnerujuar-
poq malittarisassat inooqatigiin-
nermut tunngatillugu atorneqartut
piniakkallu qimagunnatik pisaas-
saajuarnissaannut tunngassuteqar-
tut eqqortissallugit.
Malittarisassat inooqatigiinner-
mi nalinginnaasumik atugaasut eq-
qortumik unioqqutinnagillu malit-
tarineqarnissaat tamanit piumasa-
rineqarmat inunnguutsimillu ine-
rikkiartornermut oqaatsit pissusi-
lersuutillu atorlugit utertuarneqar-
lutik immikkut malinnaatitsisunik
atorfissaqartitsineqanngilaq. Inuil-
li siooranarsinnaasunik iliuuseqar-
sinnaasarnerat pinngitsoorneqar-
sinnaanngimmatimmikkut ilisima-
salinnik immikkulluunniit pigin-
naassusilinnik inoqarpoq unioqqu-
titsisunik nassaarsinnaasunik.
Angakkut, nalusaaruttut imaan-
naq inngitsut -lluunniit tamatuma-
ni sullississupput ikiuuteqqullugillu
saaffigineqarlutik. Auva angak-
korsuuvoq upperisanik ingalassi-
maneqartariaqartunillu nalusa-
qanngitsoq, malittarisassanilli uni-
oqqutitsisarnerit qanimanartunut
siooranartunullu aallaaviusartut
upperisanit pingaarnerutippai.
Tuttut akiniaasinnaapput
Oqaaseq inuup pissaanerata aner-
saarimmagu oqaatsit isumalimmik
ajuallannanngitsumillu atortaria-
qarput. Oqaaseq kimeqarpoq ser-
ratillu oqaatsinik atuisut mianeri-
neqaqaat nalinginnaasumillu ino-
qatit allat tusaatillugit atoqqusaa-
natik. Ilisiitsut serratinik atuillutik
ajortumeerisinnaanerat ersigisaa-
voq oqaatsit anngiortumik ajortu-
millu atorneqarsinnaanerat siora-
nartoqarmat.
Uumasut tarnii.gi ajuallatsinna-*-
veersaartariaqarmata akileraaqqu-
sineq piumasaavoq, uumasunik to-
qutanik agguaasa: neq piniakkanut
qaninnerulernermik kinguneqar-
tarmat. Tuttut akiniaasinnaapput
norrarnik toqoraavallaarsimasut
meeraannik toqutsisinnaallutik,
taamattuttaaq timmissat ilaat piaq-
qanik toqoraavallaarsimanerup
kingunerisaanik akiniaasinnaap-
put. Puisit piffimmi ataatsimi
ilanngarterneqarpallaarsimasut
akiniaasinnaapput unnuaanerani
sikuminermik umiarlutik nunamut
talissinnaasarmata inunnillu toqo-
raallutik.
Alliit qulliillu
Umiarissat tamanit ersigineqaqaat
takunnittunik aalariarsinnaajun-
naartitsisarmataluunniit. Innersuit
imaluunniit alliarutsit ulittarnerup
killingani najugaqartut assigiin-
ngitsut marluupput, ulittarnerup
qummut killiffigisartagaani naju-
gaqartut qullernik taaneqartarlutik
appasinnerusumiittulli allernik taa-
neqartarlutik.
Qulliit ajunngitsuupput qajar-
tortunik ikuisartut qaamarujuttu-
mik amillit, qingakitsut aappalu-
ngusersunillu naajasut isillit. Illui
pigisaallu kusanarluinnartuupput
pigissaartuullutillu. Qaannamik
angalasuupput qajartortunilli ta-
kuneqarajunngillat ungasimut aat-
saat takuneqarsinnaallutik.
Alliit nujaqanngillat qingaqara-
tilluunniit qajartortunillu tigusisar-
lutik, pingaartumik qajaqqissunik.
Taakku tigusigaangamik qaartar-
nerit ataannut pullassisarput qi-
ngaarsisarlutillu tigusatillu naalli-
utsillugit tigummisarpaat. Alliarit-
sit uagut taasarpaatigut qaamamiu-
nik oqaluttuarineqartarporli qa-
ngarsuaq inuinnaasimagaluartut
ulissuulli kingorna kiserngorussi-
mallutik alliarusinngorsimasut.
Toornit, iseqqat, eqqillit
Qajarissat qajarujussuupput ava-
sissumi qammaviit avallersaanni
naapinneqarsinnaasut anorersuar-
titsisinnaasullu. Paataat ataasiin-
narmik muleqarput eqqillit qajaris-
saminni paataanut assingullutik.
Qungussutarissat immap inuinut
ilaatinneqarput teriannissallu ne-
qaanik mamarisaqaqimmata pini-
arluarumasuni pilliffigineqartar-
put. Meeqqanut naalanngitsunut
akeraapput.
Inuppaat inorujussuupput pinia-
gaallu angisoorsuullutik. Inorujus-
suugamik qajaqarput ikkarluttut
angitigisunik naajallu angisooru-
jussuit qajartortunik aallarussisut
takuneqartarsimapput.
Timaata inui tuneq-nik taane-
qartarput. Taakku inuit angalallu-
tik tikittagaanni najugaqarput illui-
li imaannaq takuneqarsinnaasan-
ngillat orpikkat akornini toqqorsi-
masarmata. Inuit tunerillu akerari-
ipput inuilli inoqatiminnit qimagul-
lutik tunernut pisut ilaliuttarpaat
katissinnaasarlugillu allaat. Ilisi-
masaqaqaat angakkuallaqqeqalu-
tillu pujortillugu imaani angalasar-
put putsumik angallatilerlutik. Ti-
maanissaaq inuusut suli arlalis-
suupput soorlu igalillit tunumikkut
igallit, iseqqat tukimut uisorersar-
tut, inuarullikkat tikkuaammik
sakkullit, eqqillit inuttut timillit
Angakkoq tunumiu.
En åndemaner fra Østgrønland.
qimmisulli uppatillit. Taakkugooq
piserialaaqqissorsuupput oqilasoo-
rujussuullutillu. Oqaluttuaqarpoq
pinngorsimasut arnamit qimmimil-
lu oqaatigineqartarporlu qitornaa-
sa affaat imaanut avalattut europa-
miunngorsimasut. Ilanngullugit
taaneqarsinnaapput Amaarsiniooq
meeqqanik tigusisartoq Quinassaa-
riniooq kukerujussualik inunnis-
saaq tigusisartoq.
Inua
Taamatut siulivut upperisarpassua-
qarput sioorinarsinnaasunik paari-
sariaqartunillu. Inua-qartitsineq
upperisaavoq soorlu taaneqarsin-
naallutik qaammatip inua Ani-
ngaaq, seqernup inua, silap inua,
nerrup inua, siniip inua allarpassu-
illu. Ullorissat inui inunnut asimi
najugalinnut pulaartartut nalune-
qanngillat soorluttaaq orionimi ul-
lorissat pingasut siattunik taane-
qartartut tassaasut piniariat pinga-
sut tammarsimasut qilammillu ti-,
guneqarsimallutik. Inuittaaq im-
mikkut piginnaanillit upperineqar-
put. Pillingajaat perlerortullu up-
perineqarput. Perlerortut perleror-
nertik annertusiartortillugu anngi-
gisanik isertukkanillu takunnissin-
naalersarnerat annertusiartortar-
poq. Perlerortut siulittuisinnaane-
rat ilaatigut iluaqutaasinnaasaralu-
artoq taamaattoq perlerortut qui-
lertagineqartaqaat. Pillingajaat
ajoqqusiisanngimmata ilaatigut
iluarineqaannartarput.
Qilaamasut nerfalasullu
Piaaqqusiaq tassaavoq meeraq to-
qusartuni k siuleqarsimagaluartoq.
Meeraq taamaattoq ersinngitsunit
tunissutitut isiginiarneqartarpoq
qujagisaasaqaarlu immikkut atisa-
lersorneqartarluni piumasaminillu
pitinneqartarluni. Siulerisimasaa-
galui toqusartut kussuinikkut toqu-
taasarsimanissaat upperineqarmat
meeraq taamaattoq kussunneqar-
sinnaanngitsutut isumaqarfigine-
qartarpoq. Allerutigisaq naartuu-
nermi nalaani kussunneqarsin-
naanngitsututtaaq isigineqartar-
poq. Meeraq taamaattoq naalungi-
arsuutillugu arnaa ullormut tamu-
aamik ataatsimik kisiat nerisartus-
saavoq uillumillu taamaallaat er-
muteqartassalluni, taamaattunillu
meeraqartut sanigorluinnartarsi-
mapput.
Kilitsissiaq meeraanermini a-
ngakkumit perorsarneqarsimasar-
poq nalusaaruttussanngorlugu. Ki-
litsissiaagajuttarpullu angakkup
toorninerata nalaani angakkumit
sarliartissimasut. Kilaamasut ner-
falasullu inuupput angakkunngor-
niarsimagaluarlutik angakkun-
ngunngitsoorsimasut taamaakka-
luartorli ersinngitsunik takunnis-
sinnaanermut piginnaaneqalersi-
masut.
Upperisat pillugit suli taasassar-
passuaqaraluarpoq. Malunnarpoq
upperisani siooragisariaqartut
amerlaqisut sianigisariaqartullu i-
ngasavillutik. Tupinnanngilaq a-
ngakkorsuaq Auva oqarsinnaam-
mat upperisaqaratik siooragisaqar-
lutilli, malittarisassanimmi ilu-
moortumik malinnaanianngik-
kaanni siooranartoq qaneqimmat.
VI ØNSKER
GLÆDELIG JUL
til alle, der i årets løb har købt
Philips Elapparat
STØVSUGERE - HVIDEVARER m.v.
gennem vore forhandlere i Grønland
RADIOGROS A/S - Klarup
- EN GROS FOR GRØNLAND -