Tíminn - 16.04.1978, Blaðsíða 5

Sunnudagur 16. apríl 1978
5
Felix Gorodinski (APN):
STYRJA RÆKTUÐ
I ELDISSTÖÐVUM
A forngrískri mynt er mynd af
styrju. Rómverskir fyrirmenn
snæddu styrju af gulldiskum. t
Kina til forna voru þaö aöeins
meölimir keisaraf jölskyldunnar
sem boröuöu styrju. Og þessi
fiskur varö einu sinni orsök
styrjaldar milli borgrikjanna
Feneyja og Genúa.
Frá upphafi vega hefur þessi
göfugi fiskur lifaö i vötnum en
gengið upp i ár til þess eins að
hrygna. En þessari grein er
raunar ætlað að fjalla meir um
furðulegan nýjan styrjukyn-
blending, sem ræktaður hefur
verið, en um venjulega styrju.
Beluga- og sterletblend-
ingur
1 lok fimmta áratugarins voru
i byggingu i Sovétrikjunum
nokkur risastór vatnsorkuver.
Afarstór uppistöðulón lokuðu
Volgu. Tsimljanskojeuppistöðu-
lónið breiddi úr sér umhverfis
Don. Hrygningargönguleiðir
styrjunnar, sem lágu frá vötn-
unum upp árnar, voru lokaðar
af uppistöðulónum. Margar
hrygningarstöðvar liðu bókstaf-
lega undir lok. Brýnt var að
finna aðferðir til þess að varð-
veita þennan dýrmæta fisk. 1
Evrópuhluta landsins eru fimm
mismunandi tegundir af styrju,
sem eru mikilvæg verzlunar-
vara: Venjuleg styrja (osjotr)
Kaspiahafsstyrja/eða sevrjuga,
risastyrja eða beluga, ship og
sterlet. Með tilliti til þess voru
gerðir sérstakir fiskistigar i
uppistöðulónunum. En aðeins
hluti af fiskitorfunum gekk báð-
ar leiðir. Tugir klakstöðva lögð-
ust þvi niður.
Styrjuverndun var nýtt svið á
þessum tima, til orðið vegna
mistaka. En smám saman tókst
fiskifræðingum, fiskræktar-
mönnum og vatnsaflsverkfræð-
ingum að finna lausn á vanda-
málinu. Eftir gervifrjógun eru
hrognin geymd i sérstökum
klakkössum. Siðan er seiðunum
sleppt aftur á sinum heimaslóð-
um, i Azovha og Kaspiahaf.
A þessum tima, þegar vernd-
un styrjunnar var i brennidepli,
kom prófessor Nikolai Nikoljuk-
in, fiskifræðingur, með þá
djörfu hugmyndn að rækta af-
brigði af styrju, sem þrifizt gæti
i hinum nýju uppistöðulónum,
m.ö.o. fisk sem hefði alla eigin-
leika styrju en hefði fast aðsetur
i lónunum i stað þess að ganga
langar leiðir eftir ánum til þess
að auka kyn sitt.
Prófessor Nikoljukin hóf til-
raunir en án árangurs. Blend-
ingarnir eignuðust annað hvort
ekki afkvæmi eða þá að þau
voru ekki lifvænleg.
Svo var það vorið 1952, að
kona prófessorsins, sem vann
með honum að þessum tilraun-
um, ákvað að frjógva beluga-
hrogn með sterletsvilum. Það
kom engum til hugar að þessi ó-
skipulagða tilraun (það voru
einfaldlega nokkur hrogn og svil
afgangs) myndi blása nýju lifi i
fiskiræktina. Fiskitegundirnar
tvær voru of ólikar. Tökum
þyngdina sem: dæmi: Beluga
getur orðið allt að þvi eitt tonn,
en sterlet er aðeins á bilinu
1.5 —2 kg. og tegundirnar
hrygna á ólikum stöðum og á ó-
likum tima.
Kynblendingarnir eign-
uðust
afkvæmi
Það tók viku að klekja út
hrognunum. Siðan tók við löng
bið. Hve lengi mundi hún
standa? Beluga verður kyn-
þroska 16 ára gamall en sterlet
er 5—7 ár að verða kynþroska.
Prófessorinn og kona hans
urðu mjög undrandi þegar karl-
blendingarnir náðu þroska inn-
an þriggja ára og voru þá orðnir
6 kg áð þyngd. Og það var ekki
siður mikilvægt, að kvenfisk-
a-nir uðu einnig kynþroska
mjög fljótt. Innan árs þaðan i
frá var kominn annar ættliður
kynblendinganna, þ.e. kyn-
blendingar fæddir af kynblend-
ingsforeldrum. Þetta var
sannarlega stórviðburður i
fiskifræði: Styrja hafði vaxið
upp orðið kynþroska og átt af-
kvæmi i eldistjornum. Arfgengi
styrjunnar hafði þróazt i
milljónir ára og sérhver breyt-
ing á hinu vana bundna um-
hverfi hennar hefði vel getað
leitt til hörmulegra endaloka.
En þarna voru kyn-
blendingarnir vaxnir upp i
eldistjörn eins og venjulegur
vatnakarfi.
Dr. Nikoljukin kom með til-
löguna að nafni á þennan nýja
fisk, „bester”, sem er samsett
úr fyrstu atkvæðum hinna rúss-
nesku heita á foreldrum kyn-
blendingsins — beluga og ster-
ljad. Likingin við enska orðið
„best” er hrein tilviljun, en
bester virtist draga dám af
þessum tengslum.
Hverju er þessi fiskur likur?
Svo virðist sem blendingur hins
stóra beluga og sterlet hafi erft
skjótan vöxt frá belugamóður-
inni og öran þroska og gott
bragð frá sterletföðurnum. Afar
þýðingarmikið er að kynblend-
ingurinn hefur reynzt mjög frjó-
samur, hver kvenfiskur gefur af
sér 100—150 þúsund egg, sem er
engu færra en beluga og miklu
fleira heldur en sterlet gerir.
Sérfræðingar reiknuðu það út,
að hentugt væri að reisa bester-
bú með djúpum tjörnum sem
hvert um sig næði yfir 200 hekt-
ara svæði. Það hefði þó kostað
3—4 milljónir rúblna að koma
upp einu sliku búi.
Af þessum sökum var ákveðið
að rækta bester i sérstökum eld-
istjörnum. Fyrst i ferskvatns-
tjörnum, uppistöðulónum og
kælitjörnum orkuvera, en siðar
i sjávartjörnum. 1 ljós kom, að
auk annarra kosta þá þrifst
bester jafn vel bæði i fersku
vatni og söltu.
Tjörnin er afgirt frá vatni,
fljóti eða uppistöðulóni með neti
og er með þaki og botni. Það má
sökkva henni á nokkurt dýpi. Til
þessa hafa verið hannaðar ýms-
ar gerðir af bestertjörnum. Höf-
uðeinkenni þeirra er, að þær
kosta aðeins um 250 rúblur hver
tjörn. Með öðrum orðum, kostn-
aðurinn við' það að koma upp
styrjutjarnaeldisbúi hleypur
aðeins á þúsundum rúblna en
ekki á milljónum.
Bester hefur þegar verið
ræktaður með góðum árangri á
mörgum búum i Ukrainu,
Georgiu, Moskvuhéraði,
sovézku Mið-Asiu, Eystrasalts-
lýðveldunum og i Hvita-Rúss-
landi.
Þau vita allt um
IB-lán

Hafir þú hug á að kynnast betur
hinum nýju IB-lánum og IB-veð-
lánum, skaltu bara koma eða hringja.
IB-ráðgjafar okkar kunna svör við
spurningum þínum. Sé þess óskað,
geta þeir einnig rætt og ráðlagt um
hve lengi sparað er og hversu há
upphæð.
Að ýmsu þarf að hyggja til að sparn-
aðaráætlunin standist.
Hvað þarf lánið að vera hátt til að
takmarkinu verði náð? Hvað eru líkur
á að hægt sé að leggja mikið inn
mánaðarlega?
Svör við þeim spurningum ráða mestu
um hve langt sparnaðartímabilið þarf
að vera.
Kynntu þér möguleikana betur.
Hafðu samband við IB-ráðgjafana
í aðalbanka eða einhverju útibúanna.
Fyrirhyggja léttir framkvæmdir.
Bankiþeirra sem hyggja að framtíðinni
Iðnaðarbankinn
Lækjargötu 12, Sími 20580