Tíminn - 13.11.1977, Side 29

Sunnudagur 13. nóvember 1977
29
a& kofinn á Bólstaö mun hafa
verift byggftur um sama leyti og
fyrirskipun kom um aft byggja
kofa á Flóamannaafrétti.
Ekki var nein sérstök ánægja
meft þessar reglugerftir. Hvert
heimili varft aft senda mann á
fjall.hvort sem i hlut átti fjárlitill
bóndi efta fjármargur, og þótti fá-
tæklingum illt vift slfkt aft biia.
Svo almenn var þessi óánægja, aft
fjárriku mennirnir neyddust til aö
senda menn i lengstu leitir allt
fram aft 1916, er fariö var aft jafna
fjallskilum á eftir jarftarhundruö-
um og skepnufjölda. Eftiraft farift
var aö meta fjallskil til peninga,
höfftu þeir fjárriku ekki neinn
áhuga fyrir aft missa lengstu
leitir, þvi voru þaft jafnan menn
frá sömu bæjum, sem fdru i þær.
Fátæki bóndinn, sem jafnan var
fjárfár, var þar aft heita mátti
útilokaftur, nema sérstakar
ástæftur kæmu til. Þvi var þaft
fyrir hreina tilviljun, ef þeir kom-
ust i þær ferftir allt framyfir 1930,
og veit ég þaft af eigin reynslu.
Fjallskilareglugjörft, sem tók
gildi 1. sept. 1902, er aft ýmsu leyti
frábrugftin þeim fyrri. 1 3. gr.
hennar segir: Eigi má reka á af-
rétt Flóa- og keiftamanna hross
né geldneytL A afréttinn má eigi
reka dilkær, eldri en tvævetrar,
nema áöur hafi veriö reknar til af
réttar og tollaö þar. Þarna kemur
fram, aft geldneyti hafa þá verift
rekin á Flóamannaafrétt, þótt ei
sé umgetift áftur, svo sjálfsagt
hefur þaft verift, hvaö mikift sem
sú heimild hefur verift notuö. 1.
31. gr. segir: Fjallleitir eru
tvenns konar: Skylduleitir og
frjálsar leitir. Skylduleitir eru
aöalleitir og eftirsöfn. — Þá er
eftirleit ennþá ekki skylduleit og
ekki fyrren löngu seinna. Um þær
leitir var samift vift menn sér-
staklega og eftirleitartollar eru
enn tilnefndir til 1916.
Um eftirleitarferftir er nokkuft
tilaf skráftum heimildum frá 1880
og allt fram yfir aldamót. Eru
þær mönnum aftgengilegar, og
þvi veröurekki um þær getift hér.
Fjallkóngum voru fengin mikil
völd i hendur, gátu gert menn
heimrækaýmissa ástæftna vegna,
og hafa þeir slik völd enn i dag
meftan á fjallferft stendur. Ekki
er mér kunnugt um, hve oft þeir
neyttu þessa valds, veit afteins
eitt dæmi þess, og var ég þá innan
fermingaraldurs. Um búnaft fjall-
manna fer ég ekki aö ræfta, hann
er flestum kunnur. Þó hefi ég af
sérstökum ástæftum allgóftar
heimildir um sliktfyrirog eftir aft
trússarar komu vift sögu. Afteins
get ég þess til gamans aö er ég
fór inn yfir Sand 1936, var afteins
einnaf fjallmönnum i skinnsokk-
um, og þaft var lika sá eini, sem
aldrei þurfti aft skipta um sokka i
ferftinni. Slíkir gátu velgerftir
skinnsokkar verift, klofháir og úr
völdu efni. Þeir sem hafa lesift
Göngur og réttir vita, aö þaft var
ekki alltaf sólskin i þeirri ferft.
Nafnlaust land er ekkert land,
eöa svo fannst mér á bernsku og
ungling.sárum minum. Fyrst er
ég var búinn aö fá aft vita hvaö
hæft, laut, lækur efta dalur og f jall
hét, naut ég þess fyrst aö fara um
landift. Enda heföi þaft verift úti-
lokaft aft vita ekki um ömefni, svo
nátengd voru þau lifi og dag-
legum störfum smalans á afdala-
jörft. Feftur og afar vissu öll ör-
nefni, námu þau af sinum forfeör-
um, þvi lifftu þau mann fram af
manni, fersk og ótrúlega hug-
kvæm nöfn. Þau nöfn tel ég
skyldu þeirra, sem heimalönd og
öræfi smala, aft vifthalda og varft-
veita. Berjast fyrir lifi þeirra eins
og þrek og geta leyfir, án allrar
miskunnar vift svokölluö feröa-
mannanöfn nútiöar, sem gjarnast
eru skáldskapur óvandaöra leift-
sögumanna efta bilstjóra, og hef
ég dæmi þar um.
Þaft tók ótrúlega langa bar-
áttu og harfta fyrir harftsnú-
inn, pennafæran mann aö koma
Asgarftsnafninu aftur inn á landa-
bréf, og mættu menn muna þaft.
Enda fær sá maöur hól fyrir hjá
fræftimanni, sem nú vill láta
Holfsjökul aft hluta heita Arnar-
fell, og sem ekkert virftist kann-
ast vift Norölingaöldu, sem mér
finnst ákaflega íundarlegt, þar
sem fræftimaftur á I hlut, og vift
nafniö er tengd gömul sögn,
harmsaga, sem á aft háfa gerzt
vift þessa öldu.
Aftur hef ég um þaft getift, aft
Hofsjökull hafi veriö nefndur
Arnarfellsjökull aft sunnan, og
þaft gerir Þorvaldur Thoroddsen i
sinum bókum. A verunum innan
Fjórftungssands eru mjög gömul
nöfn, og er sögn tengd Oddkels-
öldu i Oddkelsveri. t Arbók ferfta-
félagsins 1956 blaösiftu 94 og 95
virftist tveimur ferftamannanöfn-
um hafa veriö lætt inn i bökina á
ismeygilegan hátt, og finnst mér
þaft útskitá bókinni. Þar er hluti
af Illaveri kallaöur Múlaver, en
hitt nafnift er Nauthagajökull og
veit ég ekki til, aft eldri fjallmenn
kannist vift þessi nöfn. Afteins eitt
ömefni veit ég aft er komift frá
norftlenzkum manni, og er þaft
tengt jökultungu milli Amarfella,
sem nú mun vera eydd. Ekki hafa
menn fundift til sérstakrar glefti,
efta taliö sér þaö til neinnar ham-
ingju aft sjá þessa svörtu jökul-
ruðninga, er jökullinn lét eftir sig
á bakaleift sinni. Fáir munu hafa
séft betur en þeir, sem þarna
áttu aft eiga smalaspor, hvafta ör-
lög biöu Arnarfellsvera, er
jökullinn hætti aft veita þeim nær-
ingu.
Og næstum er þaö ótrúlegt hvaft
mennirnir og náttúruöflin geta
áorkaö á rúmum hundraft árum i
sameiningu. Ariö 1870 er þar
ferftamaöur staddur á leift sinni i
kaupavinnu norftur i Báröardal.
Ég átti siftar samleiö meö honum
fyrstu fimmtán ár ævi minnar, og
tel mér þaft til gæfu. 1 Nauthag-
anum haffti hann næturdvöl. Þá
var hæft gulstararinnar á þann
veg, aft erfitt var aö finna hestana
i grasinu, og hvönnin var um
hesthæft i Múlum og Arnarfelli.
Ber þetta heim vift álit manns,
sem fór þar um rúmum 10 árum
seinna og sagfti: ,,Þá huldu störin
i Nauthaganum hest”. En nú er
þar varla strá upp i gæs, svo hún
deyr úr hungri.
Þaft er oft skammt á milli lifs
og daufta á öræfum uppi.
Lönd og lýöir:
U ngverj aland
og Rúmenía
Þetta er nýtt bindi i flokknum
Lönd og-lýftir, sem nú telur alls
tuttugu og eina bók. Ritift er 295
blaösiftur aft stærö og prýtt fjölda
mynda.
Höfundur bókarinnar, Þórunn
Magnúsdóttir, skólastjóri á Sval-
barðseyri við Eyjafjörð, er i hópi
hinna fáu íslendinga er lagt hafa
leiðir sinar á þessar fogru en
sögufrægu slóðir. Segir hún itar-
lega frá Ungverjalandi og
Rúmeniu, þjóðunum sem lönd
þessi byggja, atvinnuvegum
þeirra, sögu og menningu. Er hér
um mikinn og skemmtilegan
fróðleik að ræða, en lönd þessi
munu sveipuð eins konar
ævintýraljóma i augum flestra
Tslendinga.
Bókin um Ungverjaland og
Rúmeniu er I meginatriðum hlið-
stæð að gerð fyrri ritum flokksins
Lönd og lýftir, sem nýtur mikilla
vinsælda. Var til útgáfu hans
stofnað I þvi skyni að kynna
Islendingum riki og þjóðir úti i
heimi og vikka andlegan
sjóndeildarhring lesenda. Meðal
myndanna i bókinni eru kort af
báðum löndunum sem frá greinir.
Augfýsingadeild Tímans Ritstjórn, skrifstofa og afgreiösla
80 ára
COSY STÓLLINN
með háu eða lágu baki
Mánudaginn 14. nóvember
verftur Siguröur kennari, eins
og viö krakkarnir kölluftum
hann, áttræöur. Eftir þvi sem
ævin liöur verftur mönnum oftar
litift um öxl til 1 iftinna æsku- og
unglingsára, þvi aö endurminn-
ingin merlar æ í mánasilfri þaft
sem var. Þegar mér var á þaö
bent, aft senn væri Sigurftur orö-
inn áttræftur, sótti mig svip-
þyrping gamalla minninga
heim. þó fjórir tugir ára séu sift-
an ég sat hjá honum á skólabekk
og sá skólatimi var ekki lengri
ensvo, aft ég ætla hann jafngildi
ekki einum vetri nú á dögum.
Þrátt fyrir þaft tókst honum aft
miftla okkur þeim þekkingar-
foröa, sem minnsthefir gengift á
itimanna rás. Barnaskólinn hjá
honum var lengskemmtilegasti
skólinn, sem ég hefi komift I á
langri skólagöngu og ekki fund-
um vift til hins margumtalafta
námsleiöa vikurnar, sem viö
vorum hjá honum, þessa fjóra
vetur, sem kennt var til fullnaft-
arprófs. Sigurftur hlýtur aft hafa
verift mjög góftur kennari og
jafnvigur á allar námsgreinar,
þvi aft allar kennslustundir liftu
jafn fljótt, hvort heldur vift vor-
um aft skrifa, reikna eöa hann
hlýddi okkur yfir i öörum náms-
greinum, en aft sjálfsögftu var
kórónan á þessu öllu, aft hann
lék sér meft okkur i friminútun-
um.
Svo segja fróftir menn, aft
skapgerft manna megi lesa úr
skrift þeirra. Eitt er vist, aft
skriftin hans Sigurftar var ákaf-
lega stilhrein og skýr, laus viö
allt óþarfa flúr, en sérlega
áferftarfalleg, þegar á heildina
var litiö, og þannig er Sigurftur,
hann er hverjum manni dag-
hreysti og ekki vantaöi aft Sig-
urftur væri vel aft manni. Viö
vorum ekki litift stoltir af þvi
strákarnir aft hafa slikan garp i
okkar sveit.
Eitt af þvi sem Sigurftur gerfti
sér mikið far um aft láta okkur
læra, voru ljóö eftir öndvegis-
skáld okkar, meft þvi vildi hann
kynna okkur islenska ljóftlist og
veita okkur þekkingu á stuftl-
anna þriskiptu grein. Aft þessu
höfum vift búift alla ævi og sjálf-
ur kunni Sigurður ógrynni ljófta,
ég man ekki til hann þyrfti aft
lita I bók, þegar hann hlýddi
okkur yfir og skýrði fyrir okkur
kvæðin. Þvi miður hefir það
farið mjög minnkandi, að börn
og unglingar læri kvæði utan að
og kvæðalestur er mjög á und-
anhaldi hjá ungu fólki, þó aö
undantekningar séu frá þvi eins
og flestu öðru. En kvæðatim-
arnir hjá Sigurði voru innganga
i heim ljóðlistarinnar, og fyrir
þá handleiðslu eigum viö honum
mikið aft þakka.
Sigurður er hógvær maður
og jafnlyndur, sem fylgt hefir
heihæðum sveröasmiftsins, sem
Grimur lætur kvefta:
Ofsanum skyldi enginn beita
of er verst i hverjum hlut.
Hófs er best og lags aft leita
lánift situr þá i skut.
Sigurður hefir verið gæfu-
maftur. Úrsporum hans á langri
leift hefir gott eitt upp vaxift. Viö
nemendur hans sendum honum
hugheilar árnaftaróskir og kær-
ar þakkir fyrir liönar samveru-
stundir og fjölskyldu hans ósk-
um vift allra heilla i bráft og
lengd.
Aftalgeir Kristjánsson.
Núpum
farsprúftari, svofágætlega lagift
aft kyrra veftur og brotsjoa
ungra og ótaminna tilfinninga.
Kringum hann var hin hógværa
og hlýja glefti. 1 allri framkomu
var hann okkur fyrirmynd, þó
aft lærisveinum og meyjum
gengi misjafnlega aft feta
dyggöanna slóft og fylgja for-
skrift hans i skriftarbókinni og i
lifinu.
A6 Siguröi standa traustir
þingeyskir stofnar. Forfeftur
hans og frændur margir hafa
verift afrenndir aft afli og
Sigurður Sigurðsson
SKAMMEL OG HRINGBORÐ í TVEIMUR STÆRÐUM
VERÐIÐ:
kr. 88.000
kr. 68.000
kr. 36.000
kr. 42.000
kr. 38.000
Stólarnir eru eingöngu framleiddir i
leðri og eru til á lager í dökkbrúnu en
við getum einnig f ramleitt þá i öðrum
litum eftir sérpöntunum. Grindin er úr
lituðum aski.
Stóll með háu baki
Stóll með lágu baki
Skammel
Borð 80 sm plata
Borð 65 sm plata
t
ES3
A HUftfttt&M
SÍÐUMÚLA 30 - SÍMI: 86822
/ 5g3 ES0 gg3