Fréttablaðið - 01.10.2005, Blaðsíða 12

Hvað get ég talað um annað en
Baugsreyfarann? Án þess þó að
geta það eða vilja það. Ég get það
hvorki né vil vegna þess að fjögur
barna minna og Jón Ásgeir eru
systrabörn og ég hef átt góðan
kunningsskap við Styrmi Gunn-
arsson í áratugi. Eins og fyrrver-
andi svila minn, Jóhannes í Bónus.
Mér þykir vænt um allt þetta fólk.
Nú sæta þeir Baugsfeðgar ákær-
um vegna efnahagsbrota og rit-
stjóri Morgunblaðsins meintur
meðhjálpari í meintri aðför að
Baugsveldinu. Mér er hálfpartinn
orða vant, hvað þá að manni sé
hlátur í huga í miðri þessari sápu-
óperu allri.
Og svo verður sápan ennþá
reyfarakenndari þegar inn í hana
blandast svæsinn og illa fenginn
tölvupóstur, gírugir aukaleikarar í
hefndarhug, lystisnekkjur, ástar-
sambönd og eldglæringar milli
Moggans og Fréttablaðsins, sem
ekki eru einu sinni í því hlutverki
að miðla fréttum, heldur eru á kafi
í atburðarásinni sjálfri.
En hvernig í veröldinni stendur
á öllu þessu uppþoti? Hvar eru
upptökin? Hvernig stendur á því
að spjót standa á mönnum og
fyrirtækjum, æru þeirra og trú-
verðugleika?
Það er þetta sem ég vildi
kannske fjalla um, ef ég voga mér
að leggja orð í belg.
Á seinni árum hefur ríkt hér á
landi sérkennilegt ástand (sumir
kalla það andrúmsloft), að því
leyti að menn og málefni eru dreg-
in í dilka. Sumir góðir, aðrir slæm-
ir. Andrúmsloft undirgefni eða
eineltis. Í krafti auðmýktar og
þjónkunar, foringjahollustu og
takmarkalauss þrælsótta hafa
sumir komist í náðina, meðan
aðrir hafa verið settir út af sakra-
mentinu, fyrir að ganga ekki í takt
við almættið. Þú ert okkar maður
eða hefur verra af. Þetta hafa
menn fundið og skilið, hvort held-
ur í pólitík, viðskiptum, embætt-
um eða í farþegasætunum. Og
þannig hafa verið gefin út skot-
leyfi á þá sem ekki eru þóknanleg-
ir, meðan hinum undirgefnu er
hyglað með bitlingum og brauð-
molum, sem hrökkva af borði
valdhafanna. Þannig er velþókn-
uninni skipt upp á milli þeirra sem
eru innundir, hinna „innmúruðu og
ófrávíkjanlegu“.
Og svo þegar þetta ástand
skapast og fer saman við aukin
fjárráð, þar sem hver toppar ann-
an í auðæfum og lystisemdum,
græðgin magnast og allar dyr opn-
ast í krafti peninga og aðstöðu,
leiðir þetta hvorutveggja til ann-
arlegs, stundum spillts siðferðis,
öfundar, óvildar og atbeina, þar
sem engar leikreglur gilda, aðrar
en lögmál frumskógarins.
Þetta sjúklega ástand, þessi
sorglega þróun er afsprengi þeirr-
ar mammonsdýrkunar, sem hér
hefur fengið lausan tauminn. Og
þetta er afleiðing þeirrar stjórn-
málaklisju, sem hefur hampað
taumlausri gróðahyggju. Gjafa-
kvótinn var upphafið og svo komu
helmingaskipti bankanna og verð-
bréfabraskið og útrásin í útlönd-
um og smám saman hefur auð-
stéttin fjarlægst almenning og út
úr henni hefur vaxið ný kynslóð,
sem veit ekki aura sinna tal án
þess að hafa nokkurn tímann dýft
hendi í kalt vatn. Og storkar
gamla valdinu, sem gaf þessu
ástandi líf, en vill þó stjórna því
áfram.
Þetta er Ísland í dag og hver á
Ísland, nema annarsvegar þetta
nýríka fólk, sem sumt hvert hefur
það að siðgæði að hóta uppljóstrun
leyndarmála gegn fégreiðslum og
hinsvegar verndarenglar gamla
valdsins sem sitja á leynifundum
og hyggja ýmist á hefndir eða
launráð.
Aðförin að Baugsfeðgum er
ekki endilega flokkspólitískt sam-
særi, heldur angi af þeirri þjónk-
un við valdið og lénsherrana, sem
er í takt við þennan hugsunarhátt
að þeir sem ekki makka rétt mega
éta það sem úti frýs. Gott á þá.
Ég veit ekki betur en að Styrm-
ir Gunnarsson sé vænsti maður og
auðvitað eru þeir Baugsfeðgar
engir mafíósar. Gallinn er bara sá,
að þeir eru leiksoppar í hruna-
dansi siðferðisins og standa and-
spænis hvor öðrum, þar sem gamli
og nýi tíminn takast á.
Ég leyfi mér að halda því fram
að allur þessi atgangur stafi af
þeirri blindu sýn okkar og þeirra,
sem lifa og hrærast í þessu nýja
þjóðfélagi samtímans, að það
þurfi að draga fólk í dilka með-
reiðarsveina og mótherja. Hverjir
eru með okkur, hverjir á móti,
hverjir eru í liðinu, hverjir eru
andstæðingarnir?
Þetta er andrúmsloftið, sem
býr til þennan farsakennda
reyfara og dregur gott fólk niður í
svaðið. Uppskeran er í samræmi
við sáninguna. Og svo er engu eirt,
ekki einkapósti, ekki ástarsam-
böndum, ekki einu sinni okkur
hinum, sem megum horfa upp á
þessi ósköp, sem öll snúast bara
um eitt. Og aftur eitt. Peninga.
Peninga og völd.
Koma sýslumanns á ritstjórnarskrifstofu Fréttablaðsins ígær markar svartan dag í íslenskri fjölmiðlasögu. Eftirþessa aðgerð búa blaðamenn á Íslandi við annað og verra
starfsumhverfi en áður. Nú þurfa þeir að venja sig við að full-
trúar yfirvalda geti birst fyrirvaralaust á skrifstofum fjölmiðla
og krafist gagna sem geta gert trúnað þeirra við heimildar-
menn sína að engu.
Upp frá þessum degi þurfa íslenskir blaðamenn sem sagt að
gæta sín á því að hafa ekki á vinnustöðum sínum nein þau gögn
sem geta rofið þann trúnað. Það er því ekki að ástæðulausu að
stjórn Blaðamannafélags Íslands tekur sterkt til orða í yfirlýs-
ingu sinni um það sem stjórnin kallar aðför að tjáningarfrels-
inu. Þar segir: „Fjölmiðlar gegna lykilhlutverki í lýðræðissam-
félagi og trúnaður þeirra við heimildamenn er einn af horn-
steinum þess. Vernd blaðamanna við heimildamenn er þar að
auki staðfest með dómi Hæstaréttar. Aðgerðir sýslumanns eru
atlaga að þeim rétti.“
Hvað er það sem rekur sýslumann til þessara harkalegu að-
gerða? Jú, Fréttablaðið sagði frá fundi eins helsta ráðgjafa for-
manns Sjálfstæðisflokksins, ritstjóra Morgunblaðsins og fram-
kvæmdastjóra Sjálfstæðisflokksins um það sem mörgum vik-
um síðar varð að Baugsmálinu. Fréttablaðið sagði líka frá því
að fyrrnefndur ritstjóri hefði ásamt konu, sem taldi sig eiga
eitthvað sökótt við eigendur Baugs, lagt á ráðin um að koma
gögnum um fyrirtækið til tollstjóra með von um rannsókn. Og
þá sagði Fréttablaðið frá því að sama kona hefði reynt að kúga
fyrirtækið til viðskipta við sig með hótunum um rannsókn yfir-
valda. Heimildirnar fyrir þessum fréttum voru afrit af tölvu-
póstum sem bárust Fréttablaðinu.
Og nú er spurt, hver er glæpur Fréttablaðsins? Ýmsir hafa
talað um stuld á persónulegum gögnum. Þar á meðal formaður
Sjálfstæðisflokksins sem tók fram að sú hlið væri hið eina frétt-
næma við málið. En er það ekki frétt, sem kemur fólkinu í land-
inu við, að þrír af hans nánustu ráðgjöfum sátu og réðu ráðum
sínum um væntanlega málsókn gegn fyrirtæki sem alkunna er
að hann hefur megna óbeit á? Er það ekki frétt í ljósi þess að
forráðamenn þessa fyrirtækis hafa allt frá upphafi sagt aðgerð-
ir yfirvalda úr öllu samhengi við sakargiftirnar og að orsökin
fyrir því væri af pólitískum toga?
Auðvitað er það frétt, þótt einhverjum hljóti að svíða að ekki
tókst að afmá fingraför manna úr innsta kjarna Sjálfstæðis-
flokksins af málinu þar sem einn þeirra skildi eftir sig slóð upp-
lýsinga sem komið var á framfæri við Fréttablaðið.
Það skal ítrekað að Fréttablaðið hefur í fréttum sínum ekki
birt neitt um einkahagi fólks úr þeim gögnum sem blaðið hafði
undir höndum og blaðamenn þess hafa ekki gert sig seka um
þjófnað. Í því samhengi er rétt að endurtaka þessi vísu orð sem
voru sett fram í leiðara Morgunblaðsins fyrir áratug þegar
blaðið þurfti að verja trúnaðarsamband við heimildarmann sinn
frammi fyrir dómstólum:
„Þeir sem starfa við fjölmiðla vita að upplýsingar berast oft
til þeirra með margvíslegum hætti og ekki alltaf á þann veg,
sem þeir sem utan við standa telja að liggi beinast við.“
1. október 2005 LAUGARDAGUR
SJÓNARMIÐ
JÓN KALDAL
Eftir aðgerðir sýslumanns búa íslenskir blaðamenn
við verra starfsumhverfi en áður.
Hver er glæpur
Fréttabla›sins?
FRÁ DEGI TIL DAGS
Í takt vi› tí›arandann
Blaðið biðlar til Styrmis
Dagblaðið Blaðið hefur átt sína spretti
að undanförnu en blaðinu er dreift
ókeypis í öll hús á höfuðborgarsvæð-
inu og víðar. Nú berast af því fregnir að
eigendur Blaðsins vilji nýta sér ástand-
ið í Morgunblaðshöllinni til að afla
blaðinu frekari útbreiðsu og styrkja
fjárhagslegan grundvöll þess.
Þannig sást til þeirra Styrmis
Gunnarssonar ritstjóra, Kristins
Björnssonar, varaformanns
stjórnar Árvakurs, og Sigurðar G.
Guðjónssonar, leiðarahöf-
undar Blaðsins, funda í vik-
unni. Er beðið með eftir-
væntingu víða í þjóðfé-
laginu eftir því að til-
kynnt verði um niður-
stöður fundarins.
Framsóknarflugvél ólent
Landssamband framsóknarkvenna hélt
á dögunum landsþing á Ísafirði þar
sem framsóknarkonur víða af landinu
gerðu sér góða helgi. Fyrir þingið hafði
borgarfulltrúinn Anna Kristinsdóttir til-
kynnt í viðurvist lykilmanna úr grasrót-
arhreyfingu Framsóknarflokksins að
hún ætlaði að gefa kost á sér til
forystu í hreyfingunni og myndi
mæta í einkaflugvél til Ísafjarðar
ef þess þyrfti. Var því búist við
spennandi kosningu. Á Ísa-
fjarðarflugvelli var beðið
eftir einkaflugvél lengi
vel og gerðar viðeig-
andi ráðstafanir en
hvorki flugvélin né
Anna virðast hafa lagt
í langflug og var því
Bryndís Bjarnarson kosin formaður
með dynjandi lófataki.
Læti í útvarpshúsinu
Fjölmiðlafyrirtækið 365 og Ríkisútvarp-
ið hafa að undanförnu stolið mönnum
hvort frá öðru. Þegar 365 reið á vaðið
og hirti Loga Bergmann Eiðsson af
Ríkisútvarpinu brást Páll Magnússon
útvarpsstjóri við tómarúminu með
því að hirða Þórhall Gunnarsson af
Stöð 2. Hjá Ríkisútvarpinu eru menn
ekki vanir öðru en að á skrifstofu út-
varpsstjóra ríki nokkur lognmolla
og rólegheit. Á því hefur að
sögn orðið talsverð breyting
eftir að Páll tók við og
heyrist meira milli veggja
þar en áður.
hjalmar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI:
Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550
5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprent-
smiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum
verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
fietta er Ísland í dag og hver á
Ísland, nema annarsvegar
fletta n‡ríka fólk, sem sumt
hvert hefur fla› a› si›gæ›i a›
hóta uppljóstrun leyndarmála
gegn fégrei›slum og hinsvegar
verndarenglar gamla valdsins
sem sitja á leynifundum og
hyggja ‡mist á hefndir e›a
launrá›.
ELLERT B.
SCHRAM
UPP ÚR EINS
MANNS HLJÓÐI