Tíminn - 13.11.1977, Blaðsíða 16

16
Sunnudagur 13. nóvember 1977
MYND OG MENNING
R. Broby-Johansen: HEIMS-
LIST — HEIMALIST. Yfirlit
evrópskrar listasögu. Umsjón
ogþýbing: Björn Th. Björnsson.
Mái og menning. Reykjavik
1977. 200 bls.
Oft er á oröi haft hve mynd-
listaráhugi sé mikill meö lands-
mönnum á vorri tiö. Til marks
um þaö má telja tiöar mynd-
listarsýningar hér og þar. En
hitt hygg ég efalaust aö almenn
þekking á myndlist, eöli hennar
og sögu, sé á lágu stigi, enda
hefur til skamms tima veriö
unnt aö fikra sig upp allan
skólastigann án þess aö fá
nokkra nasasjón af slikum hlut-
um. Þetta alþýðlega yfirlitsrit
um evrópska listasögu er þvi
góður fengur á islenzkum bóka-
markaöi, og má ekki minna
vera en athygli sé á þvi vakin.
Þaö skal þegar fram tekiö aö
sá sem þessi orö ritar hefurekki
forsendur til aö leggja mat á
bókina nema sem almennur les-
andi. En þaö má einu gilda:
bókinersannarlega ekki skrifuö
fyrir sérfróöa menn. Og ég las
hana meö athygliog hygg aö vel
megi mæla meö henni sem
undirstööulesningu um mynd-
listarsögu, — aö visu meö fyrir-
vara.
1 eftirmála segir Björn Th.
Björnsson nokkuð frá höfundin-
um, sem er danskur maöur,
fæddur áriö 1900. Hann hefur
um langan aldur veriö óþreyt-
andi alþýöufræöari um mynd-
list: Samiö sæg bóka og rit-
geröa, haldiö fyrirlestra, talaö i
útvarp og sjónvarp. Hann er
ekki fræöimaður I þeim skiln-
ingi aö hann hafi stundað undir-
stöðurannsóknir aö marki. Um-
fram allt er hann rithöfundur og
„blaðamaður”, og rikan þátt
hefur hann tekið I umræöu um
þjóöfélagsmál. Skoðanir hans i
þeim efnum fara ekki dult i
þessari bók, Hverdagskunst —
Verdenskunst, sem Björn Th.
nefniö liölegu heiti: Heimslist —
Heimalist.
Höfundur byrjar á isaldar-
myndum, rekursvo þráöinn um
steinöld til Egypta, Mesó-
pótama, Kritverja, Hellena og
Rómverja. Siöan til miöalda,
gotneskrar listarog endurreisn-
ar. Þá eru kaflar um barokk,
rókokó og klassisisma nitjándu
aldar.og loks I stuttu máli fjall-
að um helztu listastefnur okkar
tima.
Þaö liggur I augum uppi aö
býsna hratt veröur aö fara yfir
sögu i sliku riti. Þó ruglar hraö-
inn lesanda tæpasti riminu, fyrr
en kemur fram á nitjándu öld.
Cr þvi fer höfundur á handa-
hlaupum og alhæfingar veröa i
umfangsmesta lagi. En þaö er
aö sjálfsögöu eöli rita af þessu
tagi aö þau veröa þvi hæpnari
sem nær dregur nútimanum.
Um leið veröur á hinn bóginn
gleggra hvaöa söguskoöun
höfundur aöhyllist.
Nafn bókarinnar segir nokkuö
til um hvernig á efninu er tekið.
Höfundur fjallar jöfnum hönd-
um um þaö sem viö hátiöleg
tækifæri kallast myndlist, og
mótaöa hversdagshluti, hús-
byggingar og annaö sem myndar
umgerö um mannlifiö, án þess
aö menn gefi þvi aö jafnaöi
gaum hvaða myndstil þaö túlk-
ar. En i „Heimalistinni” birtist
andi tiðarinnar engu siöur en
hinu sem búinn r viröingarstaö-
ur á listasafni. Aö þessu vikur
höfundur i inngangsoröum, og
segir sfðan:
„Sé aöeins spurt um hagnýtiö,
til hvers hluturinn sé, þá skiptir
höndin engu, sé hún á annaö
borö læsileg. En sé hinsvegar
spurt frá fagurfræöilegu sjónar-
miöi, hvernig hluturinn orki á
okkurþá er það skriftin sem viö
skoöum. Still er formskrift þjóö-
ar og ti'ma. Þegar okkur tekst aö
ráöa hana, fá hlutirnir mál. Stil-
sagan er ekki þurr skrá um
myndir og mynztur, heldur sag-
an um hina sýnilegu tjáningu
mannsandans, jafnt i hinu
stærsta sem smæsta. Með til-
hjálp hennar reynum viö að
greina breytilegan hljóminn i
rödd kynslóða og þjóöa og ráöa i
rithönd hvers tima. Ekki f þvi
skyni að herma eftir eöa slá um
okkur meö nöfnum og ártölum,
heldur til þess aö öðlast skyn á
heiminn sem við höfum hlotiö i
arf og hrærumst i.
1 þeirri veröld er talsvert
meira um birtu og liti en marga
moldvörpuna grunar. Og menn
þurfa ekki aö ná upp til himins
og tina úr honum stjörnurnar.
Dropinn speglar þær.”
Broby-Johansen fjallar um
listasöguna frá sósfölskum
sjónarhóli. Listin kviknar við
árekstra þjóöfélagsafla, hún
sprettur ekki fram úr höfði
þeirra snillinga sem svokölluö
listasaga hefur tekið á arma
sina. Þvi er ekkert fjallaö
um ævi og feril stórmenna i bók-
inni: þeir veröa I mesta lagi
nöfnin ein: Leonardo, Michel-
angelo, Rembrandt, Goya. En
þeir veröa gluggar inn I tiöina
sem ól þá. Eftir þessum skiln-
ingi er þaö fjarri lagi aö telja af-
buröamenn skapendur sögunn-
ar: sagan skapar þá.
Hér má vikja aö hinum dansk-
islenzka myndhöggvara, Thor-
valdsen. Hann er fulltrúi ný-
klassiska stilsins á öndveröri
nitjándu öld: „Hann var túlkari
hins milda virðuleiks og hinnar
kyrru fegurðar, en aldrei hins
sársaukafulla „striöandi lifs”.
(Nokkuð oft laus greinir I ekki.
lengri málsgrein).
Kaflinn um Thorvaldsen heit-
ir: „Hversvegna leiöist okkur li
Thorvaldsensafni?” Slik fyrir-
sögn gefur nokkra visbendingu
um hvernig þessi myndlistar-
saga er sögö: hún er afar per-
sónulegt verk, huglægt mat
hvarvetna nálægt, þótt jafnsatt
sé h itt, aö höf undur hef ur lag á a í
lýsa myndverkum á ljóslifandi
hátt. En sem dæmi um þab
hvernig tekiö er á hugmynda;
sögunni má taka nokkrar linur
úr kaflanum Skólaspéki túlkuö i
stein: „Hin stórbrotna list got.
neska timans var risavirki á
fölskum grunni. Hún er sam-
bærileg við skólaspekina, sem
er vaxin úr sama grunni (!) og
leiðir til sömu niöurstöðu. Hún
býr yfir sama ótæmandi sanri-
færingarkrafti og byggir á jafn
fráleitum forsendum, sem sé
þeim,aö hlutveruleiki sé aöeins
hilling, en spegilmynd hans i
mannshuganum, sálarlifiö, sé
hinn eini sanni raunveruleiki. 1
augum skólaspekinnar er allt
sem er efniskennt og áþreifan-
legt eintóm blekking. Þvi er
ekki nema hársbreidd á milli of-
stækisfullrar kennitrúar skóla-
spekinnar og yfirnáttúrlegra
vitrana dulspekinnar. Og það
voru dulspekingarnir sem
ruddu siöaskiptunum veginn,
með þvi aö telja trúarreynslu
hvers einstaklings skipta máli.
Lúter var siöasti dulspekingur
miöaldanna.”
Hér má sjá ■ „listpólitiska”
stefnu höfundarins. Hann ætlast
til að listamenn standi báöum
fótum á jöröu og lýsi þvi sem
þreifaö veröur á. I lokakaflan-
um, um list okkar tima, lætur
hann i ljós áhyggjur vegna þess
aö listin sé að fjarlægjast al-
menning, „allan þorra fólks”.
Hér er Broby-Johansen sam-
stiga ýmsum róttækum menn-
ingarvitum siöustu ára.
bókmenntir
Gunnar Sveinsson:
Fj ölbrautaskóli
Suðurnesja
Algj ör t
öngþveiti
blasir við í
húsnæðis
málum
skólans
næsta
haust
Algjört öngþveiti blasir viö i
húsnæöismálum skólans næsta
haust.
Fjölbrautaskóli Suöumesja er
ung skólastofnun. Skólinn hóf
starfsemi sina haustiö 1976, og
hefur þvi starfaö I rúmt ár.
Aö skólanum standa öll
sveitarfélög á Suöurnesjum, en
þau eru Keflavikurkaupstaöur,
Grindavikurkaupstaöur, Njarö-
vikurkaupstaöur, Miðneshrepp-
ur, Geröahreppur, Vatnsleysu-
strandarhreppur og Hafna-
hreppur. A þessu svæði búa nú
um tólf þúsund manns.
Starfsemi skólans hefur geng-
iö mjög vel, og aðsóknin aö skól-
anum sýnir hve þörfin fyrir
þessa skólastofnun var mikil.
A fyrsta starfsári hans voru
nemendur rúmlega 200, og nú, á
ööru skólaári, eru þeir um 430 á
fyrstu önn. Fyrirsjáanlegt er aö
á næsta ári mun nemendum
fjölga um a.m.k. 150.
Skólinn er stofnaöur i sam-
ræmi viö lög um framhalds-
skóla, sem lögö voru fyrir siö-
asta alþingi. Þau eru nú mjög til
umræöu meöal skólamanna og
eiga aö taka gildi 1. júli 1980.
Lokiö er undirbúningi viö aö
setja bóklegt nám flugnáms inn
I starfsemi Fjölbrautaskólans,
og aöeins skortir formlegt leyfi
mennta- og fjármálaráöuneytis
til aö kennsla geti hafizt á þeirri
braut nú um áramótin. Undan-
farin 30 ár hefur kennsla i
þessari grein fariö fram á
kvöldnámskeiöum. A s.l. hausti
voru stofnaöar tvær nýjar
brautir viö skólann, trésmiöa-
braut og hársnyrtibraut.
Fjölbrautaskólinn hóf starf-
semi sina i húsnæöi Iönskólans,
sem var sameinaöur honum, en
þar eru 7 kennslustofur og I
Gagnfræðaskólanum i Kefla-
vik, auk þess sem tekiö var á
leigu húsnæöi hjá Skipasmiöa-
stöð Njarövikur fyrir vélstjóra-
og málmiönaöarbraut. Vegna
hinnar miklu fjölgunar, er varö
á nemendum á s.l. hausti, var
enn bætt viö leiguhúsnæöi og
tekiö á leigu húsnæöi fyrir
tréiönaöarbraut i Njarövik og
fyrir hárgreiöslubraut I Kefla-
vik, einnig voru tækjageymslur
innréttaöar I skólanum sem
kennsluhúsnæöi.
Kennt er þvi nú á fjórum stöö-
um I Keflavik og Njarövik og
munu röskir 2 kílómetrar milli
þessara staöa. Veldur þetta
ýmsu óhagræöi I sambandi við
rekstur skólans. Einnig fer þó
nokkur kennsla fram á laugar-
dögum og eftir kl. 17 á kvöldin.
Þaö er þvi fyrirsjáanlegt, aö
ef ekki fæst úrlausn i húsnæöis-
málum skólans fyrir næsta
haust, verður skólinn varla
starfhæfur I núverandi mynd,
þegar 150 til 170 nemendur bæt-
ast viö þann fjölda sem fyrir er.
Skólanefnd og skólameistari
hafa gert sér grein fyrir þessu
ástandi og haldiö marga fundi
um máliö. A fundi skólanefndar
þann 4. mai s.l. var samþykkt
aö sækja um fjárveitingu úr
rikissjóöi aö upphæö 100
milljónir til aö byggja aöra hæö
ofaná núverandi húsnæöi
skólans. Framlag sveitarfélag-
Gunnar Sveinsson
anna yröi þá 66,7milljónir. I þvi
húsnæöi mundi veröa 6 til 8
kennslustofur þannig aö sú
bygging mundi leysa úr
brýnustu þörf næsta skólaár.
Þessi fundarsamþykkt hefur
veriö kynnt sveitarstjórnum á
svæðinu og eru þær reiðubúnar
að leggja fram aö sinum hluta
þaö fé sem vantar. Skólanefnd
hefur farið á fund undirnefndar
fjárveitinganefndar og kynnt
henni máliö. Einnig hafa öll
gögn varðandi máliö veriö lögð
fyrir starfsmenn menntamála-