Fréttablaðið - 09.04.2006, Blaðsíða 12

9. apríl 2006 SUNNUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís
Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI: Trausti Hafliðason RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000
SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja
ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum
á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Að undanförnu hafa verið til umræðu tillögur um skipulag löggæslumála, annars vegar á landinu öllu og hins vegar í Reykjavík. Sérstakur vinnuhópur sem Björn Bjarnason
dóms- og kirkjumálaráðherra skipaði skilaði áliti í síðustu viku,
en í honum voru fulltrúar meirihluta og minnihluta í borgar-
stjórn Reykjavíku, lögreglunnar i Reykjavík og dómsmálaráðu-
neytisins. Þessi hópur hefur verið að störfum á undanförnum
misserum og skilaði samhljóða áliti. Sumt af því sem hópurinn
hefur fjallað um er þegar komið til framkvæmda, en annað verð-
ur væntanlega að raunveruleika í framtíðinni. Í áliti hópsins er
auk annars fjallað um hverfalöggæslu, en tilraunir sem lögregl-
an í Reykjavík hefur gert í þeim efnum lofa góðu. Í Grafarvogi
og Breiðholti hefur verið komið á formlegu samstarfi milli lög-
reglu og þjónustumiðstöðva hverfanna, og þannig skapast nán-
ari tengsl milli löggæslunnar og annarra sem veita íbúunum
þjónustu á viðkomandi svæði. Með þessu móti verður lögreglan
hluti af lífinu í viðkomandi hverfi, en ekki eitthvert utanaðkom-
andi óvinsælt yfirvald, sem aðeins kemur upp á yfirborðið þegar
eitthvað hefur farið úrskeiðis í hverfinu eða ógnvænlegir atburð-
ir eiga sér stað.
Hin góða reynsla sem virðist hafa fengist af þessu fyrirkomu-
lagi löggæslumála í sumum hverfum borgarinnar ætti að vísa
veginn varðandi sameiningu löggæslunnar á höfuðborgarsvæð-
inu undir einn hatt. Það er löngu orðið tímabært að sameina
krafta lögreglunnar á þessu þéttbýlasta svæðí landsins, ekki síst
í ljósi þeirrar útþenslu sem orðið hefur í byggðinni á allra síð-
ustu árum. Það eru engin greinileg mörk orðin á milli sveitarfé-
laga víða á þessu svæði. Nærtækasta dæmið er þar sem Linda-
og Salahverfi í Kópavogi liggja við hlið Seljahverfis í Breiðholti.
Þarna getur verið býsna krókótt að fara á ökutækjum á milli,
þótt húsin í Kópavogi og Reykjavík séu svo gott sem hlið við
hlið.
Jafnframt því sem löggæslumálefni Reykjavíkur hafa verið
tekin til endurskoðunar er nú til umræðu í Alþingi frumvarp
dómsmálaráðherra um lögregluembætti landsins. Það hefur nú
þegar verið nokkuð til umræðu úti í þjóðfélaginu, og einkum eru
það hópar í einstökum landshlutum sem hafa látið í sér heyra
vegna óánægju með fyrirhugað skipulag. Það er alveg ljóst að
það var orðin mikil þörf á því að taka heildarskipulag löggæsl-
unnar til endurskoðunar. Samvinna lögregluembætta hefur að
vísu aukist mikið hin síðari ár sem betur fer, og ber nú ekki eins
mikið og áður á þröngum hreppasjónarmiðum í þessum efnum,
eins og þegar fundið var að því að lögreglan á Akranesi tæki
menn fyrir of hraðan akstur við Akrafjall, vegna þess að svæðið
tilheyrði Borgarneslögreglunni! Fyrirhuguð sameining lögregl-
unnar á höfuðborgarsvæðinu ætti reyndar að ná upp á Akranes
ef vel ætti að vera, ekki síst með það í huga að sama embætti
bæri ábyrgð á löggæslu beggja megin Hvalfjarðarganga og
höfuðstöðvar löggæslu á Vesturlandi yrðu þá í Borgarnesi.
Það vill gjarnan brenna við að pólitískir riddarar kveði sér
hljóðs eftir umferðartafir í kjölfar menningarnætur eða álíka
viðburða og heimti löggæsluna til sveitarfélaganna. Slíkt er af
og frá, en til að kveða niður slíkar raddir þarf líka löggæslan að
standa sig á stundum sem þessum, en fyrst og fremst þurfa þá
borgararnir að sýna þolinmæði og tillitssemi.
SJÓNARMIÐ
KÁRI JÓNASSON
Hverfalöggæsla og lögregluumdæmi:
Skipulag
löggæslumála
Heilaga verðtrygging
Frjálshyggjumenn, eins og Pétur H.
Blöndal, eru andsnúnir hagsmunum
almennings ef þeir mæla gegn afnámi
verðtryggingar lána. Þeir segjast tala
máli lífeyrissjóða sem verði að búa við
öryggið sem tekið var af almenningi
með einu pennastriki fyrir aldarfjórðungi
þegar verðtrygging launa
var afnumin. Fríhyggju-
menn vita jafn vel og
aðrir að vextir, það
er verð fyrir afnot af
peningum, hækka
með vaxandi áhættu.
Hvaða lífeyrissjóðir á
norðurhveli jarðar
taka hærri vexti
en þeir íslensku
þrátt fyrir að vera
með axlabönd,
björgunarbelti,
kúta, belti og verðtryggingu þegar þeir
mæta viðskiptavinum sínum? Því skyldu
bankar eða lífeyrissjóðir fara á hausinn
þótt þeir þurfi að rukka breytilega nafn-
vexti á móti breytilegri verðbólgu? Taka
áhættu með viðskiptavinum sínum en
ekki gegn þeim?
Aðalatriðið er að hagsmunirnir sem
stjórnvöld verja gegn hagsmunum
almennings eru brot á jafnræðisreglu.
Því má ekki ríkja jafnræði þeirra sem
taka fé að láni og hinna sem lána fé
líkt og í nágrannalöndum sem þekkja
ekki verðtryggingu? Því er öryggi banka
lögleitt og haldið uppi á kostnað við-
skiptavina þeirra? Öryggi fjölskyldna er
vitanlega jafn mikilvægt og bankanna.
Hvar er jafnræðið?
Bankar og lífeyrissjóðir þurfa ekki að
fylgja regluverki verðtryggingarinnar. Þeir
geta sniðgengið hana og samið við sína
viðskiptavini um breytilega nafnvexti
sem stundum geta skilað þeim réttu
megin við strik og stundum ekki þegar
viðskiptavinirnir hafa betur.
Tvennt er það sem skiptir máli í rekstri
banka, en það er áhætta og vextir. Því
meiri áhætta, því hærri vextir. Sá banki
sem hefur frumkvæði að því að leggja
niður verðtryggingu útlána sinna er
líklegur til þess að safna að sér nýjum
viðskiptavinum, sem þá myndu búa við
sömu skilmála og jafnræði og 300 millj-
ónir Evrópubúa. Íslenskir lántakendur
eiga þess kost að taka lán sín, til dæmis
fasteignalán, í evrum eða öðrum gjald-
miðlum. Þegar þeir fara að njóta lægri
Evrópuvaxta er aðeins eitt eftir af þeirra
hálfu, en það er að taka upp evruna og
útrýma þar með gengisáhættunni og
kostnaðinum sem því fylgir.
johannh@frettabladid.is
Vinafólk sem býr í Danmörku kom
í mat til okkar um daginn. Spurð
fregna af gömlu nýlenduherrun-
um sögðu þau að danskir kunn-
ingjar þeirra á okkar aldri séu
mjög uppteknir af lífeyrissjóðs-
málum. Varla hafi tappinn verði
tekinn af Tuborgnum þegar talið
berst að lífeyrissjóðum, í hvaða
lífeyrissjóð eigi að borga, hvar sé
ávöxtun best og hvaða sjóður sé
minnst líklegur til að stinga af
með peningana til Brasilíu.
Ekki veit ég hvort við Íslend-
ingar vorum svona klárir eða
heppnir þegar við ákváðum hvern-
ig lífeyrissjóðsmálum okkar yrði
skipað. Ef til vill sitt lítið af hvoru.
En staðreyndin er sú að mitt ágæta
vinafólk þarf ekki að hafa miklar
áhyggjur af framfærslu sinni í ell-
inni. Íslensku lífeyrissjóðirnir
standa ótrúlega vel. Til að átta sig
á stærð þeirra miðað við aðrar
þjóðir, er gott að líta á eignir
þeirra sem hlutfall af þjóðarfram-
leiðslu. Hjá OECD er þetta hlutfall
um 27%. Hjá okkur Íslendingum
er hlutfallið um 110% af þjóðar-
framleiðslunni. Einungis í Sviss,
en þar býr víst heimsins sparsam-
asta og skynsamasta fólk, er þetta
hlutfall hærra. Og því er spáð að
innan örfárra áratuga verði eignir
lífeyrissjóðanna íslensku orðnar
150% af þjóðarframleiðslunni.
Lífeyririnn hækkar
Samtök atvinnulífsins settu mann
í að reikna út hvað við munum fá
út úr þessum stóru lífeyrissjóðum
okkar í framtíðinni. Í ljós kemur
að hagur aldraðra mun batna jafnt
og þétt, ár frá ári, næstu áratug-
ina. Nýir lífeyrisþegar fá nú að
meðaltali 80 þúsund krónur á mán-
uði en þessi greiðsla mun tvöfald-
ast á næstu 30 árum. Lífeyrissjóð-
irnir munu fimmfalda greiðslur
sínar en ríkið mun einungis auka
sínar greiðslur um helming á sama
tíma. Við erum því óvanalega vel í
stakk búin til að takast á við þann
vanda sem fylgir því að aldraðir
verða hlutfallslega fleiri í fram-
tíðinni en nú er. Reyndar er alltaf
spurning hvenær maður er orðinn
gamall. Bob Hope sagði eitt sinn
að maður væri orðinn gamall
þegar kertin á afmælistertunni
væru orðin dýrari en tertan sjálf.
Danir í vanda
Langflest ríki Evrópu standa
frammi fyrir geigvænlegum
vanda í lífeyrismálum sínum. Í
vikunni var mikil umræða um þau
bæði í Danmörku og Bretlandi.
Samkvæmt þeim tillögum sem
lagðar hafa verið fram þarf að
seinka því hvenær fólk getur kom-
ist á ellilífeyri, hækka skatta og
jafnvel draga úr greiðslum. Undan
þessu vandamáli geta þjóðirnar
ekki vikið sér því vandinn eykst
með hverju árinu sem líður. Þetta
eru ekki vinsælar aðgerðir og
hætt við að það verði hart sótt að
þeim sem reyna að koma ein-
hverju sæmilegu skikki á þessi
mál. Aðstoðarforsætisráðherra
Dana spurði þjóðina hvort henni
hugnaðist að skilja reikninginn
fyrir velferðinni eftir í svefniher-
bergjum barnanna. Það er því
ekki skrýtið að danskir vinir kunn-
ingja minna hafi áhyggjur af líf-
eyrissjóðnum sínum.
Vextirnir hans Trölla
En þrátt fyrir að það sé bjart fram-
undan í þessum málum hjá okkur
þá er ekki þar með sagt að hér sé
allt vandalaust. Þeir sem nú þiggja
lífeyri gjalda fyrir vonda efna-
hagsstjórn hér á árum áður. Nei-
kvæðir raunvextir og óðaverð-
bólga fóru árum saman illa með
sparnað í landinu. Þegar Trölli í
Landsbankanum söng um vexti og
vaxtavexti og vexti líka af þeim,
þá voru það ekki þeir sem lögðu
fyrir sem nutu þeirra, heldur hinir
sem tóku lán og þurftu ekki að
borga nema lítið til baka. Margir
greiddu síðan ekki í lífeyrissjóði
og fyrir vikið er nú allt of stór
hópur aldraðra sem býr við kröpp
kjör. Rétt er þó að hafa í huga að
það er líka stór hópur aldraðra
sem á umtalsverðar eignir og
hefur það ágætt, að minnsta kosti
ekki verr en margur sem er að
koma sér upp húsi og fjölskyldu.
En við hljótum að geta orðið sam-
mála um að það þurfi að bæta kjör
þeirra öldruðu sem nú eru verst
settir.
Brúum bilið
Lausnin þarf að vera þannig úr
garði gerð að við séum ekki að
styrkja ríkt eldra fólk og einnig
þarf að taka tillit til þess að á
næstu árum munu lífeyrissjóð-
irnir bæta kjörin verulega. Eftir
áratug eða svo má ætla að staða
öldrunarmála verði gerbreytt.
En þann áratug þurfum við að
brúa þannig að vel sé. Við erum
fámenn þjóð og það er hægt að
skilgreina nokkuð vel þann hóp
aldraðra sem við þurfum að
hjálpa þangað til lífeyriskerfið
tekur við. Það hefur vissulega
margt áunnist í málefnum aldr-
aðra undanfarin ár; kaupmáttur
þeirra hefur aukist, eignaskattur
afnuminn og verið er að bæta
öldrunarþjónustu af fullum
krafti. En efnahagsbatinn sem
þjóðin hefur notið í ríkisstjórnar-
tíð Sjálfstæðisflokksins gefur
okkur tækifæri til að sinna þess-
um málum enn betur en nú er
gert.
Kertin dýrari en kakan
Í DAG
LÍFEYRISSJÓÐIR
ILLUGI
GUNNARSSON
Eftir áratug eða svo má ætla
að staða öldrunarmála verði
gerbreytt. En þann áratug
þurfum við að brúa þannig að
vel sé. Við erum fámenn þjóð
og það er hægt að skilgreina
nokkuð vel þann hóp aldraðra
sem við þurfum að hjálpa
þangað til lífeyriskerfið tekur
við.