Tíminn - 25.04.1976, Side 5

Sunnudagur 25. aprll 1976
TÍMINN
5
Risar í vanda
Nýjasta skip Onassis skipafélagsins, —Olympic Bravery, — strandaði i jómfrúrferð sinni, — á leið til Noregs þar sem átti að leggja þvl. Tryggingarupphæðin nemur átta milljörð
um króna og lendir þaö á Lloyds að borga hana. A frjálsum markaði hefðu I mesta lagi fengizt fjórir milljarðar fyrir skipið nú,
Litlir skemmtibátar fullir af
áhorfendum sigla yfir þveran og
endilangan Geltinger-flóann.
Markmiðið er að gefa fólki kost á
að virða fyrir sér i nálægð sex
risastór oliuflutningaskip, sem
liggja við akkeri á flóanum. Þetta
er áhrifamikil sjón fyrir flesta,
sem i bátunum eru, þvi að þeir
hafa aldrei áður séð svo stór skip.
En fyrir eigendur þessara skipa
er þetta hvorki skemmtileg né
stórfengleg sjón. Arlega kostar
hundruð þúsunda króna að við-
halda hverju þessara skipa, og að
minnsta kosti sex manna neyðar-
áhöfn þarf að vera um borð.
Þarna liggja fjárfestingar fyrir
milljarða króna, verkefnalaus
skip, sem færa eigendum sinum
engan gróða. Þau liggja bara
þarna og eldast.
Sömu sorgarsögu er að segja af
oliuflutningaskipum hvar sem er
i heiminum. í fjörðunum við
Noreg, við Genúa, Triest, Kago-
shima og á milli grisku eyjanna
liggja 385 skip af þessu tagi,
bundin og verkefnalaus.
Georg Livanos sá þriðji stærsti
af grisku skipakóngunum, hefur
neyðzt til að leggja helmingi flota
sins.
Hilmar Reksten varð að leggja
öllum sinum tiu risaskipum i
fjörðum Noregs. Verðgildi fyrir-
tækis hans lækkaði úr 70 billjörð-
um króna i sjö.
Stavros Niarchos, harðsviraður
keppinautur Onassis-skipafélags-
ins, varð fyrir geysilegu tapi,
þegar hann neitaði að ,taka við
skipi, sem hann hafði pantað hjá
skipasmiðastöð i Þýzkalandi.
Fyrirtækið seldi siðan skipið til
Japans fyrir smánarlega upphæð.
Aðrir skipaeigendur, sem halda
skipum sinum úti þrátt fyrir
erfiðleikana, gefa skipstjórum
sinum fyrirmæli um a skrölta á
aðeins niu hnútum (16.49
km/klst) yfir heimshöfin. Með
þessu minnka þeir viljandi
flutningsþolið, auk þess sem þeir
spara brennsluefni fyrir vélarn-
ar.
Fyrir að flytja eitt tonn af hrá-
oliu frá Persaflóa til Evrópu, fá
þeir 650 til 900 krónur fyrir tonn-
ið. Til þess að gróði yrði af þess-
um flutningum, yrðu skipafélögin
að fá 2500 krónur fyrir tonnið, en
það væri samt langt frá þvi verði,
sem þeir fengu fyrr á árum, — á
blómatima oliuskipaeigendanna.
1 október árið 1973 fengu þeir
t.d. 500 kr. fyrir tonnið. Þá gátu
klókir skipaeigendur borgað upp
nýtt skip með þvi gjaldi, sem þeir
fengu fyrir aðeins fimm
skipsfarma, og eftir það rann
gróðinn heill og óskiptur i þeirra
eigin vasa. Þegar þeir höfðu allan
þennan gróða fyrir augunum,
blinduðust þeir, og sóknin eftir
hámarksgróða rak þá áfram.
Þeir létu smiða sifellt stærri og
fleiri skip. Annan hvern mánuð
var „stærsta skip I heimi” pant-
að. En allt i einu kom oliukrepp-
an, og með henni samdráttur i
oliunotkun og jafnframt flutning-
um.
Spilaborgin hrundi.
Það vekur langan tima að
smiða skip. Yfirleitt liða i kring-
um þrjú ár, frá þvi að samningar
um smiði á skipi eru undirritaðir
og þar til það er afhent eigendum.
Skip sem fer i sina jómfrúrferð i
dag, var pantað i ársbyrjun 1973.
En á meðan hafa orðið grund-
vallarbreytingar á öllum
markaðsaðstæðum.
Afleiðingar „skipabombunnar”
eru ennþá ekki allar komnar
fram, og eiga margir skipa-
eigendur eftir að súpa seyðið af
henni.
Bráðlega verður sjósett i Saint
Nazaire við Bikaya-ströndina
franska Shell-oliuskipið Batillus.
Það mun varpa skugga á alla
sina fyrirrennara hvað stærð
snertir, þvi það er 550.000 tn. og er
þar með lang stærsta skipið, sem
hingað til hefur verið smiðað. Það
sem næst kemur er Globtik
London, sem vegur 483.960 tonn.
Næstu tiu árin mun franski ris-
inn vafalaust halda þessu sæti,
þvi að við núverandi markaðsað-
stæður verða ekki gerðar áætlan-
ir um smiði stærri skipa. Aform,
sem uppi voru um að smiða einn-
ar milljón tonna risa, eru úr sög-
unni i bili.
Ifi-stofnunin I Miinchen,'' sem
stundað hefur hagfræðilegur
rannsóknir, hefur gefið út þá yfir-
lýsingu, að fram til ársins 1985 sé
þess ekki að vænta, að þörf verði
á aukningu i oliuskipaflotanum.
Rætt hefur veriö um það, á
hvern hátt bezt megi nýta þessi
verkefnalausu skip, og hefur
flutningur á drykkjarvatni til
þurrkasvæða verið talinn einna
gróðavænlegastur. Félag eitt i
Hamborg ætlar að ferma eitt skip
i viku með ferskvatni og senda
það til ferðamannaeyjunnar Gran
Canari, þar sem 40.000 manns
þjást nú af vatnsskorti. I hverri
ferð væri hægt að flytja 200.000
tonn. Sérstök þartilgerð tæki
verða sett upp á dekkinu, og
meðan á hinni tveggja daga ferð
stendur, munu þau hreinsa vatnið
og sia.
Þá hefur hinn þurrkhrjáöi
Oman soldán, og aðrir ráðamenn
við Persaflóann, sýnt þvi mikinn
áhuga að fá senda nokkra
skipsfarma af drykkjarvatni.
Þýzku skipin, sem liggja nú i
Geltinger-flóanum, væru alveg
tilvalin til þessara flutninga, þvi
frá þvi þeim var hleypt af stokk-
unum, hafa þau legið óhreyfð.
Vélar þeirra eru alveg ósnortnar,
og olia hefur aldrei verið sett á
þær, það þarf einungis að btera á
þær með hlifðarlakki.
Annars hefur fundizt önnur leið
út úr þessum ógöngum. Stuttu
eftir að nýtt skip frá Onassis-
skipafélaginu hafði verið sjósett
og eigandinn, Christina Onassis,
hafði gefið þvi nafn Olympic
Bravery henti óhapp.
Þegar þetta 275 tn. skip var að
sigla um Ermarsundið, á leið
sinni til Noregs, þar sem átti að
leggja þvi, strandaði það við
strönd smáeyjunnar Quessant.
Með naumindum tókst að bjarga
áhöfninni, og skipið er talið gjör-
ónýtt.
Þetta kom sér ekkert illa fyrir
Onassis-dótturina. Lloyds i
London verður að borga brúsann,
en tryggingarupphæðin nemur
átta milljörðum króna. A frjáls-
um markaði hefði hún i hæsta lagi
fengið fjóra milljarða fyrir skip-
ið.
(Þýttog endursagtJB)
Sifellt er verið að hleypa nýjum olluflutningaskipum af stokkun-
um, en þau voru pöntuð fyrir oliukreppuna. Stærst þeirra er
franska skipið Batillus, sem sjósett verður siðar I þessum mán-
uði. Maðurinn er eins og dvergur við hlið risans. Skipsskrúfan er
eins og einbýlishús að stærð.
Stavros Niarchos:
neitaði að taka við
skipi sem hann hafði
látið smiða og varð
fyrir stórfeildu tapi af
þeim sökum.
Christina Andreais:
Tiu oliuskip frá
Onassis ' stórveldinu
eru verkefnalaus.
Liselotte von Rantzau-
Essberger: Tveimur
skipum hennar var
lagt strax eftir að þau
komu úr skipasmiða-
stöðinni.
Hilmar Reksten: Varö
að leggja öllum sinum
tiu skipum.