Fréttablaðið - 17.07.2006, Blaðsíða 16

17. júlí 2006 MÁNUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
NFS Í BEINNI
Á VISIR.IS
35.000 gestir vikulega
sem dvelja í u.þ.b. eina klst. hver.
Auglýsingasími 550 5000.
AUGL†SINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLA‹INU ALLA MI‹VIKUDAGA
Sögurnar, tölurnar, fólki›.
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir, Sigríður
Björg Tómasdóttir og Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Björgvin Guðmundsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á
FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING:
Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Ítalir fengu bikarinn en Zidane
umtalið. Sigurinn féll í skuggann
af ósigrinum.
Frakkar voru betri en Ítalir
sterkari. Liðsheildin var þeirra.
Þeir stóðu saman í byrjun leiks,
með hendur á öxlum hvers annars
og kyrjuðu þjóðsönginn hástöfum.
Frakkarnir stóðu hljóðir undir
sínum. (Þó ekki hlæjandi líkt og á
Laugardalsvelli forðum.) Lið þeirra
var fullt af ljómandi einstaklingum
en sumir voru frægari en aðrir. Við
sáum óttann í augum hins unga
Ribery þegar hann hljóp upp um
hálsinn á Zidane eftir að sá síðar-
nefndi hafði skorað. Virðingin var
of mikil. Líka þegar strákur fékk
dauðafærin en ákvað að gefa frek-
ar á Henry, sér frægari mann. Og
aldrei kvartaði hann þótt Henry
borgaði sjaldan í sömu mynt. Það
var ójafnvægi í liðinu. Ítalir óðu
hinsvegar fram eins og herdeild.
Engin stjarna innanborðs. Hún
stóð á hliðarlínunni, með ljóst hár
og vindil. Þá var áberandi hversu
miklir íþróttamenn Ítalirnir voru
að sjá; hver einasti þeirra minnti á
tugþrautarkappa í toppformi. En
hinsvegar skorti aðeins á íþrótta-
andann.
„Rasistarnir unnu,“ sagði kunn-
ingi í SMS-skeyti utan úr heimi.
Kannski eitthvað til í því. Í USA
eru ítalskættaðir sagðir djarfir til
fordóma og sjálfur hef ég séð eitt
og annað til þeirra. Fyrir fjórum
árum fylgdist ég með HM í fjalla-
þorpi á eyjunni Elbu. Eftir leik
Frakka og Senegala birtist í hér-
aðsblaði Toscana skopmynd af
stjörnu þeirra síðarnefndu, El
Hadji Diouf. Myndin sýndi hann
sveittan í lok leiks, spyrjandi:
„Hvernig fór?“ Ég varð ekki var
við að birtingin ylli umtali í
ítölskum fjölmiðlum. Ítalir virðast
leyfa sér meira í þessum málum en
aðrar þjóðir. Og sama hvað það var
nákvæmlega sem Materazzi sagði
við Zidane, þá bar atburðurinn í
sér vott af rasisma. (M. hefur áður
hlotið áminningar fyrir slíkt.) Zid-
ane er af alsírsku bergi brotinn.
Hann er frá Afríku. Eins og margir
í franska landsliðinu. Meirihluti
liðsins er reyndar ættaður þaðan
og úr Karíbahafinu. Hér áttust við
gamli hvíti heimurinn og sá nýi
svarti.
Í lok liðinnar aldar bjó ég í París.
Ekki varð hjá því komist að skynja
veikleika þess gamla veldis. Stjórn-
kerfið var rotið inn að kjarna. Sama
tegund af fólki hafði stjórnað land-
inu frá því á tíð Loðvíkinga og gerir
enn. Þess vegna er franska bylting-
in enn gerð á fjögurra ára fresti. Á
öllum sviðum samfélagsins skynj-
aði maður alvarlegt getuleysi.
Frakkar voru ekki til stórræðanna.
Það kom manni því á óvart þegar
handboltalið þeirra fór til Íslands
og varð heimsmeistari. Og stuttu
síðar gerði knattspyrnulandsliðið
það sama. Þetta voru fyrstu heims-
titlar Frakka í hópíþróttum. Lykill-
inn að velgengninni var þó sá að
fáir ef engir „Frakkar“ voru í lið-
unum. Þau voru full af innflytjend-
um og sonum innflytjenda, sem
Frakkar kalla reyndar landa sína
með stolti. Og líkast til er það sú
frjálslyndis-arfleifð byltingarinn-
ar sem hefur gefið þeim umburð-
arlyndið sem þarf til að halda með
eigin landsliði mönnuðu öðrum
kynþáttum. Ég á erfitt með að sjá
fyrir mér Íslendinga hvetja hand-
boltalandsliðið af sama þrótti og nú
væri það eingöngu skipað pólsk-
um, marokkóskum, kóreskum og
filippseyskum Íslendingum.
Og þótt Ítalir hafi sigrað nú er
lykillinn að knattspyrnustórveldi
Frakka sá að þeir breyttu landsliði
sínu í heimslið. Kóngur þess hét
Zidane. Og hann varð einungis
felldur á lymskubragði. Líkt og
Grettir forðum. Þótt nýi heimurinn
sé betri í fótbolta, eins og reyndar í
íþróttum almennt, hefur sá gamli á
honum sögulegt tak. Sem innflytj-
endasonur í Evrópu hefur Zidane
sjálfsagt mátt kyngja mörgu mis-
jöfnu. Þegar tunnan er full þarf
ekki stóran neista. „Zidane segir
ekki mikið en springur síðan allt í
einu,“ var haft eftir vini hans.
Úrslitaleikur heimsmeistara-
keppninnar var því meira en ein-
faldur fótboltaleikur.
Zidane lék ætíð með ólundar-
svip, líkt og hann bæri innra með
sér einhverja ægilega reiði út í
lífið og tilveruna. Og samt var
hann bestur. Hinn þunglyndi snill-
ingur. Við urðum varir við þessa
skaphöfn, nokkrir félagar, þegar
stjarnan vatt sér allt í einu inn á
Kaffibarinn haustkvöld eitt fyrir
átta árum. Heimsmeistararnir
höfðu gert jafntefli í Laugardaln-
um fyrr um daginn og vildu nú fá
sér snúning í miðbænum. Mig rak
í rogastans að líta hetjuna augum
(varð gersamlega „star-struck“)
en Halli vinur Jóns var ekki fót-
boltafræðingur þá fremur en nú,
en skynjaði hinsvegar alvöru
málsins af sinni alkunnu næmni;
hér var heimsfrægur genginn í
sal. Hann vatt sér ófeiminn að
kauða og spurði hann á sinni góðu
gæðafrönsku: „Hvort kjósið þér
heldur, að leika knattspyrnu í
flóðljósum eða dagsbirtu?“ Zid-
ane sneri að okkur nautshöfði
sínu (ég sé það nú að hann var
þess albúinn að skalla Halla Jóns
í bringuna) áður en hann svaraði:
„Hvað? Er eitthvað að þér?“ Og
var svo rokinn. Niður á Skuggabar.
Sem þá var heitastur meðal borg-
ardætra.
Það segir þó mest um kappann
Zidane að þótt Ítalir hafi orðið
heimsmeistarar í fótbolta síðasta
sunnudag minnast þess nú fáir.
Sigur Ítala féll í skugga einstakl-
ings, sem þegar upp var staðið,
var stærri en liðsheild þeirra.
Allir kunna söguna af Gretti
sterka en enginn man hver drap
hann.
Sagan af Zidane hinum súraK
osningaþátttaka hefur jafnan verið mjög góð á Íslandi. Eigi
að síður örlar hér á þeirri þróun sem þekkt er í Evrópu og
víðar að áhugi á að greiða atkvæði í kosningum dvínar.
Sveitarstjórnarkosningarnar í vor sem leið voru vísbending í þessa
veru.
Yfirleitt eru menn á einu máli um að virk kosningaþátttaka sé
mikilvæg forsenda fyrir virku lýðræði. Á móti því verður ekki
mælt.
Kjósendur sem sitja heima eru sáttir við að aðrir ráði úrslitum.
Í þeirri afstöðu geta hins vegar falist skilaboð sem stjórnmálamenn
þurfa að vega og meta. Kosningaskylda er af þeim sökum óæski-
leg.
Ekki er sjálfgefið að ólík kosningakerfi ráði miklu um áhuga
fólks á þátttöku í kosningum. En hvað sem því líður er í ljósi þess-
arar þróunar vert að virða hvort ástæða sé til að auka áhrifavald
kjósenda. Ennfremur er þarft að skoða með hvaða móti það má
gera.
Í þingræðiskerfi hafa kjósendur aðeins óbein áhrif á það hverjir
sitja í ríkisstjórn með því að hún sækir umboð sitt til þingsins. Eitt
af álitaefnunum í þessu samhengi hlýtur að lúta að því hvort auka
megi raunveruleg áhrif kjósenda um val á ríkisstjórn án þess að
afnema þingræðisregluna.
Ýmsar leiðir geta verið færar í því sambandi. Sums staðar er
kosningakerfið þannig upp byggt að kjósendur geta með beinum
hætti kosið einn flokk til valda og annan frá völdum. Það getur hins
vegar verið á kostnað hlutfallslegs jöfnuðar á milli flokka.
Annars staðar fela yfirlýsingar einstakra flokka fyrir kosningar
í sér að kjósendur hafa í reynd val á milli tveggja fylkinga. Segja
má að aðstæður hafi verið nálægt því að vera á þennan veg í borg-
arstjórnarkosningunum í Reykjavík á liðnu vori.
Engum vafa er undirorpið að það leiðir til virkari pólitískrar
ábyrgðar ef kjósendur geta með beinum hætti ráðið því hverjir
sitja í ríkisstjórn. Kaupskapur þar um eftir kosningar dregur úr
áhrifavaldi kjósenda og hugsanlega áhuga þeirra á kosningaþátt-
töku.
Annað atriði sem getur haft mikið að segja í þessu viðfangi er
möguleiki kjósenda til þess að velja einstaklinga. Að sönnu hafa
prófkjör flokkanna komið að hluta til móts við slíkar óskir en þó
með takmörkuðum hætti.
Eftir því sem hugmyndafræðilegar markalínur milli flokka hafa
dofnað eykst þörfin fyrir meira persónulegt val í kosningunum
sjálfum en verið hefur. Einstaklingsbundin kosning leiðir einnig til
aukinnar persónulegrar ábyrgðar frambjóðenda.
Aukin persónuleg pólitísk ábyrgð í kosningum er í sjálfu sér eft-
irsóknarverð og gæti aukheldur glætt áhuga kjósenda. Ýmsir kost-
ir eru til að ná slíkum markmiðum.
Æskilegt gæti verið að kjósendur gætu skipt atkvæði sínu á milli
frambjóðenda fleiri flokka. Slíkir kostir geta eðlilega staðið skoð-
unum og skapi einstakra kjósenda næst. Hví á þá að útiloka það?
Írska kosningakerfið er til að mynda athyglisvert í þessu ljósi.
Loks hlýtur skoðun á auknum áhrifum kjósenda að leiða til rýmri
reglna um þjóðaratkvæðagreiðslur. Þær eru eins og margt annað í
þessu samhengi vandasamt viðfangsefni.
Ákveða má að tiltekin mál verði einfaldlega skylt að bera undir
þjóðaratkvæði. Ennfremur má opna fyrir möguleika á þjóðarat-
kvæði með ákveðnum skilyrðum þegar sérstaklega stendur á.
Lýðræðisskipulag þarf að þróa eins og annað eftir því sem kröf-
ur tímans breytast.

SJÓNARMIÐ
ÞORSTEINN PÁLSSON
Þróun lýðræðis:
Hverju eiga kjós-
endur að ráða?
Í DAG
ZINEDINE ZIDANE
HALLGRÍMUR
HELGASON
Og þótt Ítalir hafi sigrað nú er
lykillinn að knattspyrnustór-
veldi Frakka sá að þeir breyttu
landsliði sínu í heimslið. Kóng-
ur þess hét Zidane. Og hann
varð einungis felldur á lymsku-
bragði. Líkt og Grettir forðum.
Heitt kosningamál
Nefnd forsætisráðherra um verð á
matvörum skilaði útreikningum sínum
á dögunum. Þar koma fram ýmsar
tillögur sem miða að því að færa
matvælaverð nær því sem gengur
og gerist í helstu nágrannaríkjum.
Er meðal annars talað um að lækka
virðisaukaskatt og lækka vöru-
gjald á matvörum. Einnig var
minnst á niðurfellingu tolla á
innfluttum landbúnaðarvör-
um en fulltrúi Bændasam-
takanna lagðist alfarið gegn
þeim. Athygli vekur að Geir
H. Haarde forsætisráðherra
hefur ekkert látið heyra í sér
um niðurstöður nefndar-
innar, sem skipuð er
af honum sjálfum.
Ljóst er að breytingar
á matvælaverði verða eitt af stærstu
málunum í komandi kosningum, og
því til mikils að vinna fyrir flokkana
sem lofa að lækka matvælaverð.
Margt að segja
Rómur manna hækkar greinilega
þegar þeir fara úr stjórn í stjórnarand-
stöðu því mun meira hefur
heyrst í Degi B. Eggertssyni,
oddvita Samfylkingarinn-
ar í Reykjavík, eftir að
hann yfirgaf borgar-
stjórn. Fréttatilkynningar
frá honum hafa dunið á
fjölmiðlum undan-
farnar vikur og eiga
fréttamenn fullt í fangi
með að lesa allt
sem Dagur hefur
að segja þeim.
Gaman væri að vita hvort rómurinn
lækkar á ný komist hann aftur í stjórn.
Fljótir að selja
Viðræður um sölu hlutar Reykjavíkur-
borgar í Landsvirkjun til ríkisins eru
hafnar að nýju. Vilhjálmur Þ. Vilhjálms-
son borgarstjóri segir ekki eftir neinu
að bíða og að best væri ef kaupin
tækju gildi um áramótin.
Athyglisvert er hversu snöggir
sjálfstæðismenn voru að koma
viðræðunum í gang á ný, en
málið strandaði síðast á ósam-
stöðu R-listans sáluga. Þá vildu
borgarfulltrúar Vinstri grænna
ekki selja, en nú þegar þau
eru ekki lengur inni í
myndinni á greinilega
að keyra málið í gegn af
krafti. salvar@frettabladid.is