Fréttablaðið - 05.10.2005, Blaðsíða 40

Nýleg vaxtahækkun Seðlabank-
ans ber nú hæst í umræðunni,
þróun íslensku krónunnar og
gífurleg útgáfa erlendra fjár-
málafyrirtækja á íslenskum
skuldabréfum (55 milljarðar).
Þessi útgáfa vinnur til skemmri
tíma litið á móti peningamála-
stefnu bankans.
Hækkun stýrivaxtanna á að
hafa þau áhrif að draga úr eftir-
spurn, sporna á móti þenslu, fá
einstaklinga og fyrirtæki til að
draga úr lántökum. En færa má
rök að því að áhrifin séu sára-
lítil, hið eina sem breytist er að
krónan styrkist og útflutnings-
atvinnuvegunum vegnar enn
verr.
Ef við hugsum okkur einstak-
ling sem hefur tekið einnar
milljón króna skammtímalán,
eru vextir allt í einu komnir í
15%. Sumir sjá ekki ástæðu til
að draga úr eyðslu eða fjárfest-
ingum hvort sem vextir eru 14
eða 15%. En þessi einstaklingur
gæti hins vegar farið til síns
fjármálafyrirtækis sem hann
hefur kannski ekki heimsótt í
eitt ár, hann á nóg veðrými á
fasteign sinni vegna hækkunar á
fasteignaverði um allt að 30% á
síðustu 12 mánuðum. Hann fær
verðtryggt lán hjá bankanum og
sjálfsagt tekur hann aðeins
hærra lán, kjörin eru svo hag-
stæð. Vextir eru 4,15%, verð-
bólgan 3%, hann telur sig vera
að borga 7,15% í vexti í stað
15%, þetta virðast góð viðskipti.
Gengi dollars hafði lækkað um
3% vegna vaxtahækkunar Seðla-
bankans, bíllinn sem einstak-
lingurinn hafði verið að hugsa
um að flytja inn hafði því lækk-
að um nær sömu prósentutölu,
hann skellti sér því á bílinn,
þetta voru góð viðskipti.
Vaxtahækkun Seðlabankans
hafði þveröfug áhrif hjá þessum
einstaklingi heldur en lagt var af
stað með í upphafi með vaxta-
hækkuninni.
Sérfræðinga greinir mjög um
á við Seðlabankann hvort verð-
bólgumarkmið náist með vaxta-
hækkunum. Markmið Seðlabank-
ans er að halda verðbólgunni inn-
an við 2,5%. Auðvitað vona allir
að markmiðið náist, ef verðbólga
hreyfist mikið umfram þessa
tölu, þá verður greiðslubyrði
margra heimila óviðráðanleg.
Á sama tíma og vaxtahækkun
er tilkynnt og allar fjármála-
stofnanir hækka strax sína vexti,
þá er útlánageta Landsbankans
að aukast gífurlega, bankinn hef-
ur möguleika vegna samruna á
eignum Burðaráss við bankann,
að auka útlán um allt að 1.000
milljarða, þetta er engin smá
tala. Fjármálafyrirtæki bera
ákveðna ábyrgð varðandi útlána-
þensluna. Seðlabankinn var að
kalla eftir því að allir legðust á
eitt við að draga úr eftirspurn.
Seðlabankinn hefur erfiðu
hlutverki að gegna og hann hefur
hefur fá tæki á höndunum. Gífur-
legt ósamræmi er milli óverð-
tryggðra og verðtryggðra vaxta.
Hækkun stýrivaxta hefur
mjög lítil áhrif til að slá á þensl-
una.
MIÐVIKUDAGUR 5. OKTÓBER 2005 MARKAÐURINN16
S K O Ð U N
Sterk króna er afleiðing efnahagsstefnu ríkisstjórnarinnar:
Seðlabankinn átti
ekki annað ráð
Hafliði Helgason
Seðlabankinn sendi skýr skilaboð með ákvörðun um hækkun stýri-
vaxta sem tók gildi í gær. Þar svaraði bankinn efasemdum á mark-
aði um aðhald peningastefnunnar.
Fyrir vaxtahækkunina höfðu verðbólguvæntingar á markaði
verið mun hærri en verðbólgumarkmið Seðlabankans. Bankinn
varð því að taka myndarlega á til að verja trúverðugleika sinn. Sú
gagnrýni hefur komið fram að með því að láta svo langan tíma líða
milli vaxtahækkana hafi bankinn dregið úr trúverðugleika pen-
ingastefnunnar og því þurft að vinna til baka tapað traust. Búast
má við því að bankinn taki þessa gagnrýni til sín og standi vaktina
um trúverðugleikann næstu mánuði. Vextir munu verða hækkaðir
og það líklega töluvert í viðbót frá því sem nú er.
Fjárlögin sem kynnt voru á mánudag eru ekki nægjanlega að-
haldssöm til þess að gefa vonir um að vextir Seðlabankans séu að
nálgast hámark. Skattalækkanir á næsta ári, eins jákvæð og slík að-
gerð er í sjálfu sér, munu heldur ekki
draga úr þörf bankans fyrir frekari
vaxtahækkun.
Stjórnarþingmenn stíga nú fram og
gagnrýna Seðlabankann fyrir hækkun-
ina. Afleiðing hækkunarinnar er hærra
gengi en útflutnings- og samkeppnis-
greinar geta til lengri tíma búið við.
Þeir stjórnmálamenn sem bera ábyrgð
á stjórn efnahagsmála geta ekki leyft
sér að bera slíkt á borð. Seðlabankanum
ber lögum samkvæmt að verja verð-
bólgumarkmiðið. Til þess að fylgja
eftir markmiðum um lága verðbólgu
hefur bankinn í stórum dráttum eitt
tæki sem eru stýrivextir. Vaxtamunur-
inn sem háir vextir skapa milli landsins
og helstu viðskiptalanda gerir það að
verkum að krónan styrkist. Ástæða
hárra stýrivaxta er hins vegar ekki
Seðlabankinn. Gerðir bankans eru af-
leiðing þess efnahagsástands sem er í
landinu, en ekki orsök hennar.
Þetta eiga stjórnmálamenn að vita.
Ákvarðanir þeirra sem fara með meiri-
hlutavaldið á þingi er það sem kyndir
nú undir þenslunni.
Sterk króna og háir skammtímavextir eru íþyngjandi fyrir at-
vinnulífið og heimilin. Yfirdráttarlán heimila hafa hækkað veru-
lega að undanförnu og háir stýrivextir munu fyrr eða síðar bitna á
einkaneyslunni. Það væri óskandi að skattalækkun ríkisstjórnar-
innar verði nýtt til að lækka yfirdráttinn. Slíkt er þó líklegast ósk-
hyggja. Hitt væri miklu alvarlegra fyrir heimilin í landinu, hverra
skuldir eru að stærstum hluta verðtryggðar, ef verðbólga færi hér
af stað af fullum þunga. Það gæti leitt gjaldþrot yfir fjölda fólks
með tilheyrandi sóun í hagkerfinu.
Markmiðin eins og þau eru skilgreind fyrir Seðlabankann eru
rétt og hækkun vaxta bein afleiðing af efnahagsástandinu. Þeir
sem bera ábyrgð á efnahagsástandinu eiga heldur ekki margra
kosta völ í leit sinni að sökudólgi. Þar er líklegast að menn komist
næst sannleikanum með því að líta í eigin barm. Hátt gengi krón-
unnar og þau vandræði sem það skapar er afleiðing efnahags-
stjórnarinnar, ekki stýrivaxtahækkunar.
Brother DCP-7010
Laserprentari
Stafræn ljósritunarvél
Litaskanni
• Prentar allt að 20 bls. á mínútu
• Upplausn 2400×600 dpi
• 8 MB ram & USB 2.0
• 250 bls. pappírsskúffa
• Windows og MacOS
• Ljósritun (fl atbed)
• Ljósritar allt að 20 bls. á mínútu
• Stækkar/minnkar: 25-400%
• Litaskanni: Allt að 9600 dpi
• Aðeins 25,3 cm á hæð
Verð kr. 26.900
Laserprentarar...
... og ljósritunarvélar!
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Hafliði Helgason RITSTJÓRN: Björgvin Guðmundsson, Eggert Þór Aðalsteinsson, Hjálmar Blöndal, Hólmfríður Helga Sigurðardóttir
AUGLÝSINGASTJÓRI: Jónína Pálsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@markadurinn.is og aug-
lysingar@markadurinn.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Markaðinum er dreift
ókeypis með Fréttablaðinu á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Markaðurinn áskilur sér rétt til að
birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Halda að sér höndum
The Daily Telegraph | Roger Bottle gerir samdrátt á
breska smásölumarkaðnum að umfjöllunarefni
sínu í sunnudagsútgáfu The Daily Telegraph. Hann
nefnir til nokkrar skýringar á
þessum samdrætti en þær
gefa allar til kynna að lífs-
kjör almennings séu lakari en fyrir ári. Í fyrsta lagi
hefur verðbólga nærri tvöfaldast í Bretlandi milli
ára sem rekja má til olíuverðshækkana og hækk-
ana á rafmagni og gasi. Þarafleiðandi hefur kaup-
máttur neytenda staðið í stað að raunvirði. Í öðru
lagi greiða heimilin hærri skatta til yfirvalda, það
er til hverfastjórna, en þau gerðu í fyrra. Í þriðja
lagi stendur fasteignaverð í stað eða fer lækkandi í
fyrsta skipti í langan tíma en breskir fasteignaeig-
endur hafa verið að fjármagna einkaneyslu með
því að taka lán út á fasteignir sínar. Bootle bendir á
að vextir séu í sögulegu lágmarki en þrátt fyrir það
hefur greiðslubyrði af fasteignalánum aldrei verið
hærri.
Hann sér fram á jafnvel erfiðari tíma í breskri
smásöluverslun á næstu misserum þar sem sparn-
aður heimilanna er í sögulegu lágmarki sem muni
að öllum líkindum bitna á eyðsluklónni fyrr en síð-
ar.
Í skugga Eisners
The Times | The Sunday Times segir frá Bob Iger,
arftaka Michaels Eisner í forstjórastóli Disney.
Allt hefur logað þar
stafna í milli á undan-
förnum árum vegna óá-
nægju margra hluthafa
með stjórnunarstíl Eisners. Hann lenti einnig upp á
kant við forsvarsmenn Pixar, sem hafa unnið
marga stórmyndina í samvinnu við Disney. Með
ráðningu Igers er ekki búist við að miklum breyt-
ingum á stefnu fyrirtækisins þó að persónuleiki
hans og Eisner séu gjörólíkir; Iger hógvær og lítt
áberandi en Eisner aðsópsmikill og jafnvel hroka-
fullur. Disney tuttugufaldaðist að stærð á tuttugu
árum undir stjórn Eisners og er það sem það er í
dag vegna hans. Fyrir vikið er búist við að Iger eigi
erfitt starf fyrir höndum og verk hans verði alltaf
borin saman við það besta sem Eisner hratt í fram-
kvæmd en ekki það sem miður fór.
U M V Í Ð A V E R Ö L D
Vaxtamunurinn sem
háir vextir skapa
milli landsins og
helstu viðskiptalanda
gerir það að verkum
að krónan styrkist.
Ástæða hárra stýri-
vaxta er hins vegar
ekki Seðlabankinn.
Gerðir bankans eru
afleiðing þess efna-
hagsástands sem er í
landinu, en ekki or-
sök hennar.
bjorgvin@markadurinn.is l hjalmar@markadurinn.is l eggert@markadurinn.is
haflidi@markadurinn.is l holmfridur@markaðurinn.is
Jafet S.
Ólafsson
framkvæmdastjóri
Verðbréfastofunnar
hf.
O R Ð Í B E L G
Sögurnar... tölurnar... fólkið...
Vaxtahækkun, hefur hún áhrif?
Hækkun stýrivaxtanna á að hafa þau áhrif að draga úr eftirspurn, sporna á
móti þenslu, fá einstaklinga og fyrirtæki til að draga úr lántökum. En færa má
rök að því að áhrifin séu sáralítil, hið eina sem breytist er að krónan styrkist
og útflutningsatvinnuvegunum vegnar enn verr.