Atuagagdliutit - 11.12.1985, Qupperneq 22

22
ATUAGAGDLIUTIT/GRØNLANDSPOSTEN
NR. 50 1985
kalaallit tamarmik niuerfiat
hele Grønlands butik

Ukiunik 125-nngorto
siorninni pilluarit
KGH-p Atuagagdliutit/Grøn-
landsposten ukiuni 125-ni
kalaallit inuiaqatigiit isumaan-
nik ersersitsiviulluni sulisima-
neranik pilluaqquaa.
Qutsavigaarpullu Atuagagdliutit/
Grønlandsposten naapertuil-
luartumik isornartorsiuisar-
nermigut KGH-p sulinera
annertoqisoq isummaminik
ersersitsivigisarmagu.
Til lykke med de 125 år
KGH ønsker Atuagagdliutit/
Grønlandsposten til lykke med
125 års virke, som talerør for
det grønlandske samfund.
Samtidig siger vi tak til
Atuagagdliutit/Grønlandsposten
for den saglige kritik, der har
kendetegnet bladets holdning
til KGH’s omfattende virksom-
hed.
Saarulliit tisaqqaarlugit errortoqqaarlugillu aatsaat tunisaasarput saarul-
linniarneq pileqqaarmat. Una Maniitsumi assilissavoq.
Til at starte med indhandledes torsk i flækket og renset stand. Dette billede
stammer fra Sukkertoppen i 1950’erne. (Foto: Erik Smidt)
Ineriartornerup maannakkut angu-
simalerpaa, angisuunik kalaallit ki-
lisaateqalernikuummata. Suliffis-
suimmi suliassaqartitsilluassappa-
ta angallatinik minnerusunik aali-
sarnerit naammanngimmata, ta-
mannalu pissutigalugu 1969-mi
KGH avataani kilisatsitsisarluni
aallaartippoq. 1970-80-kunnilu ki-
sisaatitaartorneqarpoq naalagaaf-
fiup pigisaanik privatinillu pigine-
qartunik. 1984-mi angallatit 100
BRT angullugu angissuseqartut
45-ruupput, taakkunannaglu 10-lit
naalagaaffimmit pigineqartut
Namminersornerullutik Oqartus-
sanit tiguneqarput.
Ajoraluartunilli kilisaatiliortitsi-
nerit nalaanni immap kissassusaa
appaqqissimavoq 1968-p kingorna,
immallu nillertinnera 1920-kunni
kissariasaarnerasulli sukkatigisu-
mik pisimavoq. Kingunerivaalu
saarullikillinerujussuaq, alaper-
naasinninngerup nunallu allainiut
aalisapilunnerujussuat pissutaallu-
ni. 1960-kunnimi ukiumut aalisar-
neqartarsimapput 400.000 tons-it,
taakkunanngalu taamaallaat
50.000 tonsit kalaallinit pisarine-
qartarlutik. Taamatullu ingerlaan-
nassagaanni kingunepiloqartus-
saammat, 1974-miit kalaallit piu-
masaat aallaavigalugu killilersuine-
rit pisassaqartitsisarnerillu aalian-
gersaaffigineqarput.
Saarullikillinera pissutigalugu
kalaallit aalisartui allanik pisassa-
nik ujarlertariaqalersimapput, kili-
saatillu annassutigaat kinguppa-
qarfissuit 1965-mili misissuiffim-
mik DANA-mik nassaarineqareer-
simasut. Avataani kinguppannik
kilisannerit nunani allamiut kilisaa-
taannit unammillerneqarluarsima-
qaaq, 1970-kullu qeqqata missaani
ataatsimut kinguppaat kilisanne-
qartartut ukiumut 40.000 tons-inut
qaffapallassimapput, tassa 1976-
mi. Tamatuma kingunerisaanik ka-
laallit piumasaqarsimapput, kilis-
sannerit killilersuiffigineqartaria-
qartut, 1977-miilli kinguppattassat
saarullittassallu ukiut tamaasa mis-
issuiffigineqartarnerat naapertor-
lugu amerlassusissaat aaliangiiffi-
gineqartalerpoq.
Naalakkersuinikkut kalaallit
nipaat nutaaq
Aalisarnerup ineriartortinneqarne-
rata kingulliup nalaani naalakker-
suinikkut piumasaqaatit kalaalli-
niit tusarsaalerput. Inuusuttut ka-
laallit naalakkersuinikkut ingerlaa-
seq akerlilersulerpaat, piumasara-
lugulu annerusumik namminersor-
nerulernissaq, ineriartortitsinissar-
lu kalaallinut naleqqussaanerit aal-
laavigalugit, namatumalu aamma
aalisarnermut naalakkersuinerup
tungaatigut aamma sunniuteqarsi-
mavoq. Nunaqarfinnik matoraane-
rit iluarineqanngillat, taasiulluguli
nunaqarfiit nutarterfigineqarneru-
lernissaat sulissutigineqarneruler-
poq. Aalisarnermut tunngasutigut
naalakkersuinermi anguniakkat
pingaarnersarilerpaat, Kalaallit
namminneq aalisagaatitik aaqqis-
suussiffigisalissagaat, 1977-simiillu
januarip aallaqqaataaniit aalisar-
fittut killeqarfiup 200 sømil-
linngortinneqarnera, 1979-mi ma-
jip aallaqqaataaniit Namminersor-
nerulernertigut kiisalu 1985-ip aal-
laqqaataaniilli EF-imiit aninerti-
gut, anguniagaq angulluinnarneqa-
lerpoq. Kalaallit nam minneq a-
ngerlarsimaffimminni ittuulerput,
massakkullu namminneq pisuussu-
tit pigisatik aaqqiiffigisinnaan-
ngornikuuvaat, qallunaat nunallu
allat naalakkersuisui isumaqatigin-
niartarneratigut. Assersuutitut taa-
neqarsinnaavoq EF-ilu isumaqati-
giissutaasimasoq, ukiuni tallimani
atuuttussaq, tassa aalisarsinnaati-
taassasoq aatsaat kalaallit nunaan-
nut akiliuteqaqqaarluni 1 mia.
d.kr.-nik.
Siunissurni periarfissat
Eqqaaneqareersut tamaasa tunnga-
vigalugit oqartoqarsinnaanerpoq
kalaallit aalisarnikkut siunissami
periarfissagissaarnersut? — Naa-
lakkersuinikkut tunngatillugu qu-
larnanngilaq, siooratitsisinnaavor-
li pinngortitaq aningaasallu. Si-
laannaallu kiassimanera 1920-68-
kunni immikkooruteqarluinnar-
tuusimappat, naamatummi isikko-
qarpasippoq prof. W.Dansgaard-
ip pinngortitamut misissuineri aal-
laavigissagaanni, siunissami saa-
rulleqarluarnissaa ilimanaateqan-
ngilaq, aalisakkallu pisarineqartar-
tut assigiinngitsukkuutaarnerusari-
aqarput, ilimanarporlu qalerallit
tunisassiarineqarnerulerumaartut.
Aningaasarsiornerullu tungaatigut
tunisassiasineqartartut pioreersut
aalluttariaqarput. — Kinguppan-
nullu atatillugu taakkua suli ernu-
manaateqanngillat, itisuumi imar-
mi kissalaartumi uumasuugami,
saarullikillineralu kinguppannut
iliaqutaanngitsoornavianngilaq,
saarullimmi kinguppannik nerisa-
qartuugami.
Qanittukkut W.Dansgaard-ip al-
laaserisimasaa soqutiginaateqaa-
qaaq. Silaannaat kuldioxid-imik
iperterneqartuarnera pissutaalluni,
tassa aamarsuarnik, olie-mit, gas-
imillu ikumatitsisuarneq pissutaal-
luni silaannaq naatitsivittut silaan-
naqalerumaartoq, tassa nunarsuaq
tamakkerlugu silaannaq kissarne-
rulerluni. Tamannalu kalaallit nu-
naata avataani aalisakkanut sunni-
uteqassaqaaq, immaqalu saarulle-
qarnerulersillugu, naak ineriartor-
neq ataatsimut isigalugu ajornato-
qartaraluartoq.