Fréttablaðið - 08.08.2006, Blaðsíða 20

8. ágúst 2006 ÞRIÐJUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
AUGL†SINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLA‹INU ALLA MI‹VIKUDAGA
Sögurnar, tölurnar, fólki›.
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir, Sigríður
Björg Tómasdóttir og Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Björgvin Guðmundsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á
FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING:
Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Sigur Rós á safni fyrir vestan
Piltarnir í Sigur Rós komu við á safninu
Melódíur minninganna hjá söngvaran-
um Jóni Kr. Ólafssyni á Bíldudal þegar
þeir voru á leiðinni í Selárdal í Arnarfirði
fyrir skemmstu. Jón Kr. hefur safnað
saman ýmsum munum á safninu sem
varpa ljósi á tónlistarsögu landsins og
því barst það í tal hvort kapparnir í Sigur
Rós gætu ekki gefið safninu einhvern
grip. Þótti þeim líklegt að brotinn gítar
úr eigu þeirra gæti
sómt sér vel
þar og leist
Jóni Kr. vel
á það. Þegar
Fréttablaðið
spurði Jón Kr.
hvort þetta væri
gítar sem þeir
hefðu brotið á
tónleikum
svaraði hann
af sínu alkunna hispursleysi, „nei, ætli
þeir hafi ekki sest á hann á einhverju
fylleríinu.“
Þessi heimsókn er gott dæmi um það
hvernig menningarlegt framtak íbúa á
landsbyggðinni getur komið heima-
byggðinni í brennidepil þegar svo ber
undir.
Syngja þjóðsöng í C-dúr
Árni Johnsen söng brekkusöng
á Þjóðhátíð í Vestmannaeyj-
um í ár eins og hann hefur
gert nær undantekn-
ingalaust í 30 ár. Hann
sagði í viðtali við
Fréttablaðið að það
væri mögnuð
stund þegar
fólkið risi á
fætur og syngi
þjóðsönginn
en Árni hefur
þann vana á að ljúka brekkusöng með
þjóðsöngnum, sem hann leikur í C-dúr
svo allir geti sungið með. Kannski að
það ætti að breyta textanum í gamla
Stuðmannalaginu og segja: „Það er
eingin leið að hætta að syngja svona
þjóðsöng í C.“
Guðslaun fyrir Skolla
Hólmfríður Óskarsdóttir skellir ekki
skollaeyrum við þegar neyð ber að
en hún sendi vængbrotinn hrafn
suður með flugi á eigin kostnað
frá Vopnafirði til Reykjavíkur.
Hrafninn, sem fljótlega
fékk nafnið Skolli, fékk svo
aðhlynningu í Fjölskyldu-
og dýragarðinum. Ef hið
fornkveðna reynist satt
að guðslaun séu fyrir
hrafninn þá er hún afar
öfundsverð.
jse@frettabladid.is
Ofurlaun – hvað er til ráða?
Fréttir af ofurlaunum forstjóra
stórfyrirtækja og stjórnenda í
fjármálafyrirtækjum hafa vakið
hörð viðbrögð hjá almenningi.
Þessar fréttir eru til marks um þá
misskiptingu sem vaxið hefur
hröðum skrefum í íslensku sam-
félagi í tíð núverandi ríkisstjórn-
ar. Við höfum þróast frá frændum
okkar á Norðurlöndunum og er nú
svo komið að ójöfnuður á Íslandi
er orðinn jafn mikill og í Bret-
landi en þar mun hann vera mest-
ur í Evrópu. Þetta er meira en
íslenskt samfélag þolir og mun
slíta í sundur friðinn í samfélag-
inu ef ekki er spyrnt við fótum.
Gamla höfuðsyndin
Rökin sem færð eru fyrir ofur-
laununum eru gjarnan þau að
fyrirtækin starfi í alþjóðlegu
umhverfi og þetta sé einfaldlega
það verð sem þau verði að greiða
til að vera samkeppnishæf um
gott fólk. Ég gef lítið fyrir þessi
rök. Þau eru málsvörn fólks sem
vill ekki horfast í augu við að það
sem býr að baki þessum ofurlaun-
um er gamla höfuðsyndin –
græðgi. Í því efni eltir hver annan.
Við hljótum hins vegar að krefjast
siðrænna viðhorfa af fyrirtækj-
um, efnafólki og þeim sem hagn-
ast af hlutverkum sínum í
samfélaginu.
Einstaklingarnir sem um ræðir
eru eflaust flestir hverjir hæfi-
leikaríkir, útsjónasamir og vel
vinnandi. En það eru líka margir
aðrir sem láta sér þó nægja tals-
vert minna endurgjald fyrir fram-
lag sitt til samfélagsins.
Samfélagslegar skyldur fyrirtækja
Það heyrist æ oftar að það sé
frumskylda fyrirtækjanna að
skila sem mestum arði til eigenda
sinna. Sá forstjóri sem stendur sig
best í því að hækka hlutbréfin í
fyrirtækinu svo eigendur geti inn-
leyst umtalsverðan gróða á stutt-
um tíma – sá forstjóri er talinn
dýrmætastur og launum hans eru
engin takmörk sett. Í umræðunni
um kraftmikil fyrirtæki og stjórn-
endur í útrás vill gjarnan gleym-
ast að það er samfélagið sem gerir
þeim kleift að starfa og skapar
þeim aðstæður. Markaðurinn – þar
sem fyrirtæki kaupa og selja –
virkar ekki ef hann er ekki í sæmi-
legri sátt við samfélag sitt og
helstu stofnanir þess. Þess vegna
bera fyrirtækin ríkar félagslegar
skyldur.
Með samstilltu átaki verkalýðs-
hreyfingar, samtaka atvinnulífs-
ins og stjórnvalda má auka félags-
lega ábyrgð fyrirtækja verulega.
Lífeyrissjóðir geta vísað veginn
Á síðasta þingi voru gerðar ýmsar
lagabreytingar sem eiga að stuðla
að betri stjórnarháttum og upplýs-
ingagjöf fyrirtækja. Flest er það til
bóta – sérstaklega fyrir hluthafa -
en dregur þó athyglina að því hversu
lítill gaumur er gefinn að öðrum
þáttum s.s. hagsmunum starfs-
manna, umhverfis og samfélags. Í
því efni geta lífeyrissjóðir lands-
manna gegnt lykilhlutverki.
Lífeyrissjóðirnir eru stærstu
stofnanafjárfestarnir hér á landi
og eru í eigu yfir 170 þúsund
íslenskra launþega. Í árslok 2005
voru eignir sjóðanna um 1.200
milljarðar sem er sama upphæð og
öll viðskipti með hlutabréf á
íslenskum markaði það ár. Lífeyris-
sjóðirnir eru því efnahagslegt
stórveldi. Þeir eru lifandi hluti af
þjóðfélaginu og efnahagsmunstri
þess og geta haft afgerandi áhrif á
allar fjárfestingar. Ábyrgð þeirra
er þ.a.l. mikil og ef þeir móta sér
fjárfestingastefnu þar sem lögð er
rík áhersla á félagslega ábyrgð
fyrirtækja geta þeir haft gríðarleg
áhrif á allan markaðinn. Fulltrúar
verkalýðshreyfingar og atvinnu-
rekenda í stjórnum sjóðanna hljóta
að taka þetta til alvarlegrar skoð-
unar.
Sú aukna misskipting sem þró-
ast hefur á Íslandi á sl. áratug er
ekki tilviljun. Hún á rót sína að
rekja til þeirra frjálshyggjuhug-
mynda sem móta stefnu ríkis-
stjórnar Sjálfstæðisflokks og
Framsóknarflokks. Þessar hug-
myndir vega að siðrænum viðhorf-
um og samfélagsvitund. Þær ala á
þeirri hugsun að það eigi hver að
hugsa um sjálfan sig, skara eld að
eigin köku. Í tíð núverandi ríkis-
stjórnar hefur ójöfnuður aukist
verulega ekki síst vegna þeirrar
stefnu hennar að lækka skattbyrði
hinna tekjuhæstu en þyngja skatt-
byrðar þeirra sem lægri hafa
tekjur. Andspænis þessum áhersl-
um frjálshyggjunnar stillir Sam-
fylkingin hugmyndum jafnaðar-
stefnunnar um réttlæti, sanngirni
og ábyrgð manns á manni. Þessar
hugmyndir hafa átt ríkastan þátt í
því að móta samfélög Norðurland-
anna – réttlátustu samfélög sem
enn þekkjast. Við viljum þróast í
átt til þeirra en ekki frá þeim. Eftir
9 mánuði gefst okkur tækifæri til
að velja nýja ríkisstjórn þar sem
jöfnuður og réttlæti eru höfð að
leiðarljósi. Nýtum það!
Í DAG
AUKIN MISSKIPT-
ING Á ÍSLANDI
INGIBJÖRG SÓLRÚN
GÍSLADÓTTIR
Í tíð núverandi ríkisstjórnar
hefur ójöfnuður aukist veru-
lega, ekki síst vegna þeirrar
stefnu hennar að lækka
skattbyrði hinna tekjuhæstu en
þyngja skattbyrðar þeirra sem
lægri hafa tekjur. Andspænis
þessum áherslum frjálshyggj-
unnar stillir Samfylkingin
hugmyndum jafnaðarstefn-
unnar um réttlæti, sanngirni
og ábyrgð manns á manni.
Umfjöllun fjölmiðla af samkomuhaldi um verslunarmannahelgi ár hvert er athyglisverð. Fyrst er kynt undir spennuna í aðdrag-anda helgarinnar með því að spá í veðrið, hvert straumurinn
liggur og þar fram eftir götunum. Á fimmtudegi og föstudegi fyrir
helgina taka svo við viðtöl við ungt fólk á leiðinni á hátíð. Þá er iðulega
mikið gert úr því hvað eigi að drekka mikið um helgina og stundum er
þetta fólk þegar orðið ölvað. Strax á föstudagskvöldi og af fullum
þunga á laugardegi hefst svo fréttaflutningur af slagsmálum, nauðg-
unum og skemmdarverkum en yfirleitt er þó klykkt út með staðhæf-
ingunni um að „að öðru leyti hafi allt farið vel fram“.
„Að öðru leyti fóru hátíðahöld vel fram.“ Þetta er áhugaverð stað-
hæfing og væri trúlega óvíða annars staðar en á Íslandi eftir fyrstu
helgi ágústmánaðar höfð um annan eins darraðardans eins og
verslunarmannahelgin er. Þarna hafa öll viðmið um hvað er í lagi og
hvað er ekki í lagi verið sveigð að þessum hátíðarhöldum sem þjóðin
virðist samþykkja eins og þau eru. Á stundum tekur þessi sveigði
fréttaflutningur beinlínis á sig fyndnar myndir eins og þegar sagt er
að ekki hafi verið „teljandi ölvun“ á bindindismóti.
Vitanlega fara hátíðahöldin vel fram hjá meginþorra fólks. Sem
betur fer kemur mikill meirihluti heim ósár á sál og líkama utan ein-
hverra eftirkasta af áfengisneyslu.
Það breytir því þó ekki að ein nauðgun er óviðunandi með öllu og á
aldrei að eiga sér stað. Sá atburður skilur eftir sig sár á sálu sem aldrei
gróa að fullu. Það er því fráleitt að fullyrða að hátíðahöld hafi farið vel
fram þar sem einni stúlku hefur verið nauðgað. Ein líkamsárás er líka
óviðunandi, ungur maður hlýtur áverka og verður í sumum tilvikum
aldrei samur. Hátíð þar sem einn maður er barinn hefur ekki farið vel
fram.
Skemmdir á eigum fólks eru annars eðlis. Engu að síður er óviðun-
andi að eigendur bifreiða sem er lagt utan við heimili fólks sitji uppi
með eignatjón eftir hátíðahöld sem annars „fóru vel fram“. Þá eru
ótaldir margir tugir fíkniefnamála og síðast en ekki síst sú aukna
hætta á umferðarslysum sem skapast í þessu gríðarlega umferðar-
álagi og bílstjórar sumir hverjir lúnir eftir helgina.
Frídagur verslunarmanna var hátíðisdagur verslunarmanna á sinni
tíð. Nú er þessi helgi orðin lengsta helgi sumarsins og mesta ferða-
helgi og líklega vinna engir meira en verslunarmenn um þessa helgi
ef frá er talinn sá mikli fjöldi sem sinnir löggæslustörfum og hugsan-
lega heilbrigðisstarfsmenn. Þeir sem græða eru seljendur vöru og
þjónustu, auk hátíðarhaldara, en tekjur af verslunarmannahelgi leggja
vissulega grunn að starfi einhverra íþrótta- og ungmennafélaga. Þeir
sem bera kostnað eru almennir borgarar vegna aukins álags á lög-
reglu (sem mótshaldarar greiða að vísu að hluta sums staðar), heilsu-
gæsla og sjúkrahús, auk þeirra óheppnu einstaklinga sem verða fyrir
skaða vegna skemmdarfýsnar fólks sem er að „skemmta“ sér.
Þá eru ótalin þau óþægindi sem almennir borgarar verða fyrir og
athyglisvert að heyra í fólki sem upplifir sig í herkví heima fyrir við
að verja eigur sínar fyrir ágangi hátíðargesta.
Spurning er hvort ekki sé mál að þessu linni.
SJÓNARMIÐ
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR
Í fréttaflutningi af verslunarmannahelgi
breytast viðmið.
Hátíðahöld
fóru vel fram
Það er því fráleitt að fullyrða að hátíðahöld hafi farið
vel fram þar sem einni stúlku hefur verið nauðgað.