Fréttablaðið - 22.03.2006, Blaðsíða 46

22. mars 2006 MIÐVIKUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís
Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI: Trausti Hafliðason RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000
SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja
ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum
á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Mest lesna viðskiptablaðið
AUGLÝSINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLAÐINU ALLA MIÐVIKUDAGA
Sa
m
kv
æ
m
t
fj
ö
lm
ið
la
kö
n
n
u
n
G
al
lu
p
o
kt
ó
b
er
2
00
5.

Miðvikudagurinn 15. mars var
svartur dagur í sögu Moggans. Þá
var kveðinn upp sýknudómur í
Baugsmálinu eftir þriggja ára lög-
reglurannsókn og meira en hálfs
árs dómsmeðferð fyrir héraðs-
dómi á þeim anga málsins, sem
Hæstiréttur hafði ekki vísað frá.
Málið hófst sem kunnugt er á rit-
stjóraskrifstofum Morgunblaðsins
með því að ritstjóri þess, fram-
kvæmdastjóri Sjálfstæðisflokks-
ins og einn kunnasti lögmaður
landsins, „innmúraðir og innvígð-
ir“ að eigin sögn, tókust á hendur
að koma á framfæri við ríkislög-
reglustjóra, góðkunningja sinn,
framburði manns, sem dómstóll
hefur nú lýst ótrúverðugan og látið
hafi stjórnast af heiftarhug til hinn
ákærðu. Hvort þessir þremenn-
ingar blönduðu vini sínum, forsæt-
isráðherra landsins, í þennan mála-
tilbúnað hefur aldrei verið
upplýst.
Sama dag tilkynnti undirtylla í
bandaríska utanríkisráðuneytinu
með símtali þá einhliða ákvörðun
Bandaríkjaforseta að þyrlur og
herþotur varnarliðsins mundu
hafa sig á brott af landinu í síðasta
lagi fyrir lok september.
Þar með hrundi öll sú viðleitni
Moggans á undanförnum þremur
árum að persónugera öryggi
Íslands í forystumönnum Sjálf-
stæðisflokksins. Ekki aðeins
hvíldu íslensk öryggismál á traust-
um samningum við stórveldið í
vestri og órofa vináttu Íslands og
Bandaríkjanna, sem teygði sig
aftur til stríðsáranna og aðdrag-
andans að stofnun íslensks lýð-
veldis, heldur kæmu nú einnig til
persónuleg tengsl íslenskra ráða-
manna við æðstu menn í Washing-
ton. Þannig hélt Mogginn því ítrek-
að hátt á loft að Davíð Oddsson
hefði lagt sérstaka rækt við tengsl
við Bush-fjölskylduna. Í krafti
þeirra tengsla hefði tekist að færa
forræði varnarsamningsins úr
klóm hins óvinveitta Rumsfelds í
varnarmálaráðuneytinu yfir til
skrifstofu forsetans í Hvíta hús-
inu, þar sem Íslendingar ættu
skilningi að mæta. Því til sönnun-
ar varð Davíð sér úti um áheyrn
hjá George Bush og fékk sig
myndaðan með honum. Við skyld-
um eigi óttast, málið væri nú
komið úr höndum Rummys og þeir
tveir, Davíð og George, mundu
útkljá það sín á milli.
Svo trúgjarnir voru menn á
sannleiksgildi eigin áróðurs að
Davíð taldi óhætt að hafa í hótun-
um og lýsa yfir að dirfðist Banda-
ríkjastjórn að taka einhliða
ákvörðun um brottför þotna sinna
og þyrlna héðan yrði litið á það
sem samningsrof og þeir gætu
haft sig brott með allt sitt hafur-
task. Svo fór Davíð í Seðlabank-
ann og þá voru góð ráð dýr. Hvað
með persónulegu tengslin? Mogg-
inn upplýsti okkur þá um að, ef
eitthvað væri, þá hefði Geir
Haarde jafnvel enn betri sambönd
í Washington. Aðstoðarutanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna og Geir
hefðu að vísu ekki verið samtíða í
skóla, en þeir hefðu numið hjá
sama prófessor. Og Geir fékk
mynd af sér með Condoleezzu
Rice og enn vorum við send í hátt-
inn í fullvissu þess, að ekkert yrði
úr þriggja ára gamalli hótun um
brottflutning hersins, meðan
okkar menn gætu kippt í spotta í
Washington og afstýrt samnings-
rofum í krafti persónutöfra sinna.
Haldleysi þessa uppspuna er
nú glöggt komið í ljós. „Þjóðir eiga
sér ekki vini, eingöngu hagsmuni“
var einhvern tíma sagt og sannast
það enn. Því að það er einfaldlega
ekki satt hjá Mogga að Ísland hafi
fylgt ósveigjanlegri utanríkis-
stefnu frá lýðveldisstofnun
byggðri á órofa vináttu og fylgis-
spekt við Bandaríkin. Grunnurinn
að auðlegð okkar í dag er byggður
á útfærslu landhelginnar. Og þeir
hagsmunir okkar kölluðu á það að
við tefldum hugvitssamlega hvoru
gegn öðru varnarsamningnum við
Bandaríkin og viðskiptunum við
Sovétríkin. Það útheimti að í þeim
leik varð að skáka Sjálfstæðis-
flokknum frá stjórnvelinum við
útfærsluna bæði í 12 og 50 mílur.
Um aldarfjórðungsskeið eftir 1953
stóðum við af okkur viðskiptabann
vinaþjóða okkar í V-Evrópu með
aðgengi að tveimur mjög ólíkum
mörkuðum: þeim bandaríska og
þeim sovéska. Staðreyndin er sú
að við höfum alltaf fylgt mjög
sveigjanlegri utanríkispólitík og
höfum aldrei þurft meira á henni
að halda en nú. Einstrengingsaf-
staða Sjálfstæðisflokksins og
Moggans er einfaldlega úr takti
við tímann og veruleikann og sá
flokkur sem fyrstur hristir af sér
hugmyndaviðjar kalda stríðsins
og kemur fram með sjálfstæða
íslenska utanríkisstefnu, byggða á
hagsmunum þjóðarinnar og sér-
stöðu íslensks samfélags, mun
eiga leikinn. ■
Heimsmynd Moggans hrynur
Í DAG
UM SVEIGJAN-
LEGA UTANRÍKIS-
STEFNU
ÓLAFUR HANNI-
BALSSON
Hagsmunir okkar kölluðu á
það að við tefldum hugvitssam-
lega hvoru gegn öðru, varnar-
samningnum við Bandaríkin
og viðskiptunum við Sovétríkin.
Þegar hitinn var sem mestur í deilum kalda stríðsins var hugtakið sjálfstæð utanríkisstefna gjarnan notað sem and-heiti við ríkjandi utanríkisstefnu landsins. Með hæfilegri
einföldun má segja að það hafi falið í sér að gefa ætti Bandaríkj-
unum langt nef í utanríkismálum, reka Varnarliðið og segja
Ísland úr Atlantshafsbandalaginu.
Kalda stríðinu er nú löngu lokið og þjóðin horfist í augu við
nýjan veruleika á Keflavíkurflugvelli. Þá heyrist á ný að nauð-
syn beri til að taka upp sjálfstæða utanríkisstefnu. Hvað felst í
því hugtaki nú er að vísu ekki með öllu ljóst. Sennilega er hug-
takinu þó sem fyrr ætlað að lýsa andófi við ríkjandi stefnu.
Kjarni málsins snýst ekki um slagorð af þessu tagi. Ekki er
óeðlilegt að fjölmargar spurningar vakni við þau kaflaskil sem
við blasa á haustdögum. En gefur sú breyting tilefni til að hverfa
í einhverjum grundvallaratriðum frá þeirri utanríkisstefnu sem
fylgt hefur verið? Takast þarf á við nýjar aðstæður en engin gild
rök hafa verið færð fyrir því að það kalli á stefnubreytingu.
Lengst af var góð samstaða með þremur stjórnmálaflokkum,
Alþýðuflokknum, Framsóknarflokknum og Sjálfstæðisflokkn-
um, um það sem kalla má meginatriði utanríkisstefnunnar, og
gilti þá einu hvort þeir voru í ríkisstjórn eða stjórnarandstöðu.
Samfylkingin varð síðan til úr flokkum sem komu algjörlega úr
gagnstæðum áttum að því er utanríkis- og varnarmálin varðar.
Stefna flokksins hefur af þeim sökum, og það mjög skiljanlega,
verið nokkuð óráðin á þessu sviði.
Vel má vera að þær breytingar sem nú standa fyrir dyrum á
Keflavíkurflugvelli gefi flokksforystunni tækifæri til þess að
fella saman sjónarmið í utanríkis- og varnarmálum sem fram til
þessa hafa verið jafn illa til þess fallin að blandast eins og olía og
vatn. Það væri góð framför í þróun nýs stjórnmálaflokks sem
bæði meðhaldsmenn og móthaldsmenn gætu fagnað.
Í sjálfu sér er slíkt innra viðfangsefni eins stjórnmálaflokks
hins vegar algjörlega óháð því verkefni sem blasir við stjórn-
völdum, að bregðast við nýjum aðstæðum í varnarsamstarfinu
við Bandaríkin. Í því samhengi eru fullgild þau gömlu hyggindi
skaftfellskra vatnamanna að snúa ekki við í miðju straumvatn-
inu. Álitaefni um það hver eigi að leggja fram tillögur á næsta
fundi er deila um samningatækni en ekki stefnubreytingu.
Innan Atlantshafsbandalagsins höfum við verið í hópi þeirra
ríkja sem lagt hafa mesta áherslu á tengslin við Bandaríkin og
átt þar samleið með þjóðum eins og Bretum, Dönum og Norð-
mönnum. Þó að eðli Atlantshafsbandalagsins sé að breytast og
Bandaríkin gefi því ekki sama gaum og áður og vilji fremur
mynda samstöðu um einstök viðfangsefni í alþjóðamálum sýnist
það ekki vera í samræmi við íslenska hagsmuni að kúvenda nú í
þessu efni.
Samstarf Evrópuþjóðanna í varnar- og öryggismálum er í
þróun. Ísland þarf vitaskuld að gæta að stöðu sinni í allri þeirri
framvindu. Við höfum hins vegar lítið upp úr því að skipa okkur
í sveit með þeim þjóðum í Evrópu sem mest ala á tortryggni í
garð Bandaríkjanna. Það er ekkert sjálfstæði í því fólgið; aðeins
minni hagsmunir á einhverju mikilvægasta sviði utanríkisstefn-
unnar. ■
SJÓNARMIÐ
ÞORSTEINN PÁLSSON
Sjálfstæð utanríkisstefna:
Hver er hún?
���������������������������������������� ������������
����� ��� ����������� ���� ��� ���� ������ ��� ������ ���� ���
������������������������������������������������������
������������� ����������������������������������������������
����������������������������������
�
������� �����������������������������������������������
������������������������������������������������������������
����������������� ��� ������ ������� ����� ��������� �������
���� ����� ��� ����������� ������ ����� ���������������
������� ����� ��������� ��� ��� ��� ������ ���� ��� ����� ������ ��
���� �������������� ������ ����� ��� ���� ���� ������� ���������
���������������������������������������������������������
������������� ��������������������� ��������������
�������������������������������������������������� ��������������������������
����������� �������� �������� ��� ��� ��������� ����������� ���� ������ ���������
����������������������������������������������������������������������������
����������������������������������������������� �����������������������������������
���������������������������� ��������������
��������������
����������
�������������
Deilt við dómarann
Stundum er sagt að ekki tjói að deila
við dómarann. Dómur er dómur, jafnvel
þótt minnihluti fjölskipaðs dóms skili
séráliti og komist að gagnstæðri niður-
stöðu. Þetta á ekki beinlínis við um dóm
Héraðsdóms Reykjavíkur í Baugsmálinu
um daginn. Þjóðfélagið er ennþá skaut-
að, með og á móti Davíð, með eða
á móti Jóni Ásgeiri og Jóhannesi.
Þetta er eins og spurning um að
halda með Manchester United
eða Chelsea; bullurnar hafa
sig mest í frammi og mynda
harðsnúna áhangendaklúbba.
Menn skipuleggja fundi í
Háskólanum í Reykjavík um
mat á sönnunargögnum og
munnlegum vitnisburði í
sakamálum. Fá málsmetandi
ráðgjafa Morgunblaðsins úr
röðum endurskoðenda
til að fjalla um mun á lánum og ekki
lánum. Fá hugsanlega norska saksókn-
arann Morten Eriksen, greinarhöfund í
Morgunblaðinu, til að halda fyrirlestra
á vegum Lögfræðingafélagsins um
nauðsyn þess að slaka á kröfum um
verknaðarlýsingar í meintum brotum.
Með hvaða liði heldur þú?
Nú bíða margir spenntir eftir því að
Háskólinn í Reykjavík haldi málþing
um þann lærdóm sem ákæruvaldið
megi draga af þeirri útreið sem
það hefur fengið í Baugsmál-
inu. Fyrirlesari gæti verið Jón
H.B. Snorrason. Og Benedikt
Bogason, formaður Lög-
fræðingafélags Íslands, er
sjálfsagt að skipuleggja
málþing með Jónatan
Þórmundssyni lagaprófessor
og danska lögfræðingnum
Tyge Trier. Það er ef til vill óþarft þar
sem Tyge hefur þegar komið hingað til
lands, talað máli sakborninga og veifað
6. grein mannréttindasáttmála Evrópu
þeim til varnar. Það væri hægt að fá
dómsmálaráðherrann til þess að setja
málþingið en ekki meir, því hann hefur
lýst því yfir margoft að hann tjái sig ekki
um Baugsmálið. Til að gæta jafnvægis
mætti fá Morten Eriksen saksóknara frá
Noregi til að endurflytja Morgunblaðs-
greinina sína. Úr því Tyge Trier er nefnd-
ur hér. Sjálfsagt eru þau Jóhannes, Jón
Ásgeir og Kristín í Baugi búinn að greiða
honum uppsett verð fyrir mannrétt-
indaúttektina. Rétt eins og þau létu sig
ekki muna um að rétta barnasjúkrahúsi
landsmanna 300 milljónir króna meira
en þremur og hálfu ári eftir að Jón H.B.
sótti Jón Gerald út í bæ og húsleit var
gerð hjá Baugi Group.
johannh@frettabladid.is