Tíminn - 15.09.1978, Qupperneq 7

Föstu'dagur 15. séptembét' 1978
LSiJI'l'I'
Þegar ósvinnir
eiga hlut að máli
Um réttindi bænda á ríkisjörðum
Dr júgur hluti vinnandi bænda
landsins byggir jaröir i eigu
rikisin^ rikisjaröir, en þvi fer
viösfjarri aö jafnvel sjálfsögö-
ustu mannréttindi þeirra séu
nægilega tryggö i lögum. I
fyrstu grein þessa máls var
fjallað um tilraunir Ræktunar-
félag Jökuldals, sem er sel-
skapur nálega tiu bænda þar i
sveit til þess að sölsa undir sig
vænan hluta af rikisjöröinni
Hofteig á Jökuldal án samráös
viö ábúanda.
En það er ekki aöeins aö lög-
um um rikisjaröir sé stórlega
ábótavant — vinnubrögö jaröa-
nefndar Noröur-Múlasýslu sýna
áþreifanlega hve meingaliaö hiö
nýja fyrirkomulag jaröanefnda
er i framkvæmd sinni.
Leynifundur
jarðanefndar
Landnámsstjóri haföi faliö
jarðanefnd Noröur-Múlasýslu
að taka til umsagnar erindi ábú-
anda Hofteigs um sameiningu
jarðanna Hofteigs I og II. Lög-
um samkvæmt skal erindið af-
greitt innan þrjátiu daga frá þvi
að þaö barst, en nefndarmenn á
Héraöi fórusér að engu óöslega.
Þar sem fúnd jaröanefndar
dró nú óhæfilega á langinn og
haustið redö i garö án þess aö er-
indi ábúanda væri sinnt. þá
urðum viö til þess börn ábúanda
að senda formanni nefndarinn-
ar itarlega greinargerð um
landkosti Hofteigsjaröar og
málið i heild. Við ræddum viö
hann simleiöis og sömuleiöis
haföi ábúandi tal af honum og i
hvert skipti brást Þorsteinn
Kristjánsson ljúfmannlega viö
og hét því að senn yröi fundað i
jaröanefnd.
En haustiö leiö og brá til
vetrartiðar án þess aö nefndar-
menn færu á stjá. Þaö er ekki
fyrr en 6. desember 1977 aö
nefndin kemur saman, sjö
mánuöum eftir aö landnáms-
stjóri felur Páli ráöunaut Sigur-
björnssyni að Skriöuklaustri aö
bera upp erindiö i nefndinni og
næstum fjórum mánuöum eftir
aö hann, landnámsstjóri, lagði
fyrir Þorstein formann áö af-
greiða máliö.
En nú dynur reiðaslagiö yfir.
Okkur var auðvitaö ljóst að
Ræktunarfélagsmenn vönduöu
ekki meðöl sin um of, en ekki
flögraði þó að okkur né öðrum
að fulltrúar i opinberri nefnd
hefðu gerst sekir um jafn
auöviröilegan niöingsskap og nú
verður frá greint.
I útdrætti úr fundargerö
jarðanefndar 6. desember 1977
sem send var landnámsstjóra,
kemur það fram, aö nefndin hélt
leynilegan fund um Hofteigsjörö
fyrr um áriö, 16. júni 1977. A
leynifundinum var ekki vikiö
einu oröi aö umsókn ábúanda
um sameiningu, þó aö land-
námsstjóri hefði þá mánuöi
áður faliö Páli ráöunaut aö bera
erindið fram. Hins vegar var
tekin til umræöu umsókn
Ræktunarfélagsmanna um land
úr Hofteigi og hún samþykkt
samhljóða.
Hvorki Ræktunarfélagsmenn
né nokkur jaröanefndarmanna
haföi skýrt ábúanda jarðarinn-
ar frá þessari hugmynd, ekki
frekar en honum væri máliö
gjörsamlega óviökomandi og
ekkert þvi til fyrirstöðu aö hann
vaknaöi einn morguninn upp viö
þaö að ókunnir menn væru farn-
ir aö reka búfénaö hans úr hög-
um og djöflast á landi hans meö
vinnuvélum.
Jaröanefndarmenn höföu ekki
einu sinni fyrir þvi aö kynna sér
landkosti jaröarinnar og búskap
ábúanda — i bréfkorni Páls
Önnur grein
Eftir leynifundinn 16. júni lét
formaöur undir höfuö leggjast
að senda ábúanda tilkynningu
um samþykktina og enginn ann-
ar nefndarmanna skýröi honum
frá þvi aö nú yröi hann senn
rændur verulegum hluta jarðar
sinnar og þar meö gert ókleift
aö búa þar áfram. Bæöi
Ræktunarfélagsmenn og nefn-
darmenn gættu þess vandlega
aö ábúanda bærist ekki kvittur
af ráðabrugginu svo aö hann
gæti boriö hönd fyrir höfuð sér.
Og heföi ekki ófyrirsjáanleg
tilviljun kippt I taumana þá
bendir allt til þess aö þeir heföu
haft sitt fram með fulltingi
Gisla Brynjólfssonar deildar-
stjóra i landbúnaöarráöuneyt-
inu.
Gunnar
Karlsson
ráðunautar til landnámsstjóra
14. mai 1977 greinir hannfrá þvi
aö nefndin sé ekki enn tekin til
starfa og klykkir út meö at-
hugasemdum um Hofteigsjörö
sem eiga enga stoö I veruleikan-
um. Einnig kom þaö fram siöar
aö annar nefndarmanna stóö i
þeirri trú aö Hofteigur I væri
eyöijörð og ekki nýtt að neinu
leyti en eins og áöur er getið, þá
er sá jaröarhelmingur einmitt
undirstaða búskapar ábúanda.
Þessi vinnubrögö nefndar-
manna og þá sérstaklega Páls
ráöunautar og Þorsteins for-
manns eru svo hrikaleg og svo
ámælisverð, aö þau ein ættu aö
nægja til þess aö þeim yrði vikiö
úr starfi fyrirvaralaust og meö
fullri smán, en þvi fór fjarri aö
þeir heföu lokiö sér af — þeir
áttuenn eftir að kóróna skepnu-
skapinn.
Hofteigur á Jökuldal
Sérálit
Grétars á
Skipalæk
Nú er þaö svo eins og jafnan
veröur þegar ósvinnir eiga hlut
að máli aö nefndarmönnum ber
ekki fyllilega saman um leyni-
fundinn 16. júni. Páll ráðunaut-
ur telur aö allir þrir hafi þá
vitaö um umsókn ábúanda um
sameiningu en hinir tveir kveð-
ast ekkert hafa um hana heyrt
fyrr en löngu siðar. Það er
auövitaö mjög alvarlegt mál ef
Páll hefur hunsað fyrirmæli
landnámsstjóra og blekkt
félaga sina i nefndinni, en ef svo
er ekki mætti hann" gjarnan %
koma út úr fylgsni sinu og gera
grein fyrir geröum sinum — og
heföi það mátt gerast fyrr.
En jaröanefndarmenn létu
sér ekki segjast. Þeir höföu aö
engu nákvæmar upplýsingar
okkar um landkosti Hofteigs-
jaröar og á fundinum 6. desem-
ber töldu þeir sig knúna til aö
standa fast viö samþykkt leyni-
fundarins fyrr um áriö sem þó
byggðist einungis á fáfræöi og
fláttskap. Þeir Páll og Þor-
steinn héldu fast viö úthlutun
lands handa Ræktunarfélaginu
en féllust á sameiningu jarö-
anna aö ööru leyti. A fundinum
6. desember var þó staddur
Grétar Brynjólfsson bóndi að
Skipalæk, sem varamaöur Sig-
urjóns Friörikssonar,ogfór hon-
um sem reyndar öllum öörum,
sem ekki voru flæktir I samsæri
Ræktunarfélagsmanna en litu
málið hlutlausum augum, aö
hann lagöist eindregiö gegn
þeirri villimennsku aö ábúandi
rikisjaröar væri að tilefnislausu
sviptur starfsgrundvelli sinum.
Lét hann bóka þaö sérálit aö
ekki skyldi úthluta neinu landi
úr Hofteigsjörö án samþykkis
ábúanda. Var það skoöun Grét-
ars, að rangt væri og óskynáam-
legt að búta niöur góöar jaröir
til þess meöal annars aö halda
örreytiskotum i byggö. Sérálit
Grétars er i samræmi viö
þjóöhagsleg sjónarmiö i at-
vinnumálum og reyndar yfir-
lýsta stefnu forvigismanna
landbúnaðar á Islandi.
Flónskan vítt
Eför þessa niöurstööu og eftír
aðuppvistvaröum leynifundinn
16. júni lögðum viö máliö enn
einusinni fyrir landnámsstjóra.
Fyrirkomulag jaröanefnda er
viöa iólestrienda nýttaf nálinni
en annmarkar á vinnubrögöum
jarðanefndar Norður-Múlasýslu
voru svo alvarlegir og svo aug-
ljósir, aö landnámsstjóri réö
okkur eindregiö til þess aö nýta
þann rétt okkar að krefjast nýs
fundar um Hofteigsmál með
þessu lagi: formaöur skyldi
boða til fundarins þá tvo vara-
menn sem ekki eiga sjálfir bein-
an hlut aö málinu og fela öörum
þeirra fundarstjórn. Hvorki
Páll né Sigurjón skyldu koma
þar nærri.
Krafa um nýjan fund var send
formanni i ábyrgöarpósti þann
20. desember 1977 og lögum
samkvæmt bar honum aö efna
til fundar eigi siöar en þrjátiu
dögum siöar. En þaö þarf ekki
aö orölengja aö formaöurinn
var enn sem fyrr hafinn yfir lög
og rétt islensku þjóöarinnar og
hann hunsar þessi tilmæli vik-
um saman og mánuðum en lét
þó jafnan í þaö skina viö okkur,
aö fundurinn væri á næsta leiti.
10. mars 1978, næstum þremur
mánuðum eftir aö formaöur
fékk tilmælin boðar hann loks-
ins til nýs fundar en þó alls ekki
eins og fyrir hann var lagt.
Fundinn sóttu auk hans þeir
Páll ráöunautur og Grétar á
Skipalæk og fjölluöu þeir um
ýmis mál.
En þaö er ekki fyrr en Grétar
hefur yfirgefið fundinn vegna
annaað þeir kumpánar PáU og
Þorsteinn fara að spjalla um
Hofteigsmál og ráöa þaö meö
sér aö hafna tilmælum okkar.
Er þetta vissulega i anda þeirr-
ar stefnu aö lögleysur skuli
árétta meö enn fleiri lögleysum,
þangaö til þeim sem eiga i vök
aö verjast fallist hreinlega
hendur og sætti sig viö skaröan
hlut.
Þegar þessi grein er sett
saman sitja þeir enn i jaröa-
nefnd, kumpánar, og leika viö
hvern sinn fingur. Þannig er þá
ástatt um lög og rétt i islenska
lýðveldinu þaö herrans ár 1978.
Það kann vel aö vera aö Þor-
steinn hafi goldið þess aö hann
var nýr i' starfi og þess vegna
fylgt sér tíl vansa græskufullum
ráöum reyndari manns. Þaö má
lika lengi deila um þaö hvort sé
verri löstur, flónskan eða ill-
mennskan en i bréfi okkar til
hæstv. landbúnaðarráðherra,
Halldórs E. Sigurössonar dag-
settu 12. april 1978, látum við
ráöunautinn liggja milli hluta
en leggjum til aö Þorsteinn for-
maður veröi tafarlaust fjar-
lægður úr starfi sem hann sé
sannanlega ekki maöur til að
gegna.
Aðalfundur Norrænu bændasamtakanna:
Áhugi á búrekstri
meöal ungs fólks
— mestiir 1 Svíþjóö
Dagana 2.-4. ágúst sJ. komu
fulltrúar frá öllum helstu þænda-
samtökum á Norðurlöndum til
fundar i Mariehamn á Alands-
eyjum. Frá tslandi mættu 10 full-
trúar. Samtals voru fundarmenn
230, Þaö voru bændur og starfs-
menn bændasamtakanna. Megin
tilgangur aöalfunda NBC er að
kynna þróun landbúnaðarins i
hverju landi, framleiöslu,sölu og
markaösmál.
A fundinum störfuðu fimm
umræöuhópar og skilaði hver
hópur áliti I þeim málum sem
þeim var faliö að fjalla um. Einn
hópurinn fjallaöi um ættliöaskipti
i landbúnaöi, annar um
tómstundabúskap, þriðji
hópurinn um sumarleyfi I sveit,
fjóröi hópurinn um samvinnu-
félög bænda og sá fimmti um
starfsemi NBC. Ættliöaskipti i
landbúnaði er algengasta leiöin
fyrir ungt fólk sem er aö hefja
búskap, synir og dætur taka viö af
foreldrum. Lögö er áhersla á aö
unga fólkiö ráöi þvi sjálft, aö
mestu.hvenær þaö tekur viö bú-
rekstrinum, þennan rétt má ekki
skerða meö lögum. 1 Sviþjóö og
Danmörku fær ungt fólk, sem er
að hefja búskap verulega fyrir-
greiðslu til aö kaupa jörð, bústofn
og vélar. Mestur viröist áhuginn
vera i Sviþjóð hjá ungu fólki að
hefja búskap og þar mun stuö-
ningur vera mestur.í Finnlandi
er aftur á móti sú stefna aö fækka
beribændum, frekar en aö stuöla
að endurnýjun.
Lögð var áhersla á aö bænda-
samtökin mörkuöu ákveöna
stefnu gagnvart tómstundabú-
skap en á þaö hefur nokkuö skort.
Næsti aðalfundur NBC veröur
haldinn á Islandi um mánaða-
mótin júli-ágúst næsta sumar aö
Laugavatni. Forseti var kosinn
Sveinn Tryggvason fram-
kvæmdastjóri Framleiösluráös
landbúnaöarins og aöalritari
Agnar Guðnason blaöafulltrúi
bændasamtakanna.