Tíminn - 13.11.1977, Síða 15

Sunnudagur 13. növember 1977

15
Hafnir. A þessum slóöum er sögusvið margra ritverka séra Jóns Thorarensen.
og örlög fólksins skipuðu þar
Dölum vestur 31. okt. 1902. For-
eldrar hans voru Bjarni Jón
Thorarensenbóndi og slöar bæj-
arfógetaskrifari I Reykjavlk og
kona hans Elln Ellsabet Jóns-
dóttir. En hann ólst upp hjá föð-
ursystur sinni I Kotvogi I Höfn-
um, og reri þar á unglingsárum
til fiskjar tiu sumur, eina haust-
vertíð og eina vetrarvertlð.
Hann varð stúdent frá Mennta-
skólanum I Reykjavlk 1924 og
guðfræðingur við Háskóla Is-
lands 1929. Siðan stundaði hann
lyf jafræðinám um skeið, en
opnaði aldrei apótek, heldur
vigðist prestur að Hruna 1930 og
gegndi þvíkallitil 1940. Þá varð
hann prestur i Nesprestakalli i
Reykjavik i jan. 1941 og gegndi
þvi embætti til aldursmarka
fyrir fimm árum. Spitalaprest-
ur holdsveikra var hann einnig
eftir 1945. Varabæjarfulltrúi I
Reykjavík var hann árin 1950-54
og leysti af hendi margvísleg
önnur félagsmálastörf. En jafn-
framt þessu annríka prests-
starfi vann séra Jón öllum
stundum að ritstörfum og söfn
un þjóðlegs fróðleiks Hann safn
aði, ritaði og gaf út þjóðsagna-
safnið Rauðskinnu, alls tólf ár-
ganga, og það hefur nú verið
prentað aftur í heild vegna þess,
að það var orðið ófáanlegt fyrir
löngu, og þá jók séra Jón tölu-
verðu við og kallaði Rauðskinnu
hinanýrri. Þetta þjóösagnasafn
er að mörgu leyti sérstætt og
stórmerkt. Arið 1932 sendi séra
Jdn frá sér smáritið Sjd-
mennska oj» sjávarstörf. Þar
gefur hann Örlitla sýn í þann
mikla sjóð, sem hann átti I fór-
um sinum og siðar varð lýðum
ljósari. Næst kom bókin Sjóstíkn
1945 og 1949 komu Útnesjamenn
og þóttu miklum tlðindum sæta,
fyrst og fremst vegna merki-
legra þjóðháttalýsinga, sem
voru að falla i fyrnsku. En efnið
var þannig fram sett, I skáld-
legri frásögn, að þvf var veitt
miklu meiri og betri athygli en
orðið hefði I þurrlegri þjóð-
háttalýsingu. útnesjamenn
hafa siðan komið út I þremur
útgáfum, jafnan selzt upp, og
mun sllkt fátltt um rit af svip-
aðri gerð, en sýnir gerla, hve
mikils háttar og markvis sú
fræðsla var, sem séra Jón veitti
þjóðinni þarna með skáldiegum
frásagnartökum. Árið 1960 kom
skáldsagan Marina út og siöan
aftur 1969 i annarri útgáfu. Þar
var mjög róið á sömu mið og i
Útnesjamönnum, en daglegt lií
fyrirrúm. Þetta var fyrri hluti
ættarsögu, sem hlaut hinar
beztu viðtökur fólks eins og sést
á þvi að Marina kom I annarri
útgáfu 1969.
Og nú sendir séra Jón Thorar-
ensenfrá sér framhald þessarar
ættarsögu og nefnir bókina
Svalheimamenn. Þar heldur
hann áfram sögu Gulltjarnar-
ættarinnar og rekur hana
nokkra ættliði. Þetta er allmikil
bók, rúmar 400 blaösíður, og
skiptist I fjóra meginkafla, er
hann nefnir Grunnmál — Bita-
höfuðsbyr — Norðurfall og
Stækkandi straumur. Elin,
yngri dóttir höfundar, hefur
teiknað forkunnarfagra upp-
hafsstafi að hverjum kafla, og
eru þeir litprentaðir. Þetta er i
senn örlagamikil og stórbrotin
skáldsaga og nærfærin lýsing
þjóðhátta og þjóðlifs á Suður-
nesjum á átjándu og nitjándu
öld. I eftirmála að þessari nýju
bók segir séra Jón svo:
„Þjóðhættirlþessari sögu eru
frá sömu mönnum og I útnesja-
mönnum: Herdisi Andrésddtt-
ur, skáldkonu, og Oddi Oddssyni
sjdmanni, fræðimanni,rithöf-
undi og gullsmið á Eyrarbakka.
Þau tvö, Herdis og Oddur, voru
þær froðleikslindir um þjoð-
hætti, sem aldrei tæmdust. Auk
þessvil ég geta þeirra annarra,
sem ég hef fróðleik frá i þessari
bók, en það eru: Þdrarinn
Tómasson i Kotvogi, Helgi
Agústsson fyrrv. óðalsbóndi og
hreppstjdri, tengdasonur Odds
Oddssonar, og.Einar Jonsson
óðalsbóndi f Reykjadal I Hruna-
sokn. Síðast en ekki sist vinnu-
hjúin I Kotvogi, sem ég minnist
með hjartahlýju, þakklæti og
virðingís”.
Þarna gerir séra Jón grein
fyrir heimildum sinúm. Hann
lærði mál fólksins, sem sótti sjo-
inn af Suðurnesjum af mönnun-
um, sem sátu þar sjálfir undir
árum. Lýsingar hans, heiti hlut-
anna og verkasagan er þarna
ofin inn i li'fssögu þessa horfna
fólks. Þessar lýsingar og heiti
koma fram i sögunni sem eðli-
legir þættir hennar. Þess vegna
munastþeirbeturog lærastger.
Þess er lika vert að geta, að
séra Jón sá um heildarútgáfu af
kvæðum Herdisar og Olinu
Andrésdætra og bætti við fjölda
ljóða, sem ekki höfðu verið i
fyrri útgáfum.
Ég er þeirrar skoðunar, að
hefði séra Jón Thorarensen ekki
ritað bækur sinar um þennan
horfna heim, sem hann þekkti
og kunni betur frá að segja en
aðrir samtimamenn hans, hefö-
ui» við mikils misst. Án brúar
hans yfir fljót timans á Suður-
nesjum, væri þjóð hans stórum
fátækari og heimur máls, lifs og
starfa þessa horfna fólks okkur
að miklu leyti týndur. Hann hef-
ur miklu bjargað með merki-
legu bókmennta- og fræðistarfi
sinu.
Andrés Kristjánsson
RÍKISSPÍTALARNIR
Lausar stöður
LAUNADEILD
RÍKISSPÍTALANNA
Starfsmaður óskast nú þegar við
launaútreikning. Stúdentspróf eða
hliðstæð menntun áskilin, ásamt
með leikni i talnameðferð. Umsókn-
ir sendist starfsmannastjóra fyrir
22. nóvember.
Upplýsingar veitir starfsmanna-
stjóri simi 29000.
VÍFILSSTAÐASPÍTALI
Hjúkrunardeildarstjóri óskast til
starfa á deild 5.
Hjúkrunarfræðingur óskast i hálft
starf á göngudeild.
Hjúkrunarfræðingur óskast i fullt
starf eða hlutastarf.
Sjúkraliði i fullt starf eða hluta-
starf.
Barnagæzla er á staðnum og hús-
næði er i boði fyrir hjúkrunarkonur i
fullu starfi.
Upplýsingar veitir hjúkrunarfram-
kvæmdarstjóri simi 42800.
Reykjavik, 11. nóvember 1977.
SKRIFSTÖFA
RIKISSPÍTALANNA
Eiríksgötu 5 — Sími 29000
Nónkex er heilhveitikex
hollt 09 gott,
enda Frónkex
KEXVERKSMIÐJAN FRÓN