Tíminn - 03.06.1977, Blaðsíða 13

Föstudagur 3. júni 1977
13
i
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Jón Sigurösson. Augiýsingastjóri: Steingrimur
Gislason. Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu viö Lindar-
götu, simar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aöalstræti 7, simi
26500 — afgreiösluslmi 12323 — auglýsingaslmi 19523. Verö
I lausasölu kr. 70.00. Askriftargjald kr. 1.300.00 á mánuði.
Blaðaprent h.f.
Áætlun um orku-
framkvæmdir
Haustið 1975 fól Framsóknarflokkurinn sérstakri
nefnd að móta heildarstefnu hans i orkumálum.
Nefndin gekk frá itarlegum tillögum, sem voru
samþykktar á aðalfundi miðstjórnar flokksins i mai
1976 og áréttaðar á aðalfundi miðstjórnar i marz-
mánuði siðastl. Þar er lögð megináherzla á
samræmdar aðgerðir á sviði orkumála með þvi að
fela einni landsveitu byggingu og rekstur allra
stærstu raforkuvera landsins. Reynsla undanfar-
inna ára hafi sýnt að brýn nauðsyn sé á að hrinda
slikri skipulagsbreytingu fram hið fyrsta. Þá er
lögð mikil áherzla á að gera verði áætlun um
nýtingu orkulinda til húsahitunar, atvinnuuppbygg-
ingar og framleiðsluaukningar. „Hafa ber i huga,
að smærri framleiðslueiningar henta bezt islenzk-
um aðstæðum.”
Þvi verður ekki neitað, að bæði hjá vinstri stjórn-
inni og núverandi rikisstjórn hefur rikt allt of mik-
iðhandahóf i þessum efnum, sem m.a. stafar af þvi,
að þessi mál eru i höndum allt of margra aðila.
Þetta hefur leitt til þess, að færzt hefur verið meira i
fang en vel viðráðanlegt hefur verið. Hinar miklu
orkuframkvæmdir hafa valdið ofþenslu á vinnu-
markaðnum og er kaupgjaldið við Sigölduvirkjun
eftirminnilegasta dæmið um það. Þetta leiddi til
mikillar fjárfestingar og eru þvi uppi kröfur um það
frá mörgum aðilum, að gæta verði meira hófs i fjár-
festingu á næstu árum. Þó verður af augljósum
ástæðum að reyna að halda uppi eins miklum orku-
framkvæmdum og fjárhagsramminn leyfir. Það
þarf að hraða hitaveituframkvæmdum og biða viða
stór verkefni á þvi sviði. Sama gildir um byggðalip-
ur. Þá er viða áhugi fyrir minníi virkjunum, sem
virðast vel viðráðanlegar. Loks hefur svo verið ráð-
gerð stórvirkjun við Hrauneyjarfoss. Ef ráðizt
verður i allt þetta á stuttum tima, getur sama of-
þenslan haldizt áfram og siðustu árin. Þess vegna
virðist eðlilegt, að nú þegar verði gerð áætlun um
orkuframkvæmdir næstu árin, þar sem verkefnum
verði raðað niður og ráðizt i þau i áföngum eftir þvi,
sem heppilegast þykir. 1 þvi sambandi má m.a.
hafa i huga þá reynslu, að það eru stóru virkjanirn-
ar, sem valda mestri þenslu, þar sem mikilsvert er,
að byggingartimi þeirra verði sem stytztur. Þá ber
einnig að athuga, hvort þær séu arðvænlegar, nema
þeim fylgi stóriðja á vegum útlendinga, likt og ál-
bræðslan fylgdi Búrfellsvirkjun og Grundartanga-
verksmiðjan fylgdi Sigölduvirkjun.
Ef vel væri, þyrfti slik áætlun að liggja fyrir, þeg-
ar Alþingi kæmi saman i haust og hún vera til
hliðsjónar við gerð næstu fjárlaga og lánsfjáráætl-
unar.
Afstaða Þjóðviljans
Það hlýtur að vekja athygli, að Þjóðviljinn hefur
beitt sér mjög hatramlega gegn þvi, að sérkröfurn-
ar væru teknar til meðferðar i kjarasamningunum
á undan öðrum kröfum. Ástæðan til þess að sérkröf-
umar eru teknar á undan er þó augljóslega sú, að
reyna verður að halda þeim sem mest i skef jum, ef
tryggja á láglaunafólkinu tiltölulega mesta kaup-
hækkun. Annars getur farið svo, að sagan frá 1974
endurtaki sig, þegar hálaunahóparnir knúðu fram
miklar sérkröfur eftir að búið var að semja við lág-
launafólkið og tryggðu sér þannig meiri kauphækk-
un en það. Af skrifum Þjóðviljans verður ekki ann-
að ráðið, en að hann vilji láta þessa sögu endurtaka
sig. Forustumenn Álþýðubandalagsins og ritstjórar
Þjóðviljans hafa bersýnilega meiri áhuga á öðru en
að tryggja hag láglaunafólksins. Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Alþj óðleg deila
um steinvölur
Rætt um helmingaskipti á hafréttarráðstefnunni
Jens Evensen og Amerash inge
SENNILEGA fæst úr þvi skor-
iö á þeim áfanga hafréttar-
ráðstefnunnar, sem hófst i
New York 23. mai siðastl.
hvort samkomulag næst um
hafréttarsáttmála eða hvort
áframihelzt ósamkomulag um
sum veigameistu ákvæöi
slikra laga sem gæti dregið
stórfelldar deilur og árekstra
á eftir sér, einkum milli rikra
þjóða og fátækra. Einkum er
mikil hætta á deilum, ef ekki
næst samkomulag um nýtingu
hafsbotnsins utan efnahags-
lögsögu strandrikjanna.
Það má segja að óbeint
samkomulag hafi náðst um
allmörg mikilvæg atriði, sem
hafa róttækar breytingar i för
með sér.Þó er auk áðurnefnds
ágreinings eftir að ná sam-
komulagi um frjálsar sigling-
ar um sund, valdsvið nýs al-
þjóðadómstóls, sem dæmi um
brot á hafréttarlögum, og um
hugsanleg sérréttindi land-
luktra ogafskekktra rikja inn-
an efnahagslögsögu strand-
rikja en þau snúast m.a. um
rétt til fiskveiða, ef strandrik-
ið getur ekki sjálft veitt leyfi-
legt aflamagn. Landluktu og
afskekktu rikin halda allvel
hópinn og geta sennilega haft
um þriðjung atkvæða á ráð-
stefnunni, en það þýðir að þau
geta haft stöðvunarvald, og
hafa þau haft i hótunum að
beita þvi, ef ekki yrði komið til
móts við þau. Það er einkum
hér, sem tslendingar þurfa að
vera á verði, og svo varðandi
valdsvið dómstólsins. Eins og
orðalag uppkastsins, sem for-
seti ráðstefnunnar hefur lagt
fram, hljóðar nú, er það senni-
lega ekki útilokað að hægt sé
að leggja það undir alþjóða-
dómstólinn, hvort strandrikið
ákveður leyfilegt aflamagn of
litið eða ofmetur getu sina til
að nýta það. Um þetta ákvæði
standa miklar deilur. Það get-
ur skipt Island höfuðmáli,
hvernig þetta mál leysist.
EN ÞESSI og önnur óleyst
deiluefnihafa að sinni lagzt til
hliðar, og ráðstefnan mun
fyrstu vikurnar beina allri
orku si'nni að nýtingu auðæf-
anna utan efnahagslögsögu
strandrikjanna, sem mun
verða 200 milur. Rannsóknir
sýna, að þar er að finna mikil
auðæfi, sem eru fólgin i litlum
steinvölum, sem liggja viða á
botni úthafsins, og hafa að
geyma hinar dýrustu málm-
tegundir, eða kobalt, járn,
mangan, magnesium, nikkel
ofl. Allsherjarþing Sameinuðu
'þjóðanna lýsti yfir fyrir
nokkrum árum, að þessi auð-
æfi ættu að teljast sameigin-
legur arfur og sameign mann-
kynsins, og I þeim anda hefur
hafréttarráðstefnan unnið.
Samkomulag er um að koma
á stofn alþjóðlegri stofnun,
sem starfrækti sérstakt fyrir-
tæki, sem annist vinnslu þess-
ara málma. Hins vegar er ó-
samkomulag um starfshætti
þess. Riku iðnaðarþjóðimar
vilja, að það úthluti fyrst og
fremst sérleyfum til einstakra
einkafyrirtækja eða rikisfyr-
irtækja, sem greiði því hluta
afarðinum, en fátæku þjóðirn-
ar vilja helzt, að það annist
sjálft sem mest af vinnslunni.
Annars verði arðurinn litill.
Um þetta hefur stöðugt verið
þráttað i fyrstu nefnd ráð-
stefnunnar sem er undir for-
ustu Afrikumanns, sem er lit-
rikur og skemmtilegur
fundarstjóri, en ekki laginn
málamiðlunarmaður að sama
skapi. Eftir algerlega árang-
urslaust þóf i fyrstu nefndinni
á fundum ráðstefnunnar i
fyrra, varð samkomulag um
að halda óformlegan fund
undir forustu Jens Even-
sens frá Noregi, en hann
hefur stjórnað slikri óform-
legri nefnd, sem hefur þokað
málum mest áfram i annarri
nefndinni, þar sem fjallað er
um lögsögu og efnahagslög-
sögu strandrikja. Þessi ó-
formlegi fundur var haldinn i
Genf i vetur og þokaðist þar
nokkuð áleiðis. Að frumkvæði
Amerashinge, forseta hafrétt-
arráðstefnunnar, hefur þess-
ari óformlegu nefnd undir for-
ustu Evensens verið faliö að
starfa áfram, og er öllum
formlegum fundum á ráð-
stefnunni frestað á meðan.
Undir forustu Evensens er nú
unnið að málamiðlun, sem er
þannig að alþjóðafyrirtækið
úthlutar vissum vinnslusvæð-
um á þann hátt, að það fær
sjálft helminginn til vinnslu,
en einkafyrirtæki eða rikisfyr-
irtæki hinn helminginn. Þetta
er sem sagt eins konar helm-
ingaregla. Þá er talað um
endurskoðun á þessari reglu
eftir 10, 15 eða 25 ár. Sum þró-
unarrikin vilja að öll vinnsla
færisf smátt og smátt i hend-
ur alþjóðafyrirtækisins. Ýms
þeirra hvetja orðið til sam-
komulags, þar sem alþjóða-
fyrirtækið verði mátt-
laust nema iðnaðarrikin verði
með og leggi þvi til fjár
magn og þekkingu. Bandarik-
in hafa gefið fyrirheit um slika
aðstoð, ef samkomulag næst,
en ella megi búast við að
einkafyrirtæki hefji bráðlega
vinnslu, en það gæti leitt til
ringulreiðar og samkeppni,
sem erfitt er að sjá fyrir end-
ann á. Þvi vilja menn reyna i
lengstu lög að afstýra.
EF EKKERT þokast áfram að
ráði iþessu efniá ráðstefnunni
nú, er alveg eins liklegt, að
hún lognist út af. Náist hins
vegar samkomulag um lausn
þessa atriðis, verður vafalaust
lagt mikið kapp á að hraöa
störfum hennar. Þá má búast
við að þvingaðar verði fram
málamiðlanir um önnur á-
greiningsatriði, sem enn eru
óleyst og þykja ekki eins mik-
ilvæg. Undir það falla áður-
nefndar kröfur landluktu og
afskekktu rikjanna og vald-
svið alþjóðadómstólsins. Þá
geta Is'lendingar þurft að vera
vel á verði.
Þ.Þ.