Tíminn - 05.10.1975, Side 23

Sunnudagur 5. október 1975
TÍMINN
23
Halldór Kristjónsson:
Hugsað
Tvær blaðagreinar um mál-
efni bænda veröa teknar hér til
lltilsháttar athugunar. Báöar
viröast þær vera skrifaöar af
alhliöa góövild- Höfundarnir
viröast ekki vilja ganga á hlut
nokkurs manns. Báöir vilja þeir
unna bændum maklegs hlut-
skiptis.
önnur þessara greina er eftir
Ama Gunnarsson og birtist I
Vísi 18. september. Hin er eftir
Svavar Gestsson og var I
Þjóöviljanum 28. september.
Arni talar um „að bændur og
samtök þeirra snúist við meira
af hörku og reiði en liðlegum
tilburðum til útskýringa og
upplýsinga”, þegar gagnrýni
kemur fram.
Síöan telur Arni upp, hvernig
gagnrýnin verki. „Kröfurnar
um meiri hagræðingu i land-
búnaði, færri og stærri jarðir og
framleiðsluaukningu verða æ
háværari”.
Arni segir ekkert um það
hvaða bústærð sé arðvænlegust.
Hann getur þess heldur ekki
sem þó er vitað að i landbúnaði
á það ekki við sem viða gildir,
að framleiðslan getur orðið þvi
ódýrari sem fyrirtækið' er
stærra.
Svo segir .hann:
r.Menn rifja upp sögurnar um
landbúnaðartækin, sem liggja
eins og hráviði kringum bæina
og ryðga.”
Ætli Reykvikingum stæði ekki
nær að rifja eitthvað upp i sam-
bandi við bilana sem þekja allar
götur? Skyldu þeir ekki geta
ryögað? Ætli loft sé yfirleitt
seltublandnara i sveitum en i
Reykjavik?
Enn segir Árni:
„Menn benda ákostnaðinn við
lagningu sima, rafmagns og
vega aö hverjum afdalabæ.”
Það hefur oft verið sagt að
vegagerð væri dýrari i strjálbýli
en þéttbýli. Hvernig er það
reiknað? Það er dýrt þegar einn
vegurinn þarf að liggja yfir
öðrum, eins og nú er orðið á
nokkrum stöðum á Reykja-
vikursvæðinu.
Enn þá hefur raímagn ekki
veriðleitt að hverjum afdalabæ,
svo aðþaö er nokkuð snemmt að
nota það orðalag.
Simaþjónustan hefur lengst-
um verið dýrari úti i stálbýlinu,
svo að erfitt er að segja fyrir
hvern hefur verið gert mest.
Ámi segir:
„Bændasamtökin svara með
litt skiljanlegum tölum, sem
falla i grýttan jarðveg.”
Svo er það. Með hverju áttu
bændasamtökin að svara um
verðlagsmálin fremur en
tölum? Hitt er satt, að oft
brestur nokkuð á um
skilninginn. En er nú vist að
allt, sem er illa skiliö sé óskilj-
anlegt?
Rétt er að taka þáö fram’, að
þau orð sem hér eru tekin upp úr
grein Áma skrifar hann frekar
til að lýsa viðhorfum al-
mennings en að hann gangi
sjálfur i vöm fyrir þessar
skoðanir. Hann talar um það að
auka þurfi skilning borgarbúa á
aöstöðu bænda. Þetta eralltvel
meint og fallega hugsað. En ætli
það sé nú ekki gagnlegt að nota
tölur til skilningsauka? Það
kostar 15 kr. að flytja hvert kg.
milli Reykjavikur og Vestfjarða
t.d.
Svavar Gestsson aftur á móti
tekur þessar litt skiljanlegu
tölur til meðferðar og um-
hugsunar. Hann gerir sér grein
fyrir þvi, að rikissjóður aflar
fjár með söluskatti á seldum
sláturafurðum og hann veit lika
að rikissjóður fær söluskatt og
tolltekjur af rekstrarvörum
landbúnarðins. Það er lofsvert
að menn hugsi svona langt. Þá
er komið að þvi, að menn geta i
næsta áfanga farið að meta
hvort ákveðnir tekjustofnar
rikissjóðs muni afla honum
meiri tekna en útgjalda, þegar
alls er gætt. Menn verða helzt að
hugsa um tölurnar ef þeir vilja
komast til botns i málunum,
jafnvel þó að tölurnar virðist
erfiðar til skilnings við fyrstu
sýn.
Svavar kemst að þeirri niður-
stöðu, að milliliðir fái riflegan
hluta afurðaverðsins. Þetta eru
engar nýjungar. Þetta vissu
allir, sem eitthvað vissu til
mála.
Svo ályktar Svavar, að það
þurfi að meta hvað milliliðirnir
þurfi. Og um það þurfi að fjalla
menn, sem séu óháðir vinnslu-
stöðvum og sölufyrirtækjum.
En forustumenn bænda séu yfir-
leitt i tvöföldu eða þreföldu hlut-
verki.
Svavar ei á réttrileið. Hann er
að rekja sig áfram til skilnings á
þessum málum. Sölufélag
bænda, kaupfélög og slátur-
félög, hafa langmest með kjöt-
sölu og kjötvinnslu að gera.
Einkafyrirtæki, sem við það
fást eru nánast ekki nema til
samanburðarog sýnis hvort þar
sé hagkvæmari leið.
Sum kaupfélögin sem stunda
kjötvinnslu og kjötsölu eru neyt-
endafélög jafnframt, og hafa
kannski ýmiss konar rekstur
annan. Þetta hefur stundum
vakið nokkra tortryggni enda
Bílavara-
hlutir
Notaðir
varahlutir
í flestar gerðir eldri bíla
Yfir vetrarmdnuðina er Bílapartasalan
opin frd ki. 1-6 eftir hddegi.
Upplýsingar f síma 11397 frd kl. 9-10
fyrir hddegi og 1-6 eftir hddegi
BÍLAPARTASALAN
Höfðatúni 10, simi 11397.
Opið frá kl. 9—7 alla virka daga og 9—5 Iaugardaga.
þótt jafnan sé sérstakt og
aðgreint reikningshald um þann
þátt starfseminnar sem kjötið
varðar. Hins vegar eru alltaf til
samanburðar þau fyrirtæki sem
fást einungis við sölu og vinnslu
þessara afurða.
Það eru þvi yfirleitt sam-
vinnufélög bænda, sem taka af-
urðir þeirra I umboðssölu og
annast vinnslu þeirra og sölu.
Væri um gróða að ræða hjá
þeim stofnunum kæmi hann
fljótlega fram i hækkuðu verði
til bænda.
Svavar kemst að þeirri niður-
stöðu að „stærstu hagsmuna-
mál bændastéttarinnar i dag
eru þvi að tryggja sér breytta
forustu, sem tekur raunveru-
lega mið af hagsmunum bænda
en ekki kaupfélaga, slátur-
félaga, verzlunaraðila eða
stjórnmálaflokka auðstétt-
arinnar.”
Samvinnufélögin standa öll-
um opin. Það er að visu enginn
neyddur til að vera félags-
maður en hver einasti
viðskiptamaður á þess kost.
Samvinnufélag getur þvi aldrei
verið lokaður hringur.
Onnur lögbundin einkenni
samvinnufélaga eru m.a. þau,
að hver félagsmaður hefur eitt
atkvæði á fundum og arði skal
skipta milli viðskiptamanna i
hlutfalli við skipti þeirra. Þess
er enn að geta, að sú eign, sem
myndast við starfsemina, er
bundin starfssvæðinu, — sam-
eign þeirra, sem á hverjum
tima eru i félaginu.
Þetta er rétt að hafa i huga,
þegar meta skal hvort hér sé um
hættuleg fyrirtæki að ræða.
Hvað er svo undarlegt við
það, að bændur séu i stórn kaup-
féíags, sláturfélags og mjóikur-
bús? Hverjir skyldu vera það
fremur?
Bændurnir sem eru i stjórn
samvinnufélaga sinna, miða
auðvitað allar sinar ákvarðanir
við það að hlutur bænda verði
sem beztur. Til hvers halda
menn að bændur myndi sam-
vinnufélög?
Það er meinloka hjá Svavari
að halda að menn, sem njóta
þess trúnaðar að vera i stjóm-
um þessara samvinnufélaga
séu þar með orðnir óhæfir sem
fulltrúar bænda. Það sér hann
Hka eflaust, þegar hann hefur
hugsað dálitið lengur um þetta.
Hvað kemur svo flokksleg af-
staða þessu við? Ég hef sjálf-
sagt minar hugmyndir um mun
á flokkum og þýðingu þess hvar
menn skipa sér i flokk eða
hverjar þjóðmálaskoðanir
menn hafa. En þegar menn
meta milliliðakostnaö reka þeir
sig á blákaldar staðreyndir
hvar i flokki sem þeir eru.
Kaupgjald er staðreynd.
ökutaxti er staðreynd. Og þetta
eru þeir þættirnir sem ráða
mestu um milliliðakostnaðinn,
þvi að milliliðirnir I þessu sam-
bandi eru ekki einhverjir
sem kaupa og selja aftur, heldur
launþegar, sem selja þjónustu
sina.
Það einfalda og auöskilda i
þessum efnum, sem virðist þó
bögglast fyrir ýmsum greind-
um mönnum, er þetta, að eftir
þvi sem við og allir hinir fáum
fleiri krónur fyrir vinnu okkar,
þurfum við að borga meira
fyrir alla keypta þjónustu. Þetta
er mergurinn málsins.
Vonandi halda góðir menn á-
fram að hugsa upphátt um þetta
i blöðunum.
Verksmidju
útsalal
Verksmiðjur Sambandsins á Akureyri halda
ÚTSÖLU ÁRSINS
í húsakynnum Vefarans í
Skeifunni 3 A í Reykjavík
mánudaginn 6. október kl. 9—18
og næstu daga
Seldar verða lítið gallaðar vörur frá:
GEFJUN
Teppi
Teppabútar
Terelyne efni
Gluggatjaldaefni
Áklæði
Hespulopi
Loðband
Garn, margar gerðir
Efnisbútar ýmiskonar
og margt fleira
HEKLU
Buxur Peysur
Heilgallar
Skjólfatnaður
og margt fleira
IÐUNNI
Kvenskór
Kventöfflur Kvenstígvél
Karlmannaskór,
lítil og stór nr.
Karlmanna vinnuskór,
lítil og stór nr.
og margt fleira
EINSTAKT TÆKIFÆRI TIL AÐ KAUPA GÆÐAVÖRU Á GJAFVERÐI
Ullarverksmiðjan Skóverksmiðjan Fataverksmiðjan
GEFJUN IÐUNN HEKLA
Skeifunni 3 A - Reykjavík