Tíminn - 17.12.1976, Blaðsíða 11

Föstudagur 17. desember 1976
n
Wlmwm
Otgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. R'.stjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steingrimur Gislason.Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu
viö Lindargötu, símar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aöai-
stræti 7, slmi 26500 — afgreiöslusimi 12323 — auglýsinga-
simi 19523. Verö i lausasölu kr. 60.00. Askriftargjald kr.
1.100.00 á mánuöi. Blaöaprenth.f.,
Að kunna að lifa
í landi sínu
Við búum i landi, þar sem haustar og vetrar með
þeim hætti, að snöggum umskiptum getur valdið.
Harla breytilegt er hitt frá ári til árs, hvenær vetur
leggst að. En viða á landinu er talið, að allra veðra
geti verið von, þegar kemur fram i september.
Það skiptir sköpum fyrir sérhverja þjóð að fella
hætti sina að þvi náttúrufari, sem hún á við að búa.
Ekki á það sizt við, þar sem veðurfar er að ein-
hverju leyti frábrugðið þvi, sem hagfelldast er til
fyrirhafnarlitillar afkomu manna. Samt sem áður
getu vafi leikið á, hvort skynsamlegt væri fyrir okk-
ur að æskja okkur einhvers suðureyjaloftslags i stað
þeirrar rysjugu veðráttu, sem er hlutskipti föður-\
lands okkar. Það er nú runnið upp fyrir okkur, að
tiðir vindar feykja burtu margri óhollustu, sem
leggst eins og eiturmökkur yfir stórborgir og iðnað-
arhéruð i kyrrviðrislöndum, og ærleg úrkoma
hreinsar andrúmsloftið öðru betur. Gömul saga er
hitt, að hin hagstæðasta veðrátta, ásamt fyrirhafn-
arlitlu frjómagni jarðar, hefur viða alið af sér þjóð-
ir, sem litla hvöt hafa til framtaks og vérið
áhyggjulitlar um hag sinn. Náttúran stælir þær ekki
til neinna átaka, af þvi að frumþarfir verða auð-
veldlega uppfylltar. Og þá er aftur komið að þvi, að
þeir, sem búa i löndum, þar sem náttúran er með
einhverjum hætti ómjúklát, verða umfram allt að
taka tillit til þess i lifi sinu, störfum og háttum öll-
um.
Ekki er sama veðurlag á landi okkar öllu. Snjóa-
lög eru miklu meiri i sumum landshlutum en öðr-
um, og þar getur vorað seinna og vetur lagzt fyrr að
en annars staðar. Og nú er vaxin upp i landinu all-
fjölmennur hluti kynslóðar, sem litið þekkir til ann-
ars en borgarlifs með greiðfærar götur alla daga
árs og nokkurn veginn öruggan húshita við hæfi
stofujurta. Það kann að slæva vakandi skilning á
þessu.
Áður hefur verið vikið að þvi i forystugreinum
Timans, hvilikri furðu það gegnir, að bændur á vot-
viðrasömustu svæðum landsins skuli einna sizt hafa
tileinkað sér votheysverkun, þótt þeir eigi meira i
húfi en aðrir menn. Um hitt er ekki siður ástæða að
fjalla, hvaða tjóni og tilkostnaði það veldur að hafa
ekki nógu rikt i huga, hversu hagfelldur timi til
framkvæmda og mannvirkjagerðar getur orðið
stuttur i þeim byggðarlögum landsins, þar sem
vetrarriki er mest. En um vangá eða skeytingar-
leysi af þvi tagi eru mörg dæmi. Og þetta er ekki að-
eins til skaða og skapraunar þeim, er njóta áttu,
heldur er einnig brot á þeirri sjálfsögðu reglu að
leitazt sé við að gera hvaðeina með ekki meiri til-
kostnaði en nauðsyn ber til.
Það er fjarri allri skynsemd að senda ekki vinnu-
flokka á vegum rikis eða rikisfyrirtækja fyrr en
haust er gengið i garð i héruð, þar sem fyrr má gera
ráð fyrir vetrarveðrum en annars staðar á landinu,
og getur enda kostað, og hefur kostað það, að þeir
fara erindisleysu og verða frá að hverfa óunnu
verki eins og til dæmis Guðmundur P. Valgeirsson i
Bæ i Trékyllisvik skýrði frá i fréttabréfi i Timanum
nú i þessari viku. Annað eins og þetta er fyrir-
hyggjuleysi, vanstjórn og sóun. En sliks eru fleiri
dæmi og hjá fleiri stofnunum.
Á sama hátt er það óhæfa, þegar fé hefur verið
veitt á fjárlögum til framkvæmda i byggðarlögum,
þar sem æskilegur framkvæmdatimi er stuttur, að
öllum undirbúningi sé ekki lokið strax að vorinu,
svo að vinna geti hafizt þá þegar. —JH
Joseph C. Harch,
Christian Science AAonitor:
Nást sættir milli
Kínverja og Rússa?
Þd verða Rússar að „leiðrétta" landamærin
Þegar varaforsætisráðherra
hinna voldugu Sovétrikja hef-
ur á ný umræður i Peking við
Kinverja um skiptingu yfir-
ráðasvæða rikjanna i Asiu,
verður mönnum varla rótt
hinum megin á hnettinum.
Það fálæti, sem rikt hefur
með Kinverjum og Rússum
frá þvi um 1960, hefur verið
Atlantshafsbandalagsrikjun-
um til hernaðarlegs framdrátt
ar. Sovézkum skriðdrekum,
flugvélum og vopnum hefur
verið beint frá Evrópu að
landamærum Kina og Sovét-
rikjanna, og þannig hefur
dregið úr þeim herafla, sem
Sovétmenn höfðu á að skipa
gegn rikjum Atlantshafs-
bandalagsins.
Svo augljós er sá hagur, sem
Vesturveldin hafa af ósam-
komulagi Rússa og Kinverja,
að hin minnstu merki þess, að
úr þvi muni draga vekja ugg
meðal þeirra.
Ef Kinverjar og Rússar
jafna ágreiningsmál sin og
taka upp á ný þá samvinnu,
sem einkenndi timabilið frá
1949—1960, geta rússnesk
stjórnvöld kallað heim allan
þann herstyrk, sem nú er i
Mið-Asiu, og beint öllu hern-
aðarvaldi sinu að landamær-
um rikja Atlantshafsbanda-
lagsins.
■ Það væri þvi fróðlegt fyrir
þá, sem vilja vega og meta
likurnar fyrir samkomulagi
milli Rússa og Kinverja um
landamæri sin, að lita á landa
bréf af Asiu eins og hún var á
timum bandariska borgara-
striðsins. Fyrir rúmum
hundrað árum réðu Kinverjar
yfir þremur gifurlega stórum
landsvæðum, sem nú eru al-
gerlega i klóm Rússa. Fyrst
má telja það svæöi, sem
nefndist Túrkestan. Það náði
frá Sinkiang-héraði, sem er
kinverskt, alla leið vestur að
Aralvatni og Kaspiahafi. Ann-
að svæði var Ytri-Mongólia,
og hið þriðja náði yfir sjávar-
héruðin við Kyrrahafsströnd
Sovérikjanna, en þau ná yfir
allt landsvæðið fyrir austan
Ussurifljót og norðan Amur-
fljót.
Rússazar náði Túkestan og
strandhéruðunum á sitt vald á
sjöunda tug 19. aldar.
Ytri-Mongólia lýsti yfir sjálf-
stæði sinu sem „fullvalda lýð-
veldi” árið 1911. Aö nafninu til
er landið. enn sjálfstætt, en i
reynd er það hérað i Sovétrikj-
unum. 1 Ytri-Mongóliu eru
sovézkir hermenn i aðeins 600
km fjarlægð frá Peking, en á
dögum borgarastriðsins voru
hermenn zarsins næst Peking i
1300 km fjarlægð.
laugum Kinverja eru Rúss-
ar sú þjóð, sem sætti lagi, þeg-
ar Kina átti i vök að verjast.
Hið ævaforna kinverska keis-
aradæmi leið undir lok á siðari
hluta 19. aldar, Bretar, Frakk-
ar og Þjóðverjar sóttu að frá
Ky rrahafsströndinni, en
Rússar komu bakdyramegin.
Stjórn keistaradæmisins var
neydd með valdi til að undir-
rita sáttmála, sem viður-
kenndu yfirgang þessara
rikja.
Nú er langt um liðið og Bret-
ar, Frakkar, Þjóðverjar og
Bandarikjamenn löngu horfn-
ir af kinversku landi, nema
Hong Kong og Makao, sem
Pekingstjórn leyföi Bretum og
Portúgölum að halda um skeið
vegna þess að sú ráðstöfun var
talin öllum aðilum i hag. En
Sovétrikin halda enn i greip-
um sinum landsvæðum i Asiu,
sem eru rúmlega 5 milljón
ferkilómetrar að flatarmáli,
og áður tilheyrðu Kinverjum,
og játuðu jafnvel yfirráðum
þeirra. Þetta landflæmi er á
stærð við hálf Bandarikin.
Kinverjum er það fullljóst að
þeir hafa enga möguleika til
að ná öllu þessu svæði á sitt
vald á nýjan leik. En þeir vilja
fá opinbera yfirlýsingu Sovét-
manna um það, að þessi svæði
hafi áður verið kinverskt land
og hrifsuð af þeim með vopna-
valdi. Sömuleiðis vilja þeir
láta gera „leiðréttingu” á
landamærunum.
Til þessa hafa Sovétrikin
ekki viðurkennt að hafa tekið
land Kinverja með vopna-
valdi, né heldur að ástæða sé
til að endurskoða landamæri
rikjanna. j
Hugmyndin um slika yfir-
lýsingu og landamærabreyt-
ingar, hversu svo ómerkilegar
sem þær kynnu að veröa,
veldur stjórninni i Moskvu að
vonum talsverðum óróleika. 1
Sovétrikjunum er fólksfjöldi
hinna ýmsu þjóöarbrota þvi
sem næst hinn sami og fjöldi
Rússa sjálfra. Sérhver yfir-
lýsing Moskvustjórnar, um,
að hún hafi tekið landsvæði á
ólöglegan hátt, gæti vakið
óæskilegar hræringar meðal
hinna ýmsu þjóða, sem við
rússnesk yfirráð búa.
Kreml álitur þvi allar um-
ræður um landamærabreyt-
ingar fjandsamlegar og
hættulegar.
Hefðu Kremlbúar fengið sig
til þess fyrir nokkrum árum
að afhenda Japönum hluta
þeirra landsvæða, sem þeir
misstu i lok siðari heims-
styrjaldarinnar, ættu þeir nú
vinsamlegri nágranna fyrir
norðausturströndinni. Geti
þeir komizt að samkomulagi
við Kinverja i deilunum um
svæðin i Mið-Asiu mundi það
örugglega auka likurnar fyrir
einhvers konar sáttum við
hina nýju valdhafa i Peking.
En taki nú rússneski björn-
inn upp á þvi að sleppa úr
hrömmum sér hluta af
herfangi sinu, er óvist hvernig
málum lyktar. Kremlbúar eru
varla fylgjandi slikri þróun
mála, né eru hennar dæmi.
Siðast en ekki sizt eru Kin-
verjar miklu fleiri en ibúar
Ráðstjórnarrikjanna og alls-
endis óvisthvort þeir sættu sig
við eina „leiðréttingu landa-
mæra, þegar til kæmi.
(H.Þ. þýddi)
A kortinu eru skyggð þau þrjú
landsvæði, sem áður tilheyrðu
Kina, en Rússar ráða nú:
Túrkestan, Ytri-Mongólia og
strandhéruöin við Kyrrahaf.