Tíminn - 30.04.1976, Blaðsíða 15

Föstudagur :!0. april 1976
TÍMINN
15
Áróðurshugarfar
rannsóknarlögreglu sýnir, hve-
nær hvert atriöi kemur til með-
ferðar hjá henni og hvenær málið
er afgreitt þaðan. Mætti þannig
rannsaka og gera yfirlit yfir, hve
langan tima rannsókn tekur að
meðaltali, þ.á. m. mætti flokka
málin niður i málaflokka og
kanna hvern flokk um sig. En slik
könnun hefur ekki verið gerð og
mundi kosta afar mikla vinnu.
Það er afar misjafnt hve langan
tima rannsókn tekur. Smámál
eru yfirleitt afgreidd fljótt. Þó
getur út af þvi brugðið, einkum
þar sem erfitt getur verið að ná til
sakbornings eða annarra.»Þegar
álag er mikið, getur það hæglega
leitt til þess, að rannsókn litil-
vægra sakarefna mæti afgangi,
jafnvel lognist út af með öllu.
Yfirmenn rannsóknarlögreglu
telja, að mjög hafi á það skort
undanfarin ár, að stofnunin hafi
haft tima til þess að sinna öllum
sakarefnum sem skyldi. Þvi
verður vist ekki neitaö með rök-
um, að mikill fjöldi rannsókna
hefur ekki verið rekinn með þeim
hraða, sem æskilegt væri. Sum
málefni fara strax i upphafi til
dómenda, dómara eða fulltrúa,
en ekki til rannsóknarlögreglu.
Þeim má skipta þar með laus-
lega. Kæru fyrir smávægileg
brot, einkum frá lögreglu, ölvun á
almannafæri, ölvun og umferðar-
brot o.fl. Þessi mál eru afgreidd
með sátt og oft tiltölulega fljótt.
Dráttur verður helzt þegar illa
gengur að ná til sökunauts, en það
er að visu allalgengt. Sakadómur
hefur gefizt upp á að afgreiða
sum af þessum málum, þ.e. kær-
ur út af stöðumælabrotum og
kærur fyrir ólöglega stöðu bif-
reiða og fyrnist af þeim sökum
fjöldi smámála. Telja verður, að
afgreiðsla annarra mála i þessum
flokki gangi sæmilega og án
óhæfilegs dráttar.
b. Venja hfur verið, að rann-
sókn út af ölvun við akstur hefur
farið fram fyrir dómi, en rann-
sóknarlögreglumenn hafa nú eftir
að rannsókn umferðarslysa flutt-
ist til lögreglunnar, tekið að
nokkru við þessum rannsóknum
einnig. Rannsóknir þessar ganga
yfirleitt án óþarfa tafar, þegar
litið er á heildina.” En ég skýt þvi
hér inn i, án lagaheimildar, en
með samkomulagi hafa rann-
sóknarmenn tveir, að ég ætla nú;
verið fluttir til lögreglustjóra-
embættisins i Reykjavik til þess
að fást við þessi mál og til þess að
reyna með þeim hætti að koma i
veg fyrir tviverknað i þessum
efnum. En með frumvarpi um
rannsóknarlögreglu er gert ráð
fyrir þessu, og ef það verður að
lögum fær það staðfestingu.
„ c. Ýmis sérstök sakarefni fara
til rannsóknar beint til dómara.
Sem dæmi má nefna rannsóknir
út af kærum frá rannsóknard.
rikisskattstjóra. Þar er yfirleitt
um það að ræða, að þær eru send-
ar beint til dómara, en ekki til
rikissaksóknara. Þar sem rann-
sóknardeildin hefur raunar sjálf
séð um frumrannsókn. Hér koma
einnig til ýmsar rannsóknir út af
viðskiptabrotum. Sum þessara
mála geta verið afar yfirgrips-
mikil og nauðsyn reynzt á
bókhaldsrannsókn eða annarri
sérfræðilegri rannsókn. Er það
alkunnugt, að slikar rannsóknir
er mjög erfitt að fá unnar fljótt og
kemur hvort tveggja til, að erfitt
er að fá menn til þeirra nema
einhverja, sem að miklu leyti eru
bundnir við önnur störf og hitt, að
rannsóknirnar eru i eðli sinu sein-
unnar, jafnvel þótt þeim sé sinnt
af fullum krafti. Rannsóknir þær,
sem þannig fara beint til rann-
sóknar fyrir dómi, taka oft veru-
legan tima dómendanna. Nefna
má nokkur nýleg dæmi.
Alþýðubankamálið svonefnda
kom til rannsóknar um jólaleytið,
hefur tekið mikinn hluta starfs-
tima eins dómarans tvo fyrstu
mánuði ársins, og önnur mál, sem
honum hafa verið falin, hafa beð-
ið á meðan. Armannsfellsmál,
sem kom til meðferðar i haust,
tók umtalsverðan tima eins full-
trúa. Einn dómarinn annaðist á
s.l. ári mjög langvinna rannsókn
út af gjaldþroti Vátrygginga-
félagsins. Allar þessar rannsókn-
ir tel ég hafa verið reknar með
óaðfinnanlegum hraða.
Dráttur á
dómsmálum
Þegar talað er um drátt á
dómsmálum verður að hafa það i
huga, að oft liður verulegur og
stundum langur timi frá þvi að
rannsókn er send rikissaksóknara
og þar til hann tekur ákvörðun
um málshöfðun, og er þessi hlutur
dráttarins á málinu auðvitað
sakadómi óviðkomandi. Senni-
lega stafar þessi dráttur einkum
af ónógum starfskröftum hjá
rikissaksóknara.
AAálsmeðferð
fyrir sakadómi
Þriðja stigið, málsmeðferð fyr-
ir sakadómi, tekur oftast ekki
langan tima. Almenna reglan er
sú, aö þegar dómari hefur fengið
mál i hendur, tekur hann málið
fyrir mjög fljótlega. Ef sakborn-
ingur mætir og sakarefni er ekki
flókið, kemur dómur yfirleitt
strax eða mjög fljótlega. Hins
vegar geta mál dregizt vegna
þess að sakborningur mætir ekki,
og ekki eru skilyrði til að dæma
málið að honum fjarstöddum.
Getur þessi dráttur oft orðið ær-
inn, enda starfskraftar við boðun
ónógir, og stundum getur mál
fyrnzt, svo sem ef sakborningur
hverfur úr landi og kemur ekki
aftur og hann fæst ekki framseld-
ur. En ég skýt þvi hér inn, að i
sumum tilfellum eru samningar
um framsal á milli landa. Slikt er
þó afar sjaldgæft. Sum mál eru af
ýmsum ástæðum flókin, þannig
að meðferð þeirra tekur langan
tima. Ég hef látið taka saman
yfirlit yfir dóma þá, sem dæmdir
voru 1975 i Sakadómi Reykjavik-
ur, þar sem fram kemur, hve
gamlar ákærur þær voru, sem um
var dæmt. Yfirlit þetta er á þessa
leið:
Einn mánuður eða skemmri
timi 463 mál. Einn til þrir mánuð-
ir 248 mál. 3-6 mánuðir 101 mál. 6-
12 mánuðir 59 mál. 1-2 ár 2 mál og
yfir 2 ár 6 mál. Samtals 873 mál.
Um siðustu áramót voru við
Sakadóm Reykjavikur ódæmdar
alls 177 ákærur og skiptust þær
þannig eftir árum: Útgefnar 1970
1, 1971 3, 1972 10, 1973 12, 1974 23 Og
1975 128. Þótt auðvitað megi sjálf-
sagt finna að drætti á dómsmeð-
ferð ýmissa mála hygg ég, að
dráttur á þessum þætti mála stafi
oftast af óviðráðanlegum ástæð-
um. Þvi miður gengur afgreiðsla
dómsgerða ekki nógu greiðlega.
Úr þessu ætti að mega bæta með
betri skipulagningu en hér er og
e.t.v. einhverri styrkingu starfs-
krafta.
Málsmeðferð í
hæstaréfti
Fjórða stigið, áfrýjun dóma i
opinberum málum, er tiltölulega
sjaldgæf, en hún tekur að sjálf-
sögðu töluverðan tima. Mér virð-
ist þó opinber mál hafa forgangs-
hraða hjá hæstarétti.
Það er e.t.v. ástæða til þess að
undirstrika þetta hér, af þvi að
það er e.t.v. ekki i samræmi við
það, sem menn halda. Langmest-
ur timi hæstaréttar fer i að dæma
einkamál. En opinberu málin,
sem koma til hæstaréttar, eru
miklu, miklu sjaldgæfari.
Fullnustustig
Fimmta stigið, fullnusta refsi-
dóma, hefur ekki gehgið nógu
greitt. Reynt héfur verið ab bæta
úr, og nokkuð miðað fram á leið
siðustu missiri. Hér skiptir mestu
máli að styrkja boðunardeild
dómsins, á árangri hennar veltur
allt að þessu leyti. Benda verður
á, að dómum hefur fjölgað mjög
siðustu ár, og voru þeir yfir 900 á
s.l. ári”.
Meðferð Saka-
dómaraembættisins
Ég hef viljað lesa þessa — að
mér finnst — greinargóðu skýrslu
frá yfirsakadómara af þvi að hún
skýrir alveg hlutlaust frá gangi
þessara mála við þetta embætti,
þar sem málafjöldinn er lang-
samlega mestur. Og ég held að
mér sé óhætt að segja það, að við
Sakadómaraembættið i Reykja-
vik sé gengið mjög vel fram i þvi
að fullnægja dómum, sé þess
nokkur kostur. Auðvitað getur
stundum verið álitamál, hve
langt á að ganga i þvi, ef fullnust-
an hefur t.d. dregizt mjög lengi,
og maðurinn ekkert brotið af sér i
millitið, þá getur það stundum
verið hart aðgöngu að fara að
gripa hann og setja hann inn eftir
nokkur ár. En það er áreiðanlegt,
að þeir hjá sakadómi, sem hafa
með þessi mál að gera, láta ekki
sitt eftir liggja i þessu efni.
Jörgensens-málið
Það er i greinargerð meö þess-
ari þingsályktunartillögu vikið að
þremur málum alveg sérstaklega
og mér finnst rétt, að ég reki gang
þeirra. Það er i fyrsta lagi hiö
svokallaða Jörgensensmál, og
það má segja um þá málsmeð-
ferð, að hún er eiginlega ein
sorgarsaga. Það er 22. des. 1966,
sem það mál hefst með þvi að
bréf berst frá Seðlabanka til
sakadóms um ætlað gjaldeyris-
brot. 1 jan. 1967 fara svo fram
fyrstu þinghöld i þvi máli. 13.
febr. 1967 er svo endurskoðanda,
Ragnari Ólafssyni, sent málið
vegna bókhaldskönnunar um
gjaldeyrisskil. 21. nóv. 1967 sendir
skiptaréttur sakadómi bréf um
gjaldþrot Friðriks Jörgensens.
10. des, 1967, skilar endurskoð-
andi skýrslu um gjaldeyrisskil.
23. febr. 1968 er endurskoðanda
falin bókhaldsrannsókn um gjald-
þrotið. 27. ágúst 1968, skilar
endurskoðandi skýrslu um rann-
sókn á gjaldþrotinu. 1968-1969,
dómsrannsókn, fyrst um gjald-
eyriskæruna, siðan um gjaldþrot-
ið. 9. mai 1969, sendir sakadómur
saksóknara rannsókn um gjald-
eyrisþáttinn og 23. des. 1969 um
gjaldþrot Friðriks Jörgensens.
21. okt. 1970, biður saksóknari um
frekari rannsókn. 3. marz 1971,
sakadómur séndir saksóknara
endurrit af þeirri rannsókn. 15.
marz 1971 er svo fyrst gefin út
ákæra. 18. marz 1971 er málið
þingfest, siðan tekið aftur eftir
nokkurn tima fyrir. 22. febr. 1972,
saksóknari tilkynnir sakadómi,
að fallið sé frá II. kafla ákærunn-
ar um gjaldeyrisbrot. 1 sept. 1972
gerist það svo, að dómari sá, sem
með málið hafði farið, lét af störf-
um. 1 april 1973 er Halldóri Þor-
björnssyni falið að fara með mál-
ið sem dómkvöddum manni, mál-
ið er áfram hjá verjanda og sækj-
anda. Verjandi var frá vinnu
vegna veikinda fyrstu mánuði
ársins 1973 og aftur frá þvi
sumarið 1974 og lézt hann i des.
1974.10. jan. 1975, Friðrik Jörgen-
sen bent á, að tilnefna nýjan verj-
anda. 13. marz 1975, er verjandi
skipaður Skúli Pálsson hæsta-
réttarlögmaður. Haustið 1975,
rikissaksóknari felur Hallvarði
Einarssyni sókn i málinu. Og hér
við er þessu bætt: „Búast má við,
að málflytjendur þurfi enn nokk-
urn tima til þess að undirbúa
flut'ning málsins.” Ég vona, að
það hafi ekki verið ofmælt, sem
ég sagði, að saga þessa máls er
alveg einstök sorgarsaga i dóms-
málameðferð, og ég held alveg
einstök.
Klúbbmálið
Klúbbmálið svokallað er annað
málið, sem minnzt er á. Það hófst
12. okt. 1972 — með bréfi rann-
sóknardeildar rikisskattstjóra til
sakadóms. 10. mai 1973, sendir
rannsóknardeildin saksóknara
skýrslu um bókhald, rekstur og
skattframtöl Klúbbsins og
Glaumbæjar, en þessir þættir
höfðu verið i rannsókn hjá skatt-
rannsóknardeildinni. 3. ágúst
1973, sendir sakadómur saksókn-
ara endurrit dómsrannsóknar.
En það er svo ekki fyrr en 4. des.
1974 eða talsvert á annað ár, sem
liður, þegar svo rikissaksóknari
biður sakadóm um frekari rann-
sókn. 31. okt. 1975, sendir saka-
dómur rikissaksóknara endurrit
af þeirri rannsókn og 27. febr.
1976 er svo ákæra fyrst gefin út.
Ég held, að þessi tvö mál sýni,
hve það er nauðsynlegt, að rikis-
saksóknari fylgist með rannsókn
máls þannig að það þurfi ekki að
koma til þess, að hann þurfi að
æskja framhaldsrannsóknar eins
og átt hefur sér stað i þessum
báðum málum. Og ég hef ekki
fengið neina skýringu á þvi, hvers
vegna málið dróst svona lengi hjá
saksóknara eða frá þvi i ágúst
1973 til 4. des. 1974, þegar svo þá
var óskað eftir framhaldsrann-
sókn.
Gjaldþrot
Vátryggingafélagsins
Þriðja málið sem minnzt er á,
er gjaldþrot Vátryggingafélags-
ins. Saga þess er á þessa leið: 10.
nóv. 1971, tilkynnir skiptaréttur
sakadómi gjaldþrotiö. 9. febr.
1972, málið sent endurskoðanda,
Ragnari Ólafssyni, til rannsókn-
ar. 24. april 1974, skýrsla endur-
skoðanda dags., sem sýnir ein-
mitt, hvað endurskoðun gétur oft
tekið langan tima i þessum mál-
um. Sept. 1974, til des. 1975 dóms-
rannsókn fór fram á þessu tima-
bili og 19.. des. 1975 dómsrann-
sóknin send rikissaksóknara.
Tímaeyðsla
Það er nauðsynlegt að auka
starfskrafta hjá rikissaksóknara
og yfirdómi til þess að hann geti
fylgt málunum eftir, fylgzt með
þeim á rannsóknarstiginu, og það
þurfi ekki að koma til þess eftir
svo langan yfirlestur hjá honum,
þegar hann hefur fengið skjölin til
meðferðar, að þá og þá fyrst sjái
hann, að einhver atriði þurfti að
rannsaka betur, eða að hann tel-
ur, að einhver atriði þurfi að
rannsaka betur. Það er mikið
álag á rikissaksóknara og þeim
mönnum, sem þar vinna og ég
held. eins og ég sagði, að það
þurfi nú að auka starfskrafta þar.
En enn fremur held ég, að það
þurfi mjög að taka til athugunar
að breyta þeirri skipan, sem nú
gildir um saksóknara. Ég held, að
það sé alger óþarfi og timaeyðsla
að vera að láta öll þau mörgu
smámál til hans fara, sem þang-
að eru send nú. eins og t.d. nokkuð
augljós alvarleg brot. Það er ekki
nema til að tef ja tima. Ég held, að
það þurfi að taka það til athugun-
ar, hvort það beri ekki að veita
dómara — eins og áður — heimild
til þess að höfða þar mál án þess
að ákæra komi frá rikissaksókn-
ara. Það er að sjálfsögðu skiljan-
legt, og til þess tilhneiging hjá
dómurum, jafnvel þótt þeir hafi
sjálfir stundum heimild til að
höfða mál. að þá vilja þeir leita til
rikissaksóknara og fá hans fyrir-
mæli. En með þessum vinnu-
brögðum held ég, þó að ég sé ekki
persónulega kunnugur á þessum
stöðvum, að það fari of mikill timi
i of litið, og að það þurfi að búa
svo um, að rikissaksóknaraemb-
ættið geti fyrst og fremst átt við
meiri háttar mál. Það held ég, að
hafi verið hugsunin, þvi að skipu-
lagið sem áður var, var þetta, að
dómari höfðaði málið i mörgum
tilfellum, en dómsmálaráðuneyt-
ið fór svo með ákæruvald lika, en
það var þá yfirleitt bundið við
meiri háttar mál.
ÍL

SKIPAÚTCCR9 RÍKISINS
M/s Baldur
fer frá Reykjavik miðviku-
daginn 5. mai tii Breiða-
fjarðarhafna.
Vörumóttaka:
þriðjudag og miðvikudag.
Eigendur
bifreiða og þunga-
vinnuvéla!
Höf um fyrirliggjandi á
mjög hagstæðu verði:
Rafgeymahleðslu— og
starttæki 6, 12, og 24
volt ásamt ýmsum öðr-
um mælitækjum.
GÓÐ TÆKI, GÓÐ WÓNUSTA, —
ÁNÆGÐIR BIFREIDAEIGENDUR.
O. Engilbert/son hf
Auðbrekku 51
Kópavogi, simi 43140
Veiðifélag
Elliðavatns
Stangaveiði á vatnasvæði Elliða-
vatns hefst 1. mai.
Veiðileyfi eru seld i Vesturröst,
Laugavegi 178, Vatnsenda, Elliða-
vatni og Gunnarshólma.
Veiðifélag Elliðavatns.
Permobel
Blöndum
bílalökk
llLOSSlf
Skipholti 35 • Simar:
8-13-50 ver/lun -8-13-51 verkstæöi • 8-13-52 skrifstofa
Hemlahlutir í flestar
gerðir bifreiða frá
Japan og Evrópulöndum
-I3LC1SSII--------------
Skipholti 35 • Simar:
8-13-50 verzlun • 8-13-51 verkstæöi 8-13-52 skrifstofa