Fréttablaðið - 22.03.2006, Blaðsíða 36

MARKAÐURINN
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Hafliði Helgason RITSTJÓRN: Eggert Þór Aðalsteinsson, Hólmfríður Helga Sigurðardóttir, Jón Aðalsteinn Bergsveinsson, Óli Kristinn Ármannsson
AUGLÝSINGASTJÓRI: Jónína Pálsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@markadurinn.is og aug-
lysingar@markadurinn.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Markaðinum er dreift
ókeypis með Fréttablaðinu á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Markaðurinn áskilur sér rétt til að
birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
eggert@markadurinn.is l haflidi@markadurinn.is l holmfridur@markadurinn.is l
jonab@markadurinn.is l olikr@markadurinn.is
Sögurnar... tölurnar... fólkið...
22. MARS 2006 MIÐVIKUDAGUR16
S K O Ð U N
Ákvörðun Kaupþings banka um að skera á krosseignatengsl við
Exista er skynsamleg. Hún er til þess fallin að auka gagnsæið á
markaði og draga úr áhyggjum af stöðu innlends hlutabréfamark-
aðar, jafnvel þó að þetta tiltekna krosseignarhald sé langt frá
þeirri tegund sem hættulegust er á hlutabréfamarkaði.
Bankarnir hafa að undanförnu dregið fram þætti í starfsemi
sinni sem eru til þess fallnir að auka traust á þeim. Margt af þeirri
gagnrýni og álitaefnum sem dregin voru fram í skýrslum erlendra
aðila er orðum aukið, svo vægt sé til orða tekið. Eftir fylgdi glanna-
leg túlkun erlendra fjölmiðla á gagnrýninni og reyndar brann við
að vilji væri til neikvæðustu túlkunar á skýrslunum sums staðar
hérlendis.
Aðrir þættir voru fyllilega þess verðir að bankarnir tækju þá
til skoðunar og gerðu úrbætur til að auka traust á mörkuðum.
Bankarnir hafa nú hver af öðrum birt upplýsingar um lausafjár-
stöðu sína og sýnt fram á góða stöðu í þeim efnum. Greiningardeild
Credit Sights, sem var meðal þeirra sem
hófu orrahríðina gegn bönkunum, segir
nú í nýrri skýrslu að lausafjárstaða bank-
anna sé ekki áhyggjuefni, hins vegar sé
sérstakt að þeir hafi þörf fyrir að gera
svo skýra grein fyrir henni, miðað við
gott lánshæfismat. Þarna er hringnum
lokað. Fyrst er dregið í efa og síðan þegar
það er skýrt, þá er það sett í tortryggilegt
samhengi að skýring sé gefin á hlutunum.
Hér er röksemdafærslan farin að narta í
skottið á sér.
Það er engum efa undirorpið að
íslensku bankarnir munu fá áframhald-
andi aðhald á markaði frá greiningar-
deildum erlendra fjármálafyrirtækja.
Ástæðan er einfaldlega sú að bankarnir
eru meira áberandi nú á alþjóðlegum fjármálamörkuðum en áður.
Sú staða á ekki eftir að breytast og nauðsynlegt fyrir fjármála-
fyrirtækin að vera búin undir að samkeppnisaðilar beini spjótum
sínum að þeim.
Í raun má segja að umræðan nú hafi verið á heppilegum tíma.
Gott aðgengi er að fjármagni á alþjóðlegum lánsfjármörkuðum og
því er skaðinn minni en ella hefði getað orðið. Með aukinni upplýs-
ingagjöf og viðbrögðum við gagnrýni ættu bankarnir að geta varið
sig gegn frekari ásókn.
Meðal þess sem enn er óskýrt í eignarhaldi á fjármálamark-
aði eru eignarhlutir í fyrirtækjum í framvirkum samningum.
Bankarnir eru skráðir fyrir samningunum, þótt eigendurnir séu
aðrir. Ekki liggur fyllilega ljóst fyrir hversu skuldsettir fjárfestar
eru í slíkum samningum og hvaða áhrif lækkanir á mörkuðum
geta haft. Forsvarsmenn bankanna hafa tekið undir þá gagnrýni
að langtímaeignarhald í almenningshlutafélögum með slíkum
samningum sé óheppilegt. Þegar markaður hefur hækkað mikið
og hagsveifla er í hámarki er mikilvægt að bankar geri ríka kröfu
um hátt eiginfjárhlutfall í skuldsettum stöðum í hlutabréfum. Það,
ásamt því að forðast krosseignarhald, er besta tryggingin gegn
spíraláhrifum af skyndilegum lækkunum á markaði. Þær geta
alltaf orðið og gera sjaldnast boð á undan sér.
Erlend gagnrýni hefur leitt til skynsamlegra breytinga.
Upplýsingagjöf
bankanna efld
Hafliði Helgason
Í raun má segja að
umræðan nú hafi
verið á heppilegum
tíma. Gott aðgengi
er að fjármagni
á alþjóðlegum
lánsfjármörkuðum
og því er skaðinn
minni en ella hefði
getað orðið.
VR og fleiri stéttarfélög styrkja þátttöku félagsmanna sinna á námskeiðinu.
“...hvergi áður náð jafn hárri ávöxtun á
tímasparnað ...”
Fylkir Sævarsson, 39 ára Iðnfræðingur.
“Í þessu er fólginn mikill tímasparnaður.”
Ester Ýr Jónsdóttir, kennari
“Hreinn tímaþjófur að láta það fram hjá sér fara.”
Rut Skúladóttir, 20 ára nemi.
Meiri tími – Aukið forskot – Sterkari sérstaða
Hvað segja nemendur okkar um námskeiðið:
Frábært, markvisst, hnitmiðað, krefjandi, mikil aðstoð, árangursríkt, góð þjónusta.
...næsta 3. vikna hraðnámskeið 29. mars
... næsta 6. vikna námskeið 11. apríl
Skráning hafin á www.h.is og í síma 586-9400
Gerum föst verðtilboð í fyrirtækjanámskeið
Betri leið til
að vinna á
tímaskorti
Þegar greiningardeild Merrill
Lynch gaf út skýrslu um íslensku
bankanna hinn 7. mars hófst
atburðarás sem stóð í tíu daga og
verður ekki líkt við neitt annað
en bankaáhlaup (e. bank run). Á
þessum tíma hækkaði áhættu-
álag á skuldabréfum bankanna
mjög snögglega og náði hámarki
hinn 13. mars þegar það fór
yfir 100 punkta á Landsbanka
og Kaupþingi en 80 punkta hjá
Glitni. Til þess að setja þetta í
samhengi er hægt að benda á að
ítalski bankinn Banca Popolare
Italiana naut lægra áhættuálags á
sama tíma þótt hann hefði aðeins
lánshæfið Baa2/BBB+ og væri
að senda frá sér sínu fyrstu árs-
reikninga eftir að forstjórinn var
dæmdur í fangelsi fyrir svik. Hér
voru á ferðinni viðskipti sem að
sögn greiningardeildar Morgan
Stanley byggðust á „kjaftasögum
og dylgjum en ekki raunveruleg-
um rekstri“ (e. rumour and innu-
endo rather than fundamentals)
eins og lesa má í skýrslu frá
13. mars. Sú skýrsla átti mikinn
þátt í því að lægja öldurnar því
áhættuálagið tók aftur að lækka
eftir útkomu hennar og fór aftur
í fyrra stig hinn 17. mars.
Vitaskuld var það ekki grein-
ing ML ein og sér sem skapaði
þetta áhlaup, þar sem áhættuálag-
ið hafði þegar byrjað að hækka í
síðastliðnum október. Hins vegar
virðist hin harkalega umfjöllun
ML hafa skapað óðagot úr þeim
ótta sem var þegar til staðar og
skapað tækifæri fyrir fjársterka
aðila að hagnast á stöðutöku gegn
skuldabréfum bankanna. Hver
sem orsökin var upphaflega snú-
ast bankaáhlaup ávallt þegar á
hólminn er komið um lausafjár-
stöðu eða aðgang að fjármagni
fremur en raunverulega rekstar-
stöðu. Íslensku bankarnir stóðu
af sér fyrrgreint áhlaup aðeins
vegna þess að markaðurinn var
fullvissaður - bæði í orði og verki
- um að lausafjárstaða bankanna
og fjármögnun stæði mun traust-
ari fótum en haldið hafði verið
fram.
UM BANKAÁHLAUP
Innlánsstofnanir byggja starf-
semi sína á því að lána út skamm-
tímafjármagn, s.s. af ávísun-
arreikningum, til langs tíma
(e. maturity transformation).
Yfirleitt er þessi lausafjármassi
stöðugur þar sem greiðslur á
milli fólks færa aðeins fé á milli
reikninga en ekki út úr banka-
kerfinu. Hins vegar er hver ein-
stakur banki viðkvæmur fyrir
slæmum fréttum því engin inn-
lánsstofnun - hversu traust sem
hún annars er - getur endurgreitt
öllum sparifjáreigendum á sama
tíma. Þannig geta hviksögur -
sannar eða lognar - um greiðslu-
þrot orðið að sjálfvirkum spá-
dómi (e. self-fulfilling prophesy)
ef allir hlaupa eftir þeim. Til
þess að fyrirbyggja slíkt ástand
hafa seðlabankar ávallt það hlut-
verk að tryggja lausafjárstöðu
innlánsstofnana sem lánveitandi
til þrautavara með einkarétti á
peningaprentun á viðkomandi
myntsvæði. (Af þeim sökum
væri einhliða upptaka evrunnar
mjög erfið nema því aðeins að
Seðlabanki Evrópu myndi vilja
taka að sér að vera lánveitandi
til þrautavara fyrir Ísland.) Hins
vegar vandast málið heldur þegar
fjármagnsviðskipti eru orðin
alþjóðleg og mun stærri í sniðum
en heimahagkerfið sjálft.
SAGAN FRAM TIL 7. MARS
Á síðustu árum hafa íslenskir
bankar hafið umsvifamikla útrás
sem hefur verið fjármögnuð
með erlendu sparifé sem þeir
hafa sótt í skuldabréfaútgáf-
ur. Fjármögnun þeirra er í litlu
sem engu frábrugðin því sem
þekkist með aðra banka í svip-
aðri starfsemi en lánsfjárþörfin
hefur samt vaxið mjög hratt hjá
öllum þrem á stuttum tíma. Loks
kom að erlendir aðilar fóru að
undrast umsvif þessara nýliða
sem allir komu frá sama dverg-
hagkerfinu sem var á góðri leið
með að ofhitna. Undrunin virðist
síðan hafa breyst í illar grun-
semdir. Hvað myndi síðan ger-
ast ef íslenska hagkerfið brot-
lenti og traust bankanna dvínaði
ytra? Gætu bankarnir þá haldið
aðgangi sínum að erlendu lausa-
fé? Áhættuálagið tók síðan að
hækka í október en áhyggjurnar
fengu fyrst vængi eftir að Fitch
setti Ísland á athugunarlista hinn
21. febrúar. Einnig vöktu aðrir
hlutir áhyggjur útlendinga, s.s.
krosseignatengsl, mikil hækkun
eignaverðs, kerfisbundin áhætta
og starfsemi Íbúðalánasjóðs á
fasteignamarkaði.
ÁHLAUPIÐ SJÁLFT 7.-13. MARS
Þær greiningarskýrslur sem
birtust í kjölfar Fitch-lánshæfis-
matsins eiga það allar sammerkt
að vera hraðsoðnar og innhalda
staðreyndavillur sem væru auð-
leiðréttar með einföldum lestri
ársreikninga. Hér voru aðilar að
greina íslenska banka í fyrsta
skipti og óróinn sem Fitch skap-
aði virðist vera tilefni skrifanna,
en sú staðreynd að svo margar
skýrslur skuli hafa birst sam-
tímis 2-3 vikum síðar getur vart
talist tilviljun. Sú skýrsla sem
mestum tíðindum sætti var gefin
út af Merrill Lynch hinn 7. mars
og innihélt mjög einhliða rök-
semdafærslu - kryddaða með
órökstuddum sleggjudómum -
sem miðaði öll að því að íslensku
bankarnir ættu skilið mun lægra
lánshæfismat en þeir nú njóta.
Þessi ályktun var ekki studd
af greiningarskýrslum og áliti
matsfyrirtækja sem síðar birt-
ast, en tímasetningin og árásar-
girnin í skýrslu ML virðist samt
hafa komið mjög illa við kaunin á
fjárfestum ef marka má írafárið
sem fylgdi. Fyrir bankana var
þetta dálítið líkt og að vera álit-
inn sekur þar til sakleysi er sann-
að og voru því neyddir til þess að
birta opinberar leiðréttingar og
upplýsingar um lausafjárstöðu
sína sem náðu að róa markaðinn.
EFTIRKÖST ÁHLAUPSINS
Þessi atburðarás sýnir ljóslega að
þegar á reynir eiga Íslendingar
sér formælendur fáa á alþjóða-
vettvangi og litla möguleika að
koma skoðunum sínum á fram-
færi þegar á reynir. Víst er að
litla hjálp var að fá frændum
vorum á Norðurlöndum. Þaðan
komu engar raunverulegar grein-
ingar en það hindraði samt ekki
ótal sjálfskipaða álitsgjafa að
koma í fjölmiðla með dómsdags-
spádóma um Ísland. Sérstaklega
var athyglisvert að heyra starfs-
menn Nykredit í Danmörku lýsa
því yfir að þeir ráðlögðu ekki
sínum kúnnum sínum að kaupa
skuldabréf íslensku bankana án
þess þó að hafa unnið nokkra
greiningu á íslenska hagkerfinu
eða bönkunum. Sömu spekingar
höfðu stuttu áður ýtt kúnnunum
sínum út í það að kaupa erlend
skuldabréf í krónum, en það er
önnur saga.
Íslenskir fjölmiðlar virtust
fæstir hafa nægjanlega burði til
þess að leggja sjálfstætt mat á
þessar skýrslur. Morgunblaðið
fór til dæmis þá leið að taka
efni greiningarskýrslu ML upp
í beinni þýðingu - nema þær
yfirlýsingar sem stórkarlaleg-
astar þóttu, sem voru notaðar í
fyrirsagnir þrjá daga í röð - án
greiningar á skýrslunni sjálfri
eða mats á efni henni öðrum en
því að samsinna og kætast yfir
henni í leiðurum og öðrum nafn-
lausum dálkum. Ljósvakamiðlar
voru aftur á móti með látlaus-
ar fréttir - án óháðs fréttamats
- af því að einhver Mortensen
eða Svenson hjá einhverju verð-
bréfafyrirtæki í Skandinavíu
væri viss um að íslensku bank-
arnir væru á leið á hausinn.
Afleiðingin var sú að óðagot var
á góðri leið með að myndast
hérlendis þar sem almenningur
var farinn að efast um styrk-
leika bankanna og óttast hrun
hérlendis. Þurftu helstu forystu-
menn þjóðarinnar því að koma
fram og róa hana niður. Þetta
hlýtur að teljast athuganarefni
því þrátt fyrir að athugasemdir
útlendinganna væru sumar rétt-
mætar áttu þær ekki að koma á
óvart þar sem þær höfðu allar
áður heyrst í opinberri umræðu
hérlendis. Þrátt fyrir allt eru
aðstæður í efnahagslífinu mun
betri núna en þær voru til að
mynda á árunum 2000-2001
þegar síðasta uppsveifla endaði.
Þegar litið er til baka er ljóst að
engin efni voru fyrir því óðagoti
sem myndaðist tíu daga í mars
2005.
10 dagar sem skóku heiminn
Ásgeir Jónsson
hagfræðingur KB
banka
O R Ð Í B E L G
Fjölmiðlar í netheimum
Economist | Endurkoma fjölmiðla á netinu er umfjöll-
unarefni Economist. Þar segir að bandaríska sjón-
varpsstöðin CBS hafi sýnt frá leikjum í March
M a d n e s s
h á s k ó l a -
keppninni í
körfubolta
allt frá árinu 1982. Í ár ætli sjónvarpsstöðin að
hefja tilraunaútsendingar á leikjum í keppninni á
netinu. Er tilraun sjónvarpsstöðvarinnar síður en
svo nýlunda því dagblöð og tímarit hafi gert átak í
að laða lesendur til netheima. Þá segir að rótgróin
fjölmiðlafyrirtæki hafi keypt fjölmörg netfyrir-
tæki til að finna leiðir til að koma efnis sínu á fram-
færi með nýjum hætti. Hafi fjölmiðlamógúllinn
Rupert Murdoch til dæmis eytt rúmum milljarði
dollara í kaup á netfyrirtækjum. Sagði hann í ræðu
í Lundúnum í síðustu viku að stjórnir rótgróinna
fjölmiðlafyrirtækja verði að sannfæra hlutahafana
um ágæti stafrænu byltingarinnar því hún færi
þeim ný tækifæri.
U M V Í Ð A V E R Ö L D