Fréttablaðið - 17.07.2006, Blaðsíða 49
MÁNUDAGUR 17. júlí 2006 17
�������
�������������
����� �������������������
�������������
����� �������������������
������������� ��������������������
���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������
����������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������ ��������������������������������� ��������������������������������������������������������������
������������� �������������������������������������� ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ����������������������������������������������������������������������������
��������������������������
Það er staðreynd að verð á sam-
heitalyfjum er margfalt hærra á
Íslandi en annars staðar á Norður-
löndum. Þessi verðmunur á ekki
síst við um verð á lyfjum frá
íslenska lyfjaframleiðandanum
Actavis. Þetta eru ekki nýjar stað-
reyndir heldur hafa þær legið
fyrir í mörg ár. Ríkisendurskoðun
gaf út sérstaka skýrslu um lyfja-
kostnað þar sem hátt verð á lyfjum
var dregið rækilega fram í dags-
ljósið.
Kastljósið hefur fjallað um gíf-
urlega hátt verð á lyfjum, Frétta-
blaðið fjallaði með ítarlegum hætti
um málið í maí síðastliðnum og
sömuleiðis landlæknir. Ekki má
heldur gleyma verðkönnun ASÍ og
fáránlegum viðbrögðum heilbrigð-
isráðherra Sivjar Friðleifsdóttur
við verðkönnuninni sem lýstu mik-
illi vanþekkingu á rót vandans.
Viðbrögð ráðherra voru þau að
hóta starfsfólki apóteka áminning-
um og leyfissviptingum.
Þrátt fyrir alla framangreinda
umfjöllun bólar ekkert á því að lyf
lækki í verði. Í góðri umfjöllun
Kastljóssins um hver ástæðan
væri fyrir háu lyfjaverði féllu
mörg gullkorn af vörum viðmæl-
enda sem hefðu þess vegna getað
orðið uppistaðan í mörgum spaug-
stofuþáttum. Viðmælendur Kast-
ljóssins vísuðu allir ábyrgðinni af
höndum sér, formælandi Actavis
taldi t.d. að orsökin fyrir háu lyfja-
verði væri umbúða- og þýðingar-
kostnaður sem mældur var sem 90
prósent af kostnaði lyfsins og gæti
hlaupið á mörgum þúsundum
króna hvert lyfjaglas.
Á einum lyfjainnflytjanda var
að heyra að hann væri fórnarlamb
ríkisins sem ákvarðaði himinhátt
verð sjálfu sér til handa. Formað-
ur lyfjagreiðslunefndar og fyrrum
ráðherra Framsóknarflokksins
neitaði algerlega staðreyndum og
fullyrti að verð á samheitalyfjum
hér og í nágrannríkjunum væri
sambærilegt og sakaði innflytj-
endur lyfja um að vilja einungis
flytja inn dýr lyf, Bens en ekki
Trabant. Sérfræðingur í heilbrigð-
isráðuneytinu benti á að sam-
keppnisyfirvöld hefðu ekki verið á
vaktinni.
Heilbrigðisráðherra kennir
frjálsum markaði um hátt lyfja-
verð um leið og hún afneitar
ábyrgð á lyfjagreiðslunefnd sem
heilbrigðisráðherra skipar.
Það er sjaldnast vænlegt til
árangurs þegar hver bendir á
annan en öllum ætti að vera ljóst
að stjórnvöld bera höfuðábyrgð á
gríðarháu lyfjaverði. Stjórnvöld
bera alla ábyrgð á því að ná fram
sanngjörnu verði og hafa til þess
tæki.
Ekki benda á mig
UMRÆÐAN
LYFJAVERÐ
SIGURJÓN ÞÓRÐARSON
ALÞINGISMAÐUR
Heilbrigðisráðherra kennir
frjálsum markaði um hátt
lyfjaverð um leið og hún afneit-
ar ábyrgð á lyfjagreiðslunefnd
sem heilbrigðisráðherra skipar.
Í umræðum um matarverð á und-
anförnum vikum hefur ýmislegt
komið fram, sumt rétt, annað
óljóst og enn annað beinlínis
rangt eða villandi.
Óumdeilt er, að matarverð er
hátt hér á landi. Það sýnir saman-
burður Hagstofu ESB (EURO-
STAT) en þetta háa verðlag er
ekki einskorðað við matvöru.
EUROSTAT hefur sýnt, að fatn-
aður er hér álíka mikið dýrari en
í Evrópu og matur. Ætli það sé
ekki sannast sagna, að verðlag sé
almennt hátt hér á landi miðað
við „meðaltal“ í ESB.
Hitt er svo rétt að undirstrika,
að það er ekkert til sem hægt er
að kalla Evrópuverð; breytileik-
inn er svo mikill milli landa, sér-
staklega milli Suður- og Norður-
Evrópu. Þannig mælist verðlagið
í Danmörku 133 miðað við 100 í
ESB (15 ríki), en á Spáni er þessi
tala 79. Matur og drykkjarvörur
mælast sem sagt 68% dýrari í
Danmörku en á Spáni. Á Íslandi
er vísitalan 148 eða 11% yfir Dan-
mörku og 26% yfir Svíþjóð en
nánast jafn há og í Noregi. Við
getum svo velt því fyrir okkur
hvert eðlilegast er að sækja sam-
anburð. Dettur nokkrum í hug í
alvöru, að við á Íslandi getum
vænst þess í framtíðinni að borga
lægra verð fyrir matinn en Danir.
Hvaða markaðslegar forsendur
væru fyrir því, þegar við horfum
til staðsetningar, fámennis og
almennra lífsgæða?
Í tveggja ára skýrslu Hag-
fræðistofnunar eru helstu ástæð-
ur hás matarverðs á Íslandi tald-
ar vera lega landsins,
markaðsaðstæður, launastig og
kaupmáttur, skattlagning og inn-
flutningsvernd. Rétt er að undir-
strika, að það er jafnan sterkt
samhengi milli verðlags og kaup-
máttar, þannig að þar sem kaup-
máttur er hár er verðlag að jafn-
aði hátt líka. Kaupmátturinn
endurspeglast í framleiðslu- og
þjónustukostnaði. Þótt matar-
verðið mælist 148 hér en 79 á
Spáni, verja Spánverjar mun
hærra hlutfalli tekna sinna til
matarkaupa en Íslendingar.
En hvað með innlendu búvör-
urnar? Eru það fyrst og fremst
þær sem valda háu matarverði
hér, eins og margir halda fram?
Búvörur eru vissulega dýrar í
framleiðslu hér vegna náttúru-
legra aðstæðna og vegna þess að
hér er áhersla lögð á hágæða-
framleiðslu, og hér er ýmislegt
bannað í framleiðslu, sem stund-
að er þar sem búvörur eru fram-
leiddar með minnstum kostnaði.
T.d. er íblöndun fúkkalyfja í
fóður bönnuð hér svo og öll notk-
un hormóna til vaxtar- eða
afurðaauka. Ylræktin notar ein-
göngu lífrænar varnir gegn
skordýrum. Þetta kostar sitt og
þýðir, að við getum aldrei keppt
í verði við það sem ódýrast er.
En viljum við breyta þessu? Vilj-
um við stefna þessum fram-
leiðsluháttum í hættu? Landbún-
aðurinn býr vissulega við mikla
vernd, en hún er m.a. til að varð-
veita þessi gildi, tryggja mat-
vælaöryggi þjóðarinnar og líf í
byggðum landsins, sem skapar
grunn fyrir fjölbreytilegri
atvinnuhætti og gerir eftirsókn-
arverðara að búa í landinu. En
vissulega kostar það sitt.
Hvað sem því líður, er það
einnig staðreynd, að innlendu
búvörurnar skera sig ekki sér-
staklega úr hvað verðlag varðar
samkvæmt mælingu EURO-
STAT. Þar mælist kjötið 143,
mjólk, ostar og egg 146, sem
hvort tveggja er undir meðaltali
matar og drykkjar, ávextir,
grænmeti og kartöflur 151,
brauð og kornvörur 167, aðrar
matvörur 149, drykkjarvörur
155, og loks má nefna föt og skó
sem, eins og áður sagði, eru álíka
mikið dýrari hér og maturinn að
meðaltali og mælast 149 á sama
skala.
Það er eðlilegt að þeir sem
vinna að hagsmunamálum
almennings, hvort sem er í stétt-
arfélögum eða á öðrum vett-
vangi, horfi til þess hvernig
megi lækka mtvælaverð í land-
inu. Bændur víkja sér ekki undan
þeirri umræðu og hafa ekki setið
með hendur í skauti undanfarin
ár, heldur þvert á móti unnið
stíft að hagræðingu á búum
sínum og í afurðavinnslunni.
Þeir eiga sinn þátt í því, að
útgjaldahlutfall venjulegrar
fjölskyldu til matarkaupa hefur
á tæpum áratug lækkað úr 17% í
13%, og við skulum ávallt hafa í
huga, að minna en helmingur af
mat okkar eru íslenskar búvör-
ur; við flytjum nú þegar flestum
þjóðum meira inn af matvælum.
Fyrir mistök vantaði niðurlagið
á þessa grein þegar hún birtist 13.
júlí. Hún er því birt aftur.
Matarverð á Íslandi
UMRÆÐAN
MATARVERÐ
SIGURGEIR ÞORGEIRSSON
FRAMKVÆMDASTJÓRI BÆNDASAMTAKA
ÍSLANDS
Landbúnaðurinn býr vissulega
við mikla vernd, en hún er
m.a. til að varðveita þessi gildi,
tryggja matvælaöryggi þjóðar-
innar og líf í byggðum lands-
ins, sem skapar grunn fyrir
fjölbreytilegri atvinnuhætti
og gerir eftirsóknarverðara að
búa í landinu.
550 5000
AUGLÝSINGASÍMI