Tíminn - 16.04.1978, Blaðsíða 18

18
Sunnudagur 16. apríl 1978
Verzlunarhús kaupfélagsins á Akranesi árift 1938. Björn Stefánsson
stendur i dyrunum.
ENDURNY.
ER OFTAS1
TIL BÓTA
Björn Stefánsson, fyrrum
kaupfélagsstjóri, er mörgum Is-
lendingum aft góðu kunnur. Hann
hefur lengi starfað að félagsmál-
um, verið kaupfélagsstjóri um
áratuga skeið og látið samvinnu-
mál til sin taka, og auk þess innt
af höndum mikið og heillarikt
starf á vettvangi bindindismála
og verið erindreki Afengisvarna-
ráðs um árabil.
Allt þetta, og reyndar margt
fleira, gerir þaö að verkum, aö
gott er að sitja á tali við Björn
Stefánsson. Hann kann frá mörgu
að segja, og lifsviðhorf hans er
skynsamlegt og laust við hleypi-
dóma.
„Það voru mér dýrmæt-
ar stundir....”
Aður en við fórum að ræða um
ævistarf Björns, skulum við huga
að þeim hlutum, sem mótuðu
hann ungan og ollu þvi að lifs-
braut hans varð slik sem raun er
á.
— Þú ert Austfirðingur, Björn?
— Já, það erég, og ég verð vist
alltaf Austfirðingur, hvar sem
leiðir minar liggja. Ég fæddist að
Fögrueyri við Fáskrúðsfjörð, þar
sem foreldrár minir bjuggu
fyrsta búskaparár sitt. Við áttum
heima í húsakynnum, sem norsk-
ir hvalveiðimenn höfðu komið
upp þarna á sinum tima, en voru
nú á bak og burt. Eftir stóðu
myndarlegar byggingar, og svo
vildi til, að báðir afar minir
keyptu þessi hús, og þannig stóð
nú á þvi, að ég fæddist i húsa-
kynnum, sem höfðu verið aðsetur
norskra hvalveiðimanna.
— ólst þú svo upp á Fögrueyri?
— Nei, þegar ég var á öðru ári,
fluttust foreldrar minir að Nesi i
Loðmundarfirði. Þar áttum við
heima þangað til ég var tiu ára
gamall, og þaðan eru fyrstu
bernskuminningar minar. Þar er
ákaflega sumarfagurt, umhverfið
er sérkennilegt, landslag fjöl-
breytt og fullt af draumalöndum
fyrir börn og unglinga. Þar er
mikiö um smá-hella og kletta-
borgir og annað slikt, sem börn
kunna vel að meta.
Frá Nesi var flutt að Sóma-
staðagerði við Reyðarfjörð.
Astæðan til þeirrar ráðabreytni
mun einkum hafa veriö sú, aö
mágur föður mins, séra Stefán
Björnsson, var þá orðinn prestur
að Hólmum i Reyðarfirði, en stutt
erá milli þessara bæja, Hólma og
Sómastaðagerðis, og mun for-
eldrum minum hafa þótt nokkurt
traust I þvi að vera nágrannar
séra Stefáns, móöurbróður mins.
Frá Sómastaðagerði var talsverð
útgerð á þessum árum, fiskur
gekk inn allan Reyðarfjörð ogtil-
tölulega litil fyrirhöfn var aö róa
út á fjörðinn og fá sér i soðið. Við
bræðurnir vöndumst þvi sjónum
fljótt, ogvorum ekki gamlir, þeg-
ar við fórum að „fljóta með.”
Ekki voru nein efni til þess að
gjalda vinnufólki, heldur h jálpað-
ist fjölskyldan að við hvað eina
sem gera þurfti. Ég naut þess, að
ég er elztur systkina minna, og
þess vegna komu þau forréttindi i
minn hlut að fá að fylgja föður
minum að störfum, bæði á sjó og
landi.Hannvarlengstum einn við
verk, bæðiá sjóog landi, þangað
til ég kom til sögunnar. Það voru
mér dýrmætar stundir, þegar við
pabbi vorum við verk tveir einir.
Ég gleymi þeim aldrei og bý að
þeim alla ævi.
„Ég sá hana gráta.”
— Hvort þótti þér skemmti
legra að sýsla við búskapinn eða
draga fisk úr sjó?
— Það var nú svona sitt á hvað.
Ég var alltaf nokkuð sjóveikur,
og það háði mér löngum, en þó
fannst mér svo gaman á sjónum,
að ég vildi ævinlega fara i næsta
róður, þó að daginn áöur hefði ég
verið þjáður af sjóveiki.
Breiftdalsvik 1948. Þar er útibú frá kaupfélaginu á Stöftvarfirfti, og þvf iágu leiftir Björns Stefánssonar mjög oft þangaft á meftan hann var
kaupfélagsstjóri á Stöðvarfirði.
— En búskapurinn?
— Mér þótti alltaf gaman að
kindum, ogtóksnemma við gæzlu
þeirra. A fjármennskuárum min-
um, á milli 1920 og 1930, byggðist
fóðrun fjárins að langmestu leyti
á útbeit. Hey voru ekki nema til
þess að gripa til þegar jarðbönn
voru, eða svo vond veður, að ekki
var beitandi. Þegar harðast var
til jarðar, þurfti að standa yfir
fénu, og ég man meira aö segja
eftir þvi að hafa mokað ofan af
fyrir það, svo að það næði til jarð-
ar.
Skemmtilegastur þótti mér þó
sauðburðurinn. Þá voru ekki
neinar girðingar, heldur þurfti að
sitja yfir óbornum ánum, til þess
aðmissa þær ekki til fjalla, þvi að
alltaf gat veður spillzt skyndi-
lega, og þá var nýfæddum lömb-
um voðinn vis.
Fyrsta árið sem við vorum i
Sómastaðagerði var mér gefinn
hundur. Þaðvar tik, grá ogloðin,
blendingur að ætterni, þvi að
móðir hennar var Islenzk, en
faðirinn útlendur hundur, sem
Rolf Johansen, kaupmaður á
Reyðarfirði átti. Þessi tik min
reyndist hin mesta afbragðs-
skepna. Snilldar fjárhundur, og
svo vitur að af bar. Hún gaut i
fyrsta skipti að vorlagi. Ég stóð
þá yfir ám drjúgan spöl frá bæ. A
heimilinu var annar hundur, sem
faðir minn átti, og þvi hefur sjálf-
sagt ekki þótt ráð að fjölga hund-
um, oger nú ekki að orðlengja, að
skömmueftiraðtik min gaut, var
hvolpum hennar drekkt, öllum i
einu. Ég gleymi þvi aldrei, þegar
hún kom til min, þar sem ég stóð
yfir ánum. Hún flaðraði upp um
mig veinandi, og ég bókstaflega
sá hana gráta. Hún gaf mér i
skyn, aðhún vildi fá mig meðsér,
og við gengum á stað. Hún hljóp
snuðrandi, en tók svo strikið beint
niður að sjó, og að klöppinni þar
sem hvolpum hennar hafði verið
drekkt. Ég sá, að hún ætlaðist til
þess að ég hjálpaði sér, en auövit-
að gat ég ekkert gert — nema að
vatna músum með henni, tiu ára
drenghnokki.
Og timinn leið. Þegar tik min
átti von á sér næst, hvarf hún, og
enginn vissi hvar hún hélt sig.
Seinna kom i ljós, að hún hafði
grafið sig langt inn i eldgamlan
torfvegg. Þar geymdi hún af-
kvæmi sin, og enginn fékk að sjá
hvolpana, fyrr en einn góðan
veðurdag, að þeir komu geltandi
fram i holumunnann. En nú höfðu
mennirnir lært svo mikið, að hún
fékk að halda börnum sínum eins
og hana lysti, og einu þeirra til
langframa.
Nám i Samvinnuskólan-
um
— Stóð ekki hugur þinn til
náms, þótt þér þætti á hinn bóginn
gaman aft búskapnum?
— Ég var heima i foreldra hús-
um fram undir tvitugt. Svo varð
að ráði, að ég sækti um Sam-
vinnuskólann, þegar ég stóð á tvi-
tugu. En reyndar var fjárhagur-
inn allt annað en glæsilegur. Verð
á afurðum bænda var ákaflega
lágt, peningarvoru næsta fáséðir.
— Þú hefur leitað i Samvinnu-
skólann vegna þess að þaft hefur
verið viðráðanlegra fjárhagslega
en annað nám?
— Já, sennilega hefur það ráðið'
nokkru, en þó kom fleira til. Ég
held, að ég hafi ekki verið latur