Eintak - 19.05.1994, Side 22

Benóný fyrir utan
Skunkinn með
danska fánann.
Sú var tíðin að samlífi í kommúnum þótti svo sjálfsagt að ungur maður í
Reykjavík sem bjó einn fékk viðurnefnið einbúinn - sem síðar var reyndar
stytt í Búi. En þrátt fyrir þessa uppgötvun fóru kommúnunar úr tísku,
rétt eins og bongótrommurnar og gærurnar. Gerður Kristný ræddi við
nokkra fyrrum heimilismenn í sögufrægum íslenskum kommúnum til
að komast að því í hverju dýrðin var fólgin og hvað væri ólíkt með
kommúnu og hverri annarri heimavist.
Krakkamir
kommúnu.,
Kommúnur skutu upp kollinum
á Islandi á blómatímanum. Ungt
fólk tók sig til og fór að leigja sam-
an íbúðir eða jafnvel heilu húsin.
Allur gangur var á því hvað fólk átti
mikið sameiginlegt. Sumir rugluðu
saman reytum sínum og áttu ekkert
lengur út af fyrir sig. Aðrir kusu að
eiga sínar eigur að einhverju leyti
og deildu aðeins matarinnkaupun-
um.
Aliir bjuggu í sátt og samlyndi -
eða það segja gömlu hipparnir nú
þegar þeir líta til baka og rifja upp
þennan tíma.
Kommúnurnar í Reykjavík voru
nokkrar. Ein var á horni Laugavegs
og Frakkastígs og var hún kölluð
Saran. Þar bjuggu meðal annarra
Einar Vilberg, gítarleikari,
Sigurður Jóhannsson, sem
kunnari er undir nafninu
Siggi sýra og Sigurður
Rúnar Jónsson tónlistar-
maður, sem kunnari er undir
nafninu Díddi fiðla.
I húsi að Vesturgötu 24,
sem nú er búið að rífa, hreiðr-
uðu fáein ungmenni um sig og
deildu saman kjörum. Þau
starfræktu leðuriðjuna Vest á
neðri hæðinni en höfðu hýbýli
sín á efri hæðunum. Meðal
annarra voru þar þau Karl
Júlíusson, leikmynda- og bún-
ingahönnuður, sem unnið hefur
mikið við víkingamyndir Hrafns
Gunnlaugssonar en vinnur nú í
víkingamynd Michael Chapman,
Örn Karlsson sem starfar í veit-
ingahúsinu Við Tjörnina á veturna
en á Hótel Búðum á sumrin, Be-
nóný Ægisson, starfsmaður í
Hinu húsinu, Árni Pétur Guð-
jónsson, leikari og Margrét
Árnadóttir sem starfað hefur á
Spáni undanfarin ár með götuleik-
hópnum Els Comedians sem kom
einhverju sinni á Listahátíð í
Reykjavík.
Fólk kom sér einnig fyrir úti á
landi og að Gljúfurárholti i ölfusi,
skammt austan Hveragerðis, var
önnur kommúna sem fyrst fór af
stað um 1973. fbúðarhúsið var
nefnt Skunkurinn og skammt frá
því var annað hús sem var alveg
eins og það. Því var það kallað Eins-
ið.
Þrír hópar bjuggu í Skunknum
hver á eftir öðrum. Fyrst settist þar
að hópur verkamanna sem var að
leggja Búrfellslínuna. f honum var
til að mynda Guðmundur Thor-
oddsen, listamaður, Sigurður
Þóroddsson, lögfræðingur, Einar
Harðarson, viðskiptamaður, og
hjónin Þorbjörn Magnússon og
Unnur Þóra Jökulsdóttir sem
síðar áttu eftir að leggjast í skútu-
siglingar og skrifa um það ferða-
bækur. Þegar Þorbjörn hélt til Afr-
íku að vinna fýlgdi Unnur húsinu
þegar hópur tvö flutti inn. Auk
hennar voru í þeim hópi þeir Örn
og Árni Pétur sem áður höfðu búið
á Vesturgötunni, Þóra Árnadótt-
ir, núverandi hjúkrunarfræðingur,
Anna Th. Rögnvaldsdóttir sem
starfar sem kvikmyndaframleið-
andi og Kristín Magnúsdóttir
sem orðin er prestsfrú.
í þeim þriðja voru aftur á móti
þeir félagar örn og Benóný og
Orn Karlsson
Þetta var mjög fínt en ég efast
um að ég gæti búið svona í
dag. “
alveg í sama farið og
aðrir,“ segir Unnur
um ástæðu þess að
hún fór að búa í
kommúnu.
Benóný ákvað aft-
ur á móti að búa í
kommúnu til að
vera með vinum
sínum.
„Kommúnulífið
er náttúrlega af-
skaplega hagkvæm-
ur og skemmtilegur
lífsmáti. En að öðru
leyti er það bara eins
og hver önnur sam-
búð. Andrúmsloftið
getur alveg verið
jafn eitrað þar sem
tíu manns búa sam-
an og þar sem tvær
manneskjur búa
s a m a n , “
eitthvað um að verið væri að reykja
maríjúanaplöntur.“
Ekki voru allir þeir sem eintak
leitaði til reiðubúnir til að ræða
reynslu sína af kommúnulífi og
einn óskaði nafnleyndar. Hann hef-
ur nefnilega stofnað eigið fyrirtæki
úti á landi og óttast að missa við-
skiptavini láti hann uppi um fortíð
sína. Hann hafðist bæði við á Vest-
urgötunni og í Skunknum. Best að
gefa honum nafnið Húgó Lúkas.
„Menn eru ekkert meðvitaðir
um að stofna kommúnur. Það bara
gerist,“ segir hann. „Allir lögðu til
það sem þeir áttu og í fæstum til-
fellum voru það merkilegar eigur,
helst hljóðfæri og annað slíkt.“
Örn hafði verið á flakki þegar
hann ákvað að setjast að í Skunkn-
um.
„Þetta tilheyrði tiðarandanum og
h i p p a -
maður sem nefndur var
Búi. Hann hafði ein-
hverju sinni leigt her-
bergi einn úti í bæ og
fékk þar af leiðandi
nafnið Einbúi. Síðar
var það stytt í Búi.
Hann er nú búsettur í
Svíþjóð.
Klíkan var
alltaf saman
Þegar Unnur fluttist
inn í Skunkinn var hún
aðeins 17 ára gömul og
var að keppast við að
lesa menntaskólann ut-
anskóla.
„Á þessum árum var
ég að spá í hugtök eins
og frelsi og hvernig
mætti brjóta upp hefð-
bundin sambýlis- sem
og þjóðfélagsform. Ég
var að stokka hlutina
upp og vildi ekki fara
segir
hann
Árni Pétur
fór að búa í kommúnu
í kringum 1968 þegar mikil hóptil-
finning greip hann. Hann var þá í
klíku sem kölluð var Hrúgan. 1
fyrstu leigði hún íbúð til að lesa
saman fyrir stúdentspróf.
„Þetta var ekki þannig klíka þar
sem allir voru saman á daginn en
fóru svo heim heldur var þetta klíka
sem var saman öllum stundum,“
segir Árni Pétur. „Ég vildi búa með
mínu fólki og getað talað við það
um allt milli himins og jarðar. Við
bjuggum til tungumál sem enginn
annar skildi. Við vorum ekkert fyr-
ir áfengi heldur vildum bara hjóla
saman, flippa saman og hlæja sam-
an.
Það var lítið um hass en það var
geng-
ið var mitt fólk. Ég
bjó í kommúnum af og til á nokk-
urra ára tímabili," segir hann.
Kommúnulífið var mjög
áhyggjulaust og lítið haft fyrir líf-
inu. Árni Pétur segir að sér og sín-
unt vinum hafi fundist lítið til
vinnu og stjórnmála koma. Þau
létu vera að gagnrýna kerfíð heldur
kipptu sér bara út úr því.
„Þar með þurftum við ekki að
sleikja neinn upp og enginn okkur.
Við höfðum engar áhyggjur," segir
Árni Pétur.
Lifðum eins og
liljur vallarins
Örn og Árni héldu leðuriðjunni
áfram fyrir austan íjall og var kjall-
ari Skunksins lagður undir leður-
verkstæðið.
„Félagsskapurinn var mjög góð-
ur og það var alltaf nóg við að vera.
Það var þó meira um að vera á
Vesturgötunni en fyrir austan. Þar
vorum við á kafi í allra handa lista-
starfsemi. Fyrir utan leðuriðjuna
starfræktum við til dæmis tilrauna-
leikhús," segir Örn.
„Við lifðum mjög spart og ég veit
eiginlega ekki á hverju við lifðum.
Ég man þó eftir því að hafa ein-
hverju sinni stundað garðyrkju í
Hveragerði," segir Árni Pétur. „Við
drukkum ekki mikið á böllum og
fórum aðallega þangað til að dansa.
En við vorum mjög vinsæl og flut-
um því áfram á höndum annarra.
Við lifðum eins og liljur vallarins."
Unnur man eftir því að fólkið í
sveitinni hafi þótt mjög gaman af
íbúum kommúnunnar.
„Aftur á móti var löggunni
eilítið uppsigað við okkur.
Við notuðum nefni-
lega íslenska fánann
sem gardínu og
l1^1* ^ Þar af leið-
andi ástæðu til
þess að koma í
heimsókn,“
segir hún.
Hver og
einn hafði
sln föt og
hluti í
friði í
Skunkn-
um þótt
! e itth vað
væri um að
' eigurnar væru
lánaðar.
Heimilishald-
ið gekkmjög vel og
það myndaðist fljótt
ákveðin verkaskipting.
Örn var til dæmis sérstaklega
umhyggjusamur við að búa til mat
og halda öllu hreinu. Ósjálfrátt
skapaðist ákveðið fjölskyldumunst-
ur. Við lögðum í púkk til að kaupa
mat en það lenti sjálfsagt meira á
sumum en öðrum,“ segir Unnur.
„Ég man ekki eftir neinum pen-
ingavandræðum í þá daga; það er
annað með VISA-kortsvandræðin í
dag,“ segir Árni Pétur. „Við lifðum
mikið á hvalkjöti því það var svo
ódýrt, fiski, baunum og svo bökuð-
um við brauð. Ekki datt manni í
hug að kaupa til dæmis föt, hvað þá
að eignast bíl.“
Margir halda að frjálsar ástir hafi
grasserað í kommúnunum og allir
verið með öllum. Það var víst öðru
nær.
„Kommúnulífið gekk hvorki út á
22
FIMMTUDAGUR 19. MAÍ1994