Fréttablaðið - 10.05.2006, Síða 61

MIÐVIKUDAGUR 10. maí 2006
Þetta var seint á haustdögum 1972.
Ég gáði í sparisjóðsbókina okkar,
vildi vita hvort við ættum nú nóg
fyrir draumaíbúðinni sem við ætl-
uðum að kaupa, en hún kostaði 7,3
milljónir (gamlar krónur gkr.) og
fékkst aðeins gegn staðgreiðslu.
En æ, í bókinni voru aðeins tæpar
7 milljónir eftir margra ára sparn-
að, alltaf vantaði herslumuninn á
að við ættum nóg fyrir íbúðinni.
Samt voru vextirnir í bókinni 7
prósent á ári. Jæja, best að bíða og
vona að verðið yrði svipað næsta
ár og þá væri innstæðan í bókinni
komin upp í 7,4 milljónir sem gæti
dugað.
1. janúar 1973 voru gkr.
7.413.150 í bókinni, en þá kostaði
íbúðin 8,2 milljónir. Við höfðum
ekki getað lagt neitt inn í bókina
síðan sumarið 1972.
Í byrjun árs 1974 voru gkr.
8.030.912 í sparisjóðsbókinni enda
höfðu vextir hækkað vorið 1973 úr
7% í 9%. Okkur til skelfingar upp-
götvuðum við að íbúðin kostaði nú
11,3 milljónir. Hvernig gat þetta
verið? Var verðbólgan orðin svona
mikil? Jú, hún var reyndar 32,37%
árið 1973. Innstæðan í bókinni, gkr.
8.030.912 jafngilti því gkr. 6.067.018
á verðlagi 1. janúar 1973. Við höfð-
um á einu ári tapað gkr. 1.346.132 á
verðlagi 1. janúar 1973. Hvorki
var lagt inn né tekið út úr bókinni
eftir sumarið 1972 fyrr en árið
1979, nema vextir sem bankinn
bætti við árlega.
Í útvarpinu var viðtal við Lúð-
rík ráðherra. Fréttamaðurinn
spurði Lúðrík hvort ekki þyrfti að
hækka vexti því að verðbólgan
væri miklu hærri en hæstu vextir.
Lúðríkur ráðherra, sem stjórnaði
landinu af mikilli visku samkvæmt
óskeikulli tilfinningu sinni og skoð-
anabræðra sinna sóvéskra, hugs-
aði sig um andartak og svaraði:
„Ég sé nú enga ástæðu til þess að
láta vextina elta verðbólguna.“
Lúðríkur þurfti enga hagfræðinga
til að stjórna efnahagsmálunum.
1. janúar 1975 voru gkr.
8.900.927 í bókinni, enda hafði Lúð-
ríkur af rausn sinni hækkað árs-
vextina úr 9% í 13% á árinu 1974
þegar verðbólgan var bara 53,72%.
Innstæðan í bókinni, gkr. 8.900.927,
jafngilti gkr. 4.374.368 á verðlagi
1. janúar 1973. Tap á tveim árum:
gkr. 3.038.782 á verðlagi 1. janúar
1973. Og íbúðin? Hún kostaði nú
15,5 milljónir. 1. janúar 1976 var
innstæðan gkr. 10.058.048. Verð-
bólga 1975: 36,29%. Innstæðan í
bókinni jafngilti gkr. 3.626.851 á
verðlagi 1. janúar 1973. Tap: kr.
3.786.299 á verðlagi 1. janúar 1973.
Meira en helmingurinn hafði tap-
ast á þrem árum. 1. janúar 1977
voru gkr. 11.365.594 í bókinni.
Verðbólga 1976: 34,52%. Jafngildi
innstæðu: gkr. 3.046.641 á verðlagi
1. janúar 1973. Tap gkr. 4.366.509 á
verðlagi 1. janúar 1973.
Í byrjun árs 1978 voru gkr.
12.881.006 í bókinni. Verðbólga
1977: 37,24%. Innstæðan jafngilti
gkr. 2.515.928 á verðlagi 1. janúar
1973. Tap: gkr. 4.897.222 á verðlagi
1. janúar 1973.
1. janúar 1979 var innstæðan
gkr. 15.274.726. Verðbólga 1978:
38,03%. Innstæðan jafngilti gkr.
2.161.466 á verðlagi 1. janúar 1973.
Þetta var það eina sem við áttum
eftir af gkr. 7.413.150 sem við
áttum í bókinni 1. janúar 1973 þótt
við tækjum aldrei neitt út úr bók-
inni fyrr en um vorið 1979. Á 6
árum hafði verið stolið af okkur
gkr. 5.251.684 á verðlagi 1. janúar
1973. Þessi glötuðu verðmæti jafn-
giltu gkr. 37.112.788 á verðlagi 1.
janúar 1979, því að verðlag rúm-
lega sjöfaldaðist á þessu sex ára
tímabili eins og verðbólgutölurnar
sýna.
Á þessum sex árum og einnig á
næstu tólf árum þar á undan var
vaxtaprósenta útlánsvaxta oft með
ákveðið hámark skv. lögum en þó
langt undir verðbólgu. Vextir yfir
löglega hámarkinu voru samt kall-
aðir okurvextir og menn dæmdir
fyrir slík lán. Verðtrygging var
engin. Fólk tók lán hver sem betur
gat bara til að hagnast. Vörur voru
keyptar og seldar síðar með stór-
gróða. Þeir sem voru í áhrifastöð-
um reyndu auðvitað að auka verð-
bólguna til að hagnast sem mest.
Þeir höfðu líka greiðastan aðgang
að bankalánum sem oft var erfitt
að fá. Í júní 1979 var loksins tekin
upp verðtrygging á Íslandi sem
batt enda á þessa sér-íslensku spill-
ingu sem sumir vilja nú fá aftur.
Íbúðakaup okkar voru ekki
lengur á dagskrá. Við keyptum
bókaskáp og fáein húsgögn o.fl.
fyrir það sparifé sem eftir var.
Áðurnefnt tap okkar, gkr. 5.251.684
á verðlagi 1. janúar 1973 jafngildir
nýkr. 21.181.411, rúmlega 21 millj-
ón nýkróna á verðlagi í aprílbyrj-
un 2006. Eitt íbúðarverð. Fyrir 60
þúsund fjölskyldur sem hefðu lent
í svona hremmingum næmi verð-
bólguþjófnaðurinn á sex árum
nýkr. 1.270.884.660.000 = einni
billjón 270 milljörðum 884 milljón-
um og 660 þúsund nýkrónum á
verðlagi í dag. Þetta teldist vænt-
anlega mesti þjófnaður Íslands-
sögunnar.
Glataður var
geymdur eyrir
UMRÆÐAN
LÁNAKJÖR
CARL EIRÍKSSON
Þriðja íslenska söguþingið verður
haldið í Reykjavík dagana 18.-21.
maí 2006. Söguþing var fyrst hald-
ið árið 1997 og í annað sinn árið
2002. Er það einn helsti viðburður
á vettvangi innlendrar sagnfræði.
Þeir sem standa að Söguþinginu
2006 eru: Sagnfræðingafélag
Íslands, Sagnfræðistofnun Háskóla
Íslands, Sögufélag, Félag sögu-
kennara og ReykjavíkurAkademí-
an.
Frá upphafi hefur það verið
markmið þeirra sem að þinginu
standa að gefa fræðimönnum tæki-
færi til þess að kynna sínar nýj-
ustu rannsóknir og leiða saman
sagnfræðinga, og aðra áhugamenn
um sögu, til þess að ræða það sem
hæst ber í faginu. Dagskrá þings-
ins verður í Öskju - náttúrufræði-
húsi Háskóla Íslands, Hátíðarsal
Háskóla Íslands og í húsi Íslenskr-
ar erfðagreiningar við Sturlugötu.
Að þessu sinni flytur Liz Stanley,
prófessor við Háskólann í Edin-
borg, minningarfyrirlestur Jóns
Sigurðssonar, en rannsóknir henn-
ar standa á mótum félagsfræði,
sagnfræði, bókmennta og heim-
speki.
Framlag innlendra sagnfræð-
inga er mjög fjölbreytt og verða
erindin bæði flutt í málstofum og í
formi stakra fyrirlestra, auk þess
sem pallborðsumræður fara fram
um einstaka málefni. Nánari upp-
lýsingar um fjölbreytileikann er að
finna á heimasíðu þingsins, kistan.
is/soguthing.
Aðalstyrktaraðili þingsins,
Landsbanki Íslands, býður almenn-
ingi á fyrirlestra eftir hádegi
sunnudaginn 21. maí. Enn hvílir
nokkur leynd yfir þeim framsögu-
mönnum sem þar munu stíga á svið
en ljóst er að þar verða saman-
komnir sex þjóðþekktir sagnfræð-
ingar sem munu fjalla um umdeild
og spennandi efni sem ættu að
vekja áhuga allra þeirra sem láta
sig íslenska sagnfræði í samtíman-
um varða.
Söguþing 2006
UMRÆÐAN
SAGNFRÆÐI
HILMA GUNNARSDÓTTIR
SAGNFRÆÐINGUR