Fréttablaðið - 05.10.2005, Blaðsíða 37

segir Þórarinn í grein sinni Miðlun peninga-
stefnunnar. „Hins vegar er mikilvægt að átta
sig á því að það verðbólgustig getur bæði ver-
ið hátt eða lágt, allt eftir því hverjar verð-
bólguvæntingar almennings eru.“
Hann segir að þjóðfélagslegur kostnaður
mikillar verðbólgu sé meiri en lítillar. Mikil
verðbólga hafi í för með sér töluverðan
kostnað í formi skattlagningar sem sé þjóð-
hagslega óhagkvæm. „Það er því hlutverk
peningastefnunnar að tryggja jafnvægi í hag-
kerfinu og litla og stöðuga verðbólgu. Það
markmið næst eingöngu ef almenningur telur
stefnuna trúverðuga þannig að verðbólgu-
væntingar endurspegli verðbólgumarkmið
Seðlabankans.“ Og með því að hækka stýri-
vexti Seðlabankans sagðist Birgir Ísleifur
einmitt vera að ná niður verðbólguvænting-
um svo þær féllu betur að markmiðum bank-
ans.
Allt hefur þetta hefur áhrif á miðlunarferli
peningamálastefnunnar, það er hvernig
ákvörðun Seðlabankans um að hækka vexti
dregur úr eftirspurn og lækkar verðbólgu.
Hversu vel þetta gengur er er ekki ljóst og
ræðst af þáttum eins og stöðu hagkerfisins,
væntingum almennings og trúverðugleika
Seðlabankans.
Þórarinn segir rannsóknir í iðnríkjum
benda til þess að áhrif breytingar stýrivaxta
seðlabanka fari að meðaltali að koma fram í
innlendri eftirspurn eftir um það bil hálft ár.
Áhrifin séu komin fram með fullum þunga
eftir um það bil eitt til eitt og hálft ár. Síðan
fari áhrifanna að gæta í innlendri verðbólgu
eitthvað síðar. Full áhrif náist eftir eitt og
hálft til tvö ár.
VILL ENDURHEIMTA TRÚVERÐUGLEIKA
Birgir Ísleifur Gunnarsson gerði einmitt
stöðu hagkerfisins, væntingar almennings og
trúverðugleika Seðlabankans að umtalsefni
þegar hann kynnti hækkun stýrivaxta í síð-
ustu viku. Sagði hann verðbólguhorfur til
næstu tveggja ára óviðunandi og verðbólgu-
væntingar umfram markmið Seðlabankans
virtust hafa grafið um sig.
„Greiningardeildir og aðrir sem móta við-
horf virðast gera ráð fyrir því að Seðlabank-
inn muni leyfa verðbólgu að aukast langt upp
fyrir verðbólgumarkmið bankans og haldast
þar án þess að aðhafast nokkuð,“ sagði Birgir
Ísleifur. Því gæti bankinn þurft að hækka
vexti meira en áður til að ná þessum vænting-
um niður í átt að markmiðunum. „Væntingar
markaðsaðila um að stutt sé í að stýrivextir
nái hámarki og muni fljótlega lækka á ný eru
óraunsæjar og tefja fyrir miðlun peinga-
stefnunnar um vaxtarófið.“
Birgir er með þessu að segja að vaxta-
hækkanir Seðlabankans hafi ekki dugað til að
sannfæra fólk um að bankanum sé full alvara
að ná verðbólgumarkmiðum sínu. Því þurfi
bankinn að láta slag standa og hækka vexti
enn meir. Þetta hafi jafnvel tafið fyrir fram-
gangi peningamálastefnunnar, sem lýst er
hér að framan, og vaxtahækkanirnar því ekki
haft eins mikil áhrif en ella.
PENINGASTEFNAN Í SUMARFRÍ
Til þess að fólk trúi því að Seðlabankanum sé
alvara verður hann að búa yfir trúverðug-
leika. Þess vegna er lögð áhersla á trúverðug-
leika og sjálfstæði Seðlabankans til að hann
nái að framfylgja lögbundnu hlutverki sínu
og markmiði. Í vegvísi Greiningardeildar
Landsbankans daginn eftir að stýrivaxta-
hækkunin var kynnt var lýst eftir trúverðug-
leika Seðlabankans.
„Seðlabankinn spilar djarft og leggur
mjög ríka áherslu á að endurheimta trúverð-
ugleikann. Til þess þurfa athafnir að fylgja
orðum,“ sagði Edda Rós Karlsdóttir, forstöðu-
maður greiningardeildarinnar, í samtali við
Fréttablaðið. Í Vegvísi kemur fram sú gagn-
rýni á Seðlabankann að hann hafi ekki fram-
fylgt stefnu, sem hafi mátt lesa í Peningamál-
um í júní síðastliðinn, að hækka vexti. Of
langur tími hafi liðið í sumar án vaxtahækk-
ana. „Það hefði því mátt festa trúverðugleik-
ann í sessi og slá á verðbólguvæntingar með
vaxtahækkun seinni part sumars. Það var
ekki gert og því fóru að læðast efasemdir að
sérfræðingunum um einurð Seðlabankans,“
segir í ritinu. „Peningastefnan má ekki fara í
sumarfrí.“
SEÐLABANKINN STANDIST PRÓFRAUN
Trúverðugleikinn er mikilvægur fyrir miðlun
peningastefnunnar. Með honum er hægt að
hafa áhrif á væntingar og hegðun einstakling-
anna. Þetta er eitt af öflugustu tækjum Seðla-
bankans sem auðvelt er að veikja. Birgir Ís-
leifur hefur gengið í gegnum miklar breyt-
ingar á starfsemi og umhverfi Seðlabankans.
Hann áttar sig á þessu og vill fullvissa aðra
um það.
„Á næstu árum verða aðstæður í þjóðar-
búskapnum óvenju erfiðar frá sjónarhóli
peningastefnunnar. Hvernig tekst að beita
henni til þess að koma í veg fyrir að verð-
bólga umfram markmið festi rætur verður
nokkur prófsteinn á hve vel núverandi um-
gjörð hennar hentar litlu, opnu hagkerfi.
Seðlabankinn telur brýnt að peningastefnan
standist þessa prófraun og að verðbólga víki
ekki nema skamma hríð umtalsvert frá verð-
bólgumarkmiði hans. Að öðrum kosti er hætt
við að trúverðugleiki bankans og peninga-
stefnunnar bíði skaða sem erfitt getur reynst
að endurheimta,“ sagði Birgir Ísleifur Gunn-
arsson, fráfarandi seðlabankastjóri.
MARKAÐURINN MIÐVIKUDAGUR 5. OKTÓBER 2005 13
Ú T T E K T
BIRGIR ÍSLEIFUR GUNNARSSON, FRÁFARANDI SEÐLABANKASTJÓRI, HEFUR VERIÐ ÚTVÖRÐUR PENINGASTEFNUNNAR „Seðlabankinn telur brýnt að peningastefnan
standist þessa prófraun og að verðbólga víki ekki nema skamma hríð umtalsvert frá verðbólgumarkmiði hans. Að öðrum kosti er hætt við að trúverðugleiki bankans og peningastefn-
unnar bíði skaða sem erfitt getur reynst að endurheimta,“ sagði Birgir.
S V O N A V I R K A R P E N I N G A S T E F N A N
Peningastefna Seðlabanka Íslands miðast við að beita vöxtum bankans í viðskiptum við aðrar fjármálastofnanir á peningamarkaði til að hafa áhrif á hegðun einstaklinga og fyrirtækja. Ferlið hér að neðan lýsir því
hvernig vaxtaákvarðanir hafa áhrif á eftirspurn í hagkerfinu, verðbólguvæntingar og verðbólgu. Er það kallað miðlunarferli peningastefnunnar.
Verðbólga
Stýrivextir
seðlabanka
Markaðsvextir
Eignaverð
Peningamagn
og útlán
Væntingar
og trúverðugleiki
Gengi innlends
gjaldmiðils
Inn- og
útflutningur
Innlend
eftirspurn
Heildareftirspurn Framleiðsluspenna/slaki
Innflutnings-
verðlag
Fr
ét
ta
bl
að
ið
/V
al
ga
rð
ur
Sammála um
skaðsemi
verðbólgu
Meginmarkmið Seðlabanka Ís-
lands er að stuðla að stöðugu
verðlagi samkvæmt lögum.
Birgir Ísleifur Gunnarsson,
fyrrverandi seðlabankastjóri,
sagði í síðustu viku að mikil
hækkun stýrivaxta 4. október
væri til að sannfæra fólk um að
bankanum væri full alvara með
að halda verðbólgu sem næst
verðbólgumarkmiði á næstu
tveimur árum. Markmiðið mið-
ast við 2,5 prósenta verðbólgu.
En af hverju þessi áhersla á
verðstöðugleika? Þórarinn G.
Pétursson, hagfræðingur í
Seðlabankanum, segir að al-
mennt virðist sátt ríkja meðal
almennings, stjórnmálamanna,
seðlabankamanna og fræði-
manna um skaðsemi verðbólgu.
Rannsóknir sýni að ekki sé
hægt að ná fram auknum hag-
vexti með meiri verðbólgu til
langs tíma. Það eigi við þótt til
skamms tíma sé hægt að auka
hagvöxt með eftirlátssamri
peningastefnu.
Í grein sem Þórarinn ritaði í
Peningamál árið 2000 segir
hann að mikil og breytileg verð-
bólga geri til dæmis almenningi
erfiðara fyrir að greina á milli
almennra og hlutfallslegra
verðhækkana og dregur því úr
upplýsingagildi verðkerfisins.
Þannig geri verðbólgan einstak-
lingum, fyrirtækjum og hinu
opinbera erfiðara fyrir að taka
skynsamar langtímaákvarðanir.
Þetta geri það að verkum að
skilvirkni hagkerfisins minnki
og þannig geti verðbólga skaðað
hagvaxtarmöguleika þess til
langs tíma.
„Því má ljóst vera að stöðugt
verðlag er æskilegt hagstjórn-
armarkmið í sjálfu sér,“ segir
Þórarinn. „Flestir hagfræðing-
ar eru í dag sammála því að til
langs tíma sé verðbólga fyrst og
fremst peningalegt fyrirbæri.
Stjórn peningamála hefur því
aðeins áhrif á verðlag til langs
tíma en ekki á hagvöxt eða at-
vinnu. Þar sem seðlabankar
hafa aðeins eitt stjórntæki og
geta því aðeins náð einu þjóð-
hagslegu markmiði til langs
tíma er eðlilegt að endanlegt
markmið peningamála sé
stöðugt verðlag.“
VERÐBÓLGA BRENGLAR VERÐSKYN
FÓLKS Mikil verðbólga gerir fólki erfiðara
að greina á milli almennra verðhækkana
og hækkana milli vara. Verðbólga dregur
því úr upplýsingagildi verðkerfisins.