Tíminn - 17.06.1977, Blaðsíða 14

14
Föstudagur 17. júni 1977
„Ferðimar voru sum
Ingibergur Sæmundsson — Tlmamynd Róbert.
1 Hvannalindum. Fjalliö næst á myndinni heitir Lindakeilir.
Eyvindarver á Hveravöllum. — Ljösm. Páll Jónsson.
segir Ingibergur
Sæmundsson yfirlög-
regluþjónn í Kópavogi
sem ræðir hér um
f erðalög og útiveru
Maöur er nefndur Ingibergur
Sæmundsson. Hann er Kópavogs-
búum ekki meö öllu ókunnur, aö
minnsta kosti ekki þeim sem hafa
veriö svo óheppnir aö gerast á
einhvern hátt brotlegir viö lög og
reglugeröir. Maöurinn er nefni-
lega yfirlögregluþjónn „borgar-
innar hjá vogunum tveimur,”
eins og eitt skáldiö ókkar hefur
kallaö Kópavog. En um þá hluti
verður ekki rætt hér. Viö Ingi-
bergur höföum um margt
skemmtilegra að tala en ólög-
hlýöna Kópavogsbúa þá stund
sem hann stóö viö á ritstjórnar-
skrifstofum Timans um daginn,
og leyföi hann blaöamanni aö
taka upp eftirfarandi viðtal.
Áráttan er
meðfædd
Ingibergur er mikill útiveru-
maöur, sem ann ferðalögum um
byggöir og óbyggöir og kann vel
aö meta íslenzka náttúru, hvort
heldur hún býður mönnum blitt
eða stritt.
Og þá erum viö komin aö efn-
inu, og óhætt aö bera fram fyrstu
spurninguna:
— Hvenær öölaöist þú fyrst
hinn mikla áhuga þinn á útiveru
og feröalögum, Ingibergur?
— Ég hygg þaö sönnu næst, aö
þessi árátta min sé meöfædd. Ég
fæddist og ólst upp i sveit, nánar
til tekiö i Biskupstungum i Arnes-
sýslu. bar var, eins og viöast
hvar annars staöar i sveitum, á-
kaflega mikil útivera og útivinna,
smalamennskur langar og tiöar,
svo aö segja allan ársins hring, aö
undanskildum þeim fáu vikum á
sumrin, þegar féö var á fjalli.
— Hvaöa bær i Biskupstungum
var þaö, sem fóstraöi þig?
— Þeir voru nú fleiri en einn og
fleiri en tveir. Ég fæddist á
Eiriksbakka áriö 1920, en ég var
ekki nema ársgamall, þegar for-
eldrar minir brugöu búi, og fjöl-
skyldan slitnaöi sundur. Nokkr-
um árum siöar dó faöir minn úr
berklum, en ég gat þó veriö i
skjóli móður minnar fram aö
fermingu, og viövorum á ýmsum
bæjum i sveitinni. Og það vil ég
taka fram, til þess að fólk fái ekki
rangar hugmyndir um kjör min i
uppvextinum, aö allt voru þetta
góöir bæir, þar sem við mamma
áttum heima. Viö vorum alltaf á
góðum heimilum og hjá góðu
fólki.
Það er ævintýri
líkast
— Búskaparhættir hafa ekki
veriö farnir aö breytast aö neinu
ráöi i Biskupstungum á þriöja
áratugi aidarinnar?
— Nei, ekki svo mjög. Mig
rámar aöeins I fráfærur, liklega
þó ekki nema I tvö eöa þrjú sum-
ur, en ekki náöi ég þvi aö hafa á
hendi hjásetu eöa smölun kvia-
ánna. Þó kom þaö aöeins fyrir, aö
ég væri sendur eftir ánum, eftir
aö þær voru orönar þægar og
spakar I heimahögum, og var þá
settur undir mig einhver þægur
hestur á bænum, þvi heldur mun
ég hafa veriö stuttstigur á tveim
jafnfljótum.
— Seinna hefur þú kynnzt ann-
arri og erfiöari smalamennsku?
— Já, heldur betur. Strax og
kraftar og vit leyföu, var ég látinn
smala meö fulloröna fólkinu, og
sömuleiöis tókst ég snemma á
hendur gegningar aö vetrinum.
Ekki var ég heldur gamall, þegar
ég var fyrst sendur til fjalls, eins
og þaö heitir á Suöurlandi, þótt
viöa annars staöar sé þaö kallaö
aö fara i göngur, samanber hiö
alkunna ljóö Jónasar Hallgrims-
sonar, sem hvert barn á Islandi
hefur kunnaö fram á þennan dag:
„Eins mig fýstir alltaf þó / aftur
aö fara i göngur.” Þá varö fyrsta
útilega min, eöa útileguævintýri,
þvi aö sannarlega er þaö ævintýri
likast aö feröast um afrétt
Biskupstungnamanna. Þvl
gleymir enginn, sem þangaö hef-
ur komiö.
— Var þessi fyrsta fjallferö
þin, (sem hér er reyndar tamast
aö kalla göngur) á einhvern hátt
söguleg?
— Nei, ekki var þaö nú. Ég fór
þarna 1 svokallað eftirsafn, þaö er
aö segja siöari leit. Fyrst fara
eitthvaö um þrjátiu manns, — þaö
er aöalleitin — en strax og henni
er lokið, er fariö I eftirsafniö. Þá
fara aörir menn en I fyrra skiptiö,
og þeir leggja af staö daginn eftir
aö réttaö er ú fyrra safninu. bá er
sama svæöi leitaö ööru sinnij og
alltaf finnast einhverjar kindur,
hversu vel sem smölun fyrsta
safns manna hefur heppnazt.
Þegar ég fór i eftirsafn i fyrsta
skipti á ævinni, gekk allt vel og
tiöindalaust. Viö vorum ákaflega
heppnir meö veöur, þaö var norö-
ankaldi, bjart og hreinlegt veöur,
en kalt, alla vikuna og okkur leiö
vel. Viö höföum góö tjöld, góöa
hesta og ágæta hunda, svo þaö
amaöi ekkert aö okkur. Þurra-
kuldi gerir þeim ekkert, sem van-
ir eru útiveru.
— Þú tókst svo til orða, aö það
hefði veriö bjart veður „alla vik-
una.” Hversu lengi voruð þið I
feröinni?
— Fjallferöin tekur sjö daga.
Svæöiö, sem smalaö er, er á milli
Hofsjökuls og Langjökuls. Gömlu
mörkin á milli Biskupstungna-
manna og Húnvetninga voru ná-
lægt Kjalfelli, en þegar mæöi-
veikin kom til sögunnar, og varn-
argiröingin viö Seyðisá, breyttist
þetta, og nú er smalaö inn fyrir
Hveravelli.
Hinn gagnkvæmi
skilningur
A meöan ég þekkti til þessara
fjallferöa var þaö almenn skoö-
un, aö ekki þýddi fyrir menn aö
reyna aö fara slika för nema þeir
ættu reglulega góöa hunda. Fjall-
maöurinn varð aö geta sent hund-
inn frá sér langar leiðir, og hann
varö aö geta treyst þvi, aö hund-
urinn geröi nákvæmlega þaö sem
honum var sagt, og hvorki meira
né minna.
Mörgum hefur oröiö tiörætt um
hina gamalkunnu þrenningu,
mann, hest og hund, en mig lang-
ar aö bæta fjóröa aöilanum viö,
sauðkindinni. Maður, hestur,
hundur og sauökind hafa myndaö
órofa keöju i sveitum og á heiöum
tslands frá þvi aö norrænir menn
settust aö i þessu landi. Lif og ör-
lög þeirra allra tengdust saman á
margvislegan hátt. Ég fann þetta
aldrei eins vel og á sauðburðin-
um. Þá þekktist ekki aö ær bæru i
húsum, nema ef veðurfar var sér-
lega óhagstætt, og þvi siður að fé
væri haft á túnum allt liblangt
vorið. A meöan ég gætti fjár, voru
ær haföar á beitarhúsum, og
meira aösegja reynt að hafa beit-
arhúsin eins langt frá bæ og til-
tækilegt þótti. Þá dekruöu menn
ekki við fé sitt, heldur létu sér
nægja, ef þaö gekk sæmilega
fram, eins og það var kallað. En
vinna manna á sauöburöinum var
gifurlega mikil, einkum ef veöur
voru rysjótt. Þá þurftu menn
helzt ab vaka allan sólarhringinn,
og á stórum jöröum þýddi ekki
annað en aö vera á hesti og með
hund, sem maðurinn gat treyst
fullkomlega. Bezt var aö vera
alltaf meö sama hestinn, — og
auðvitaö sama hundinn — allan
sauöburðinn, og ef svo var,
mynduöust einhver þau tengsl, að
hver aðilinn um sig skildi hinn út i
æsar. Þaö var eins og hesturinn
og hundurinn vissu ekki siöur en
maöurinn hvaö gera þurfti hverju
sinni.
Þegar óvanir menn horfa á fé i
högum, sýnist þeim venjulega
allar hvitu kindurnar eins, en
auövitaö er þar nákvæmlega eins
ástatt og um mennina, aö engir
tveir einstaklingar eru alveg eins,
og svo er um allar dýrategundir.
Og þegar menn hafa þá innsýn og
þann glöggleika sem þarf til þess
aö gera sér grein fyrir mismun-
andi einkennum hverrar skepnu,
sem þeir umgangast, þá fyrst
getum viö sagt aö þeir séu komnir
á þaö stig, aö kvikfjárrækt sé
þeim annaö og meira en atvinna
— brauöstrit.
Menntunarþrá.
— Nám á Hvanneyri
— Hvenær var það svo sem þú
hleyptir heimdraganum og yfir-
gafst æskustöðvar þinar?
— Ég var um tvitugt, þegar ég
fór alfarinn úr sveitinni. Þaö
byrjaöi nú reyndar þannig, aö ég
fór i bændaskólann aö Hvanneyri,
og veit ég þó satt aö segja ekki
hvers vegna ég brá á þaö ráö, þvi
ekki haföi ég uppi neinar ráöa-
gerðir um að veröa bóndi, — og
reyndar hvorki þaö né annab, þvi
ég vissi ekkert hvaö ég vildi
verða. En timarnir voru erfiöir.
Hin margfræga kreppa haföi riðið
húsum undanfarin ár, hagur al-
mennings var heldur bágborinn
og fárra kosta völ fyrir fátæka
sveitapilta, sem langaöi til aö
læra. Og mig langaöi til þess aö
afla mér meiri lærdóms en
barnafræðslunnar, sem ég haföi
hlotiö heima i æskusveit minni.
Mér fannst, aö ég gæti þó bætt
einhverju við mig meö þvi aö fara
I bændaskóla, svo ég var á
Hvanneyri i tvo vetur og sumariö
á milli þeirra. Þá var Runólfur
Sveinsson skólastjóri á Hvann-
eyri. Kennslan var ágæt og menn
læröu ótrúlega mikiö á skömmum
tima.
Þegar ég haföi lokið búfræöi-
námi og hélt á braut frá Hvann-
eyri áriö 1942, var heimsstyrjöld-
in i algleymingi. Allar að-
stæður hér voru aö breytast og á-
kaflega mikil óvissa i þjóöfélag-
inu. Ég lenti hingaö til Reykja-
vfkur aö námi loknu, enda var
margt af fólki minu komið hing-
að, þar á mebal móöir min og
nokkrir bræöra minna. Ég komst
þó út i sveit um skeiö og vann i
nokkrar vikur austur á Rangár-
völlum, hjá búnaöarfélaginu þar,
en hélt siöan til Reykjavikur aftur
og stundaöi verkamannavinnu.
En snemma árs 1943 sótti ég um
starf lögreglumanns i Reykjavik
og fékk þaö. Eg var i fimmtán ár
lögreglumaður I Reykjavik, en
frá 1958 hef ég veriö I Kópavogi.
öræfin heilla
— En hvenær byrjaöir þú að
stunda ferðalög og útiveru skipu-
lega?
— Þótt undarlegt kunni að
virðast, þá leiö langur timi þang-
að til ég tók mér þaö fyrir hend-
ur, eftir að ég fluttist „á mölina”,
svo mikill útiverumaður, sem ég
haföi þó löngum veriö. Um langt
árabil geröi ég naumast annað en
aö vinna og vinna, eignast hús og
heimili og gerast sæmilega bjarg-
álna. I þaö fór allt verk mitt og
vit, árum saman. Þaö var ekki
fyrr en árið 1965, aö ég tók aö
leggja stund á ferðalög mér til
skemmtunar.
Það ár, 1965, stakk góöur vinur
minn, Pétur Guðmundsson upp á
þvi að safna saman tuttugu til
þrjátiu mönnum, sem heföú á-
huga á ferðalögum, i þvi skyni aö
hópurinn legöi leið sina noröur i
land, og aö sjálfsögöu óbyggðir,
en ekki þjóöveginn. Undirtektir
urðu svo glæsilegar aö fyrr en
varöi voru fimmtiu nöfn komin á
listann hjá Pétri. Viö fylltum tvo
bila, auk farangursbiís, og svo
var ekið norður. Fariö var norður
hjá Tungnafellsjökli og Vatna-
jökli, meðfram Ódáðahrauni og i
Herðubreiðarlindir, en þaðan
norður i Hólmatungur.
Þarna opnaðist mér nýr heim-
ur, á þessar slóöir hafði ég aldrei
komiö áður. Þegar viö komum i
Vonarskarö og virtum fyrir okkur
útsýnið þaðan, varö mér aö orði,
aö nú væri ég búinn aö fá fyrir
fargjaldinu, það skipti ekki máli,
hvernig viöraöi úr þessu, feröin
heföi borgaö sig nú þegar, hvern-
ig sem afgangurinn yrði. En sem
beturfór, þá hélzt veðurblföan, og
allt noröur Hólmatungur var hver
dagurinn öörum dýrlegri. Siöustu
nóttina okkar i Hólmatungum
geröi aö visu slagveöursrigning,
og þá kom i ljós, að fyrirhyggja
okkar haföi ekki veriö meiri en
svo, að viö höföum tjaldaö á
sléttu, svo nú rann undir tjöldin
hjá okkur. Nú þá var ekki um
annab aö ræöa en aö rifa upp
tjöldin I flýti, hrúguðum þeim ein-
hvern veginn saman og fórum inn
á Akureyri, þar sem viö fengum
aö þurrka hafturtask okkar I fisk-
þurrkunarhúsi, en sjálf fengum
viö aö liggja i samkomuhúsi um
nóttina.
— Hvað voruö þiö svo lengi i
þessari ferö?
— Viö vorum i tiu daga. Við
höföum bækistöö á Akureyri i
einn dag á meöan við fórum norö-
ur i Svarfaðardal, en ókum aö þvi
búnu vestur I Húnavatnssýslu og
þaban sem leið liggur suöur Kjöl.
Þessi fyrsta öræfaferö min varð
mér sérlega ánægjuleg og
minnisstæö. Hún skildi eftir
margar kærar minningar, og mig
langar til þess að halda áfram á
sömu braut.
I Lónsöræfum
— Þú hlýtur þá aö eiga fleiri
feröasögur i pokahorninu?
— Já, eitthvaö ætti vist ab vera
til, þótt ég viti reyndar ekki
hversu gráöugir lesendur okkar
eru i slikt efni.
Sú fylking, sem ók noröur
Gæsavatnaleiö sumariö 1965,
þynntist aö visu fljótt, en kjarninn
úr hópnum (eöa eigum viö
kannski heldur að segja þeir sem
voru haldnir mestri ástriöu til
ferðalaga?) héldu þó saman, og
sá hópur fór i tiu langferöir á tiu
sumrum, eina ferö hvert ár. Einn
þeirra, sem aldrei losnaði við
bakteriuna, var ég, og mér er nær
aö halda aö ég muni sæmilega vel
allar feröirnar, sem viö fórum,
þessi tiu ár.
Viö vorum alltaf einstaklega
veöurheppin, og þess vegna voru
feröirnar ef til vill ekki eins sögu-
legar og annars heföi getað oröiö.
Bilstjórinn, sem oftast ók i þess-