Tíminn - 07.05.1978, Qupperneq 6

«»» . *
.K.rei jtirn » ntissbiJiinuB
6
liliíitiWi'
Sunnudagur 7. mai 1978.
menn og málefni
Leiðir að markinu
Það sætir ekki miklum tiðind-
um i sjálfu sér að kjaramálin eru
einu sinni enn komin ofarlega á
baug nú á þessu vori. Ákvarðanir
um kjaramál snerta alla þegna
þjóðfélagsins, og þessar
ákvarðanir verður að taka meira
eða minna á ári hverju, annað
hvort fyrir vinnumarkaðinn i
heild,mikinn hluta hans eða ein-
stakar atvinnustéttir.
Það sem vakið hefur á hinn
bóginn athygli i kjara- og
samningamálum nú siðustu
vikurnar og mánuðina eru til-
raunir launþegasamtakanna til
að velja nýjar aðferðir, fara inn á
nýjar brautir til þess að knýja á
um hagsmuni umbjóðenda sinna.
1 byrjun marz var gripið til um-
deildra tveggja daga vinnustöðv-
ana i blóra við lög og nú á siðustu
vikum hefur verið haldið uppi út-
flutn ingsbanni á islenzkar
afurðir, — eða ætti fremur að
segja að sliku banni hafi verið
lýst en undanþágur veittar þar
sem yfir vofði atvinnustöðvun
ella.
Hið siðasta i þessum efnum er
það að aðilar hafa mætzt við
samningaborðin, aðgerðir hafa
breiðzt út þar sem er iðnverka-
fólkið,og lýst hefur verið inn-
flutningsbanni á oliu siðar á þessu
vori.
Aðferðir í
endurmótun
Tvennt vekur athygli þegar
þessi mál eru hugleidd. I fyrsta
lagi er svo að skilja,að forystu-
menn launþegasamtakanna ótt-
ast að gripa til almennra verk-
fallsaðgerða/Dger það i sjálfu sér
vel og reyndar skiljanlegt þegar
haft er i huga viðhorf alls al-
mennings. I öðru lagi er greini-
legt,að þeir hafa á hinn bóginn
ekki ennfundið hvaða leið er væn-
legust að almennu verkfalli
slepptu.
Það virðist auðsætt.að aðgerðir
launþegasamtakanna i kjaramál-
um og vinnudeilum eru um þess-
ar mundir i endurskoðun og
endurmótun. Með þessum orðum
er siður en svo verið að kasta
nokkurri rýrð á forystumenn
launþegasamtakanna, — nema
siður væri. Það er i sjálfu sér
ánægjuefni að þeir hafa séð,að
hefðbundnar aðferðir duga
skammt og vekja litinn fögnuð
meðal verkalýðsins og jafnframt
er ekkert við þvi að segja að það
taki sinn tima að móta nýjar að-
ferð ir.
Margir munu sammála um að
tilraunir launþegaforystunnar
hafi ekki borið fyllilega árangur
enn sem komið er. Vinnu-
stöðvanirnar i byrjun marz ollu
miklum kurr i eigin röðum, og út-
flutningsbannið mætti vægast
sagt litlum fögnuði eða samúð
meöal launþeganna sjálfra, og
höfðu ýmsir á orði að nær væri
að takmarka innflutning ýmiss
konar neyzluvarnings en hindra
gjaldeyrisöflunina.
Gert ráð fyrir
högum hinna
lægst launuðu
Þvi er við borið i þessum að-
geröum að efnahagsaðgeröir
rikisstjórnarinnareigi sök á mót-
mælaaðgerðunum. Það er rétt.að
efnahagsaðgerðirnar eru hið
beina tilefni. Um hitt munu sann-
sýnir mennaftur á móti sammála
að þaðhefði verið hreint glapræði
og ábyrgðarleysi að láta undir
höfuð leggjast að gripa til mót-
vægisaðgerða eins og horföi i at-
vinnumálum. Slikt er beinlinis
skylda stjórnvaldanna eins og
komið var.
Og það er nauðsynlegt að menn
geri sér þess grein að i þessum
Vor i lofti.
aðgerðum var beinlinis gert ráð
fyrir þvi,að lægst launaða fólkið
hlyti ekki af þeim þá kjara-
skerðingu sem þeir urðu fyrir
sem meira hafa að bita og
brenna. t þessu felst einmitt
meginvandi launþegasamtak-
anna. Fólkið i landinu,jafnt laun-
þegar sem aðrir, skilur þörfina
sem var á ákveðnum aðgerðum
og almenningur hefur i reynd
fallizt á þær aðgerðir sem fýrir
valinu urðu. Það má vitanlega
deila um það hvort unnt hefði ver-
ið að velja betri eða hentari að-
ferð,en markmiðið hlaut að verða
hið sama og hvaða aðferð sem
valin yrði hlaut að koma við fjár-
ráð almennings á einn eða annan
hátt.
Það skerti vitanlega svigrúm
stjórnarvaldanna að vitað var,og
hefur ekki verið umdeilt, að út-
flutningsatvinnuvegirnir gátu
ekki tekið á sig skerðingu sem
neinu verulegu nam. Atvinnulifið
hefur þegar á allt er litið eftir
hina miklu uppbyggingu orðið
fyrirbarðinu á verðbólgunni,ekki
siður en einstaklingarnir i þjóð-
félaginu. Má iþviefniminna á ört
vaxandi fjármagnskostnað vegna
þess að óhjákvæmilegt hefúr ver-
ið talið að hækka vexti til þess
annars vegar að tryggja hag
sparifjáreigenda en hins vegar að
slá nokkuð á lántökur sem flotið
hafa af þvi að raunvextir hafa
verið öfugir.
Vandamálin
vaxa mönnum
yfir höfuð
Það er nauðsynlegt að fram
komi þegar um þessi atriði er
rætt,að vitað er að fram til bessa
hafa atvinnurekendur margir
hverjir a.m.k. getað komið ein-
hverju og jafnvel einhverju veru-
legu, af neyzlu sinni yfir á
kostnaðarreikninga fyrirtækj-
anna. Það er auðvitað skiljanlegt,
aðlaunþegar sæti þvi illa að slikt
framferði geti átt sér stað og
einkum á timum þegar afturkipp-
ur verður i efnahags- og kjara-
málum. En frumvörpunum um
eignarskatt og tekjuskatt sem
veriðhafa til afgreiðslu á Alþingi
er einmitt ætlað m.a. að setja
undir leka af þessu tagi. Það skal
viðurkennt að slikt verður aldrei
gert algerlega með skattalögum
um beina skatta einum saman.
Þar þurfa og að koma til óbeinir
skattar, sem falla á neyzluna
sjálfa, hver svo sem það er sem
stendur fyrir henni og jafnframt
verður ekki um of vandað til bók-
haldsreglna og bókhaldseftirlits
af opinberri' hálfu. Verður ekki
frekar fjallað um það þjóðþrifa-
mál aðsinni.en þvi bætt við,að er
stjórnmálamenn fjargviðrast yfir
tekjuskattslausum atvinnurekstri
er viturlegt að minnast þess að
atvinnureksturinn greiðir mikil
aðstöðugjöld eftir þvi hversu
mikil veltaner i rekstrinum en án
tillits til þess hver hagnaðurinn er
á hverjum tima.
Erfiðleikarnir sem atvinnulif-
inu standa af háum vöxtum eru
skýrt dæmi þess að vandamálin
sem óð verðbólga skapar vaxa
mönnum yfirhöfuð. Þegar fram i
sækir mætast erfiðleikarnir yfir
höfðum manna ef við vandann
verður ekkiráðið. Menn geta gert
sér i hugarlund hverju fram
myndi vinda ef vextir tækju á
engan hátt mark af efnahags-
veruleikanum. Menn geta rétt
gert sér imynd af þvi hvað myndi
gerast á lánsfjármarkaðinum og
af hvilikri ráðdeild fariö yrði um
fjárfestingar og framkvæmdir
meðan lánsféð þyrri að fullu.
Hugmyndir
til úrbóta
Þaö sem hér hefur verið nefnt
hnigur að þvi annars vegar að
itreka enn frekar en endranær
hefur verið gert,hver þörf þjóð-
inni er á þvi að stungið verði við
fótum og spyrnt rækilega gegn
verðbólgunni.
Hins vegar sýnir framvinda
siðustu vikna að þvi er kjaramál-
in varðar, að nú er mönnum orðið
það ljóst að timi er til kominn að
leitað sé nýrra leiða um
samningaumleitanir og aðferðir
við vinnudeilur og kiara-
samninga. Alþingi hefur nú ný-
lega samþykkt rikisstjórnar-
frumvarp sem hnígur að þvi að
auka verkssvið og áhrif sátta-
semjara rikisins og er ekki að efa
að nú ættu hugmyndir i þá átt að
geta hlotið betri undirtektir
meðal launþegahreyfingarinnar
en löngum hefúr veriö,þvi miöur.
Það er ástæða til að minna á
þau orð Hákonar Hákonarsonar,
forseta Alþýðusambands Norður-
lands, sejn hann lét falla i viötali í
Timanum fyrir nokkrum dögum,
að endurskoðun aðferða i kjara-
samningum og sáttaumleitunum
á engan veginn að þurfa að leiða
til skerðingar á hefðbundnum
réttindum launþegasamtakanna.
Þvert á móti stefna breytingarn-
ar að þvi að bæta upplýsingar og
draga úr tortryggni milli við-
semjenda um leið og sáttastörf
eigaað hefjast fyrr en verið hefúr
og áður en allt er i óefni komið.
Ólafur Jóhannesson viðskipta-
ráðherravék að þessum málum i
ræðu sinni viö eldhúsdagsum-
Timamynd Hóbert.
ræðurnar á dögunum. Hann
varpaði fram þeirri hugmynd,að
komið yrði upp sameiginlegu
launamálaráði allra þe.irra aðilja
sem hafa þessi mál með höndum.
Þessulaunamálaráðiyrði faliðað
fylgjast með raunverulegum
tekjum einstaklinganna i þjóð-
félaginu^kki aðeins þeim launum,
sem skráð eru i samningum,
heldur með þvi hvað hver ber i
raun úr býtum. Skyldi þetta gert
með þeim hætti að aUir aðilar
gætu vitað tU þess að réttilega væri
fengin rétt niðurstaða könnunar.
A þessu hefur verið mikill mis-
brestur,og af þvi m.a. hefur leitt
þá tortryggni sem allt of mjög
gætir um þessi efni i samfélagi
okkar.
N auðsynlegr i
en flest annað
Svo mikiðer vist,að okkur veitir
ekki af að nýta alla þá möguleika
sem tU finnast til að treysta betur
en verið hefur fullan vinnufrið i
landinu. Islendingar eiga aö vera
menn til þess að skipta gæðunum
með sér á réttlátan og skynsam-
legan hátt og hafa þó nóg til sam-
félagsþarfa,framkvæmda,félags-
mála og mennta. Með þessum
hugmyndum er ekki verið aðfara
þvi á flot að hér eigi að koma upp
einhverju „korpórativu” sam-
tryggingarriki, þar sem enginn
getur komið við frjálsum athöfn-
um vegna þess að öllum hurðum
hafi verið lokað meö samkomu-
lagi æðstu forystumanna. Hér er
aðeins drepið á leiðir að þvi
marki að tryggja þá þjóðlegu
samstöðu sem íslendingum er
nauðsynlegri en flest annað nú
um stundir. JS