Tíminn - 29.10.1978, Side 7

Sunnudagur 29. október 1978
7
m
m
Þórarinn Þórarinsson:
Hííí;
iíiÖ
::::::::::
m
Islendingar þurfa að
gæta vel réttínda sinna
í landgrunns-
málinu
i
Fulltrúi Sjálfstæðisflokksins á hafréttarráðstefn-
unni/ Eyjólfur Konráð Jónsson, hefur ásamt nokkrum
flokksbræðrum sínum, lagt fram þrjár tillögur til
þingsályktunar í Sameinuðu þingí, þar sem f jallað er
um efnahagslögsögu og landgrunnsréttindi Is-
lands. Um efni alira þessara tillagna var fullt sam-
komulag milli fulltrúa allra flokka á hafréttarráð-
stefnunni/ og því dálítið óviðkunnanlegt, að einn
þeirra skuli fara að flytja um það tillögur, ásamt
nokkrum flokksbræðrum sínum, og reyna þannig að
eyrnamarka þær flokki sínum. Hér á eftir verður
reynt að gera nokkur skil því efni, er tillögur þessar
fjalla um.
i Athuganlr Guðmundar SSSÆlSfÆ8*
Pálmasonar
;§!*!: Fyrsta tillagan fjallar um
rannsóknir á landgrunni ts-
lands. Samkvæmt henni ákveö-
;Í| ur Alþingi aö fela rikisstjórninni
aö ráöa nú þegar islenzka og
|:| erlenda sérfræöinga til aö afla
m sem itarlegastraupplýsinga um
|Í landgrunn Islands og afstööu til
m nálægra rikja. Nokkuö hefur
ig veriö unniö aö þessum at-
m hugunum, en þólítiö. Mikilvægt
er aö fá um þetta sem gleggstar
upplýsingar og geta gert sér
P;; ljóst samkvæmt þeim hvaöa
rétt tslandá til landgrunns, sem
:g:g er utan 200 milna markanna. Til
aö safna öllum upplýsingum,
ggj sem eru fyrir hendi um þetta
bæöi hjá innlendum og ót-
;g:g lendum aöilum, fengu fulltrú-
arnir á hafréttarráöstefnunni i
ggjí sumar Guömund Pálmason
gSg jaröeölisfræöing til liös viö sig,
jgg enhann mun einna fróöastur ts-
þetta efni. Hann
mál viö ýmsa sér-
!l fræöinga á ráöstefnunni og lagöi
m jafnframt drög aö því aö fá um
:•!! Þ655' rnál enn fyllri upplýs-
ingar.Greinargeröarfrá honum
!! er aö vænta innan tiöar. Þar
!;j;;; mun sennilega samandregiö
|j;! flest eöa allt þaö, sem nú er
Svitaö um þessi mál. Vafalaust
. .. veröur þá ljóst, aö hér er enn
$$ mikiö óunniö. Allir fulltrúamir
á hafréttarráöstefnunni töldu
!g sjálfsagt aö leggja til viö ríkis-
stjórnina aö aukiö kapp yröi
lagt 'á þaö aö hraöa þessum
!;Í rannsóknum og haföi fulltrúi
1;! Sjálfstæöisflokksins þar enga
m sérstööu eins og einhverjir
;;;;;;S kunna aöætlaaf tillöguflutningi
;!;;: hans og flokksbræöra hans.
Jan Mayen
m Onnur tillaga Eyjólfs Konráös
j:;;;;;:;; Jónssonarog félaga hans fjallar
;;;;;;;;;; um fiskveiöiréttindi og hagnýt-
g! ingu auöæfa landgrunns utan
;g;Í 200 mnna efnahagslögsögu Is-
ij;;; landsí noröurhöfum, umhverfis
:j;;;j;j;j Jan Mayen. óformleg samtöl
m munu þegar hafinum þessimál,
j;j;j;j;j;j og voru allir fulltrúarnir á haf-
j;j;j;j;jj réttarráöstefnunni sammála
jjjjjjjjji um þau. Formlegar viöræöur er
:j;j;j;j;j hins vegar erfitt aö hefja, fyrr
j;j;j;j;j;j en endanlega er ljóst, hver
:j;j;j;j;j réttarstaöa Jan Mayen veröur
m endanlega, en þaö veröur
j;j;j;j§ tæpast ljóst fyrr en hafréttar-
afstööu til viökomandi mála.
Jan Mayen ereyja, sem hefur
oröiö til viö mikil eldsumbrot.
Hún ris úr 2000-3000 m dýpi og
nær hæsti tindur hennar nokkru
meiri hæö en öræfajökull.
Eyjan er um 380 ferkm aö
flatarmáli. Fyrst fara sögur af
henni ibyrjun 17. aldar, en yfir-
leitt mun taliö aö Hollendingur-
inn, sem hún dregur nafn af,
hafi fundiö hana 1614, en hann
stjórnaöi þá hvalveiöileiöangri i
Noröurhöfum. Hollendingar
munu hafa gert tilraunir til aö
koma þar upp hvalbækistööv-
um, en gáfust fljóttupp viö þaö.
Þeir hættu stuttu síöar hval-
veiöum á þessum slóöum. Siöan
fara ekki sögur af Jan Mayen
fyrr en á 19. öld, en þá fóru
Norömenn aö stunda selveiöar i
nágrenni hennar. Arið 1921
reisti norskur maöur veöur-
athugunarstöö á Jan Mayen
meö aöstoö norska rikisins og
var þaö gert i þágu selveiöi-
manna. Norska rikiö tók viö
rekstri stöövarinnar ári siöar.
Meö konunglegri tilskipun 8. mai
1929 iýstu norsk stjórnvöld yfir
þvi, aö Jan Mayen heyröi undir
norsk yfirráö og meö annarri
tilskipun frá 27. febrúar 1930 var
lýstyfir þvi, aö hún væri hluti af
Noregi. Árið 1955 var lýst yfir
fjögurra milna landhelgi viö
Jan Mayen.
A Jan Mayen hefur aldrei
veriö neinn atvinnurekstur, þvi
aö rekstur loftskeytastöövar
heyrir tæpast undir þaö. Þar
hafa ekki fundizt nein náttúru-
auöæfi. Hafnleysi er nær algert.
Vetur eru mjög kaldir og
stormasamir. Engar likur
benda til, aö föst búseta veröi á
Jan Mayen, byggö á auöæfum,
sem er þar aö finna eöa i nánd
hennar.
Jan Mayen er um 1000 km frá
Noregi, en 500 km frá Græn-
landi. Miklu styttra er þangaö
frá Islandi en Noregi.
Jan Mayen og
200 mílur
Þegar Norömenn innlimuöu
Jan Mayen fyrir tæpum 50
árum, var þaö látiö afskipta-
laust af öörum þjóöum, sem
töldu eyna verölausa, en mátu
rekstur norsku veöurathug-
unarstöövarinnar. Meö tilliti til
reksturs stöövarinnar.sættiþaö
heldur ekki mótmælum, þegar
Norömenn lýstu yfir fjögurra
milna landhelgi. Þetta geröist
áöur en hugtök eins og efna-
hagslögsaga kom tii sögunnar.
Heföu menn átt von á þvi, aö
innlimun Jan Mayen gæti tryggt
Norömönnum efnahagsleg yfir-
ráö á stóru hafsvæði, myndu
viöbrögö annarra þjóöa tvi-
mælalaust hafa oröiö önnur.
Þar sem vegalengdin milli ls-
lands og Jan Mayen er mun
minni en 400 milur, kom þaö til
álita, þegar fiskveiöilögsaga Is-
lands var færö út i 200
milur, hvort taka bæri tillit til
Jan Mayená þann veg, aö miöa
viö miölinu milli hennar og ís-
lands, áns og gert var I sam-
bandi viö Færeyjar. Niöur-
staðan varö sú, aö ákveöiö var
aö færa út i 200 milur á svæöinu
milli Islands og Jan Mayen og
þar meö áréttaö, aö Islendingar
teldu Jan Mayai ekki eiga rétt
til miölinu. Hins vegar var
ákveöiö aö fresta um stundar-
sakir aö framfylgja ákvæöum
fis kve iöila ndhelgi sr eglug erö ar-
innar á svæöinu milli 200 milna
markanna og miölinumarkanna
milli Islands og Jan Mayen.
Þetta var gert af tillitssemi viö
Norömenn, sem héldu þá fast
fram miölinukenningunni I
deilum viö Rússa og töldu sér
óhag aö þvi, ef Islendingar
höfnuöu henni meö öllu. Meöal
þeirra Islendinga, sem um þetta
fjölluöu, var þó nokkur ágrein-
ingur um þetta, þótt þetta yröi
niöurstaöan.
Hvaða rétt á
Jan Mayen?
Eins og ástatt er um þessar
mundir, leikur mikill vafi á,
hver sé eöa veröi réttur Jan
Mayen til fiskveiöilögsögu eöa
efnahagslögsögu. 1 121. grein
uppkastsins, sem hafréttarráö-
stefnan fjallar um, er eyjum
ætlaö aö fá landhelgi og efna-
hagslögsögu, en hins vegar ekki
klettum, sem „eru mönnum
óbyggilegir og hafa ekki sjálf-
stætt efnahagslif”. Spurningin
er, hvort þetta nær ekki til Jan
Mayen, þótt hún sé meira en ’
klettur, þar sem hún hefúr ekki
neitt sjálfstætt efnahagslif.
Ellefu riki hafa flutt tillögu um,
aö þetta útilokunarákvæöi nái
ekki aöeins til kletta heldur
einnig til minni eyja og myndi
þá Jan Mayen vafalitiö flokkast
undir þetta ákvæði. Enn er ekki
séö, hvernig deilunni um þetta
lyktar.
En hvernig, sem þessi deila
leysist, er þaö nokkurn veginn
ótvirætt, aösamkvæmt 74.grein
uppkastsins myndi Jan Mayen
ekki fá miölinurétt gagnvart ls-
landi, þótt hún fengi rétt til
m
efnahagslögsögu. Þótt enn sé
nokkur deila um 74. greinina,
má búast viö, aö hún veröi sam-
þykkt óbreytt eöa án teljandi
efnisbreytingar. Greinin fjallar
um, hvernig ákveöa skuli mörk
efnahagslögsögu, þegar
skemmra er en 400 mílur milli
landa. Þar eru nefnd ýmis
atriöi, sem til greina komi viö
sjika ákvöröun, eins og t.d. miö-
lina, en fyrst er nefnt, aö hér
skuíi fariö eftir sanngirnis-
sjónarmiöum. Þaö liggur i
augum uppi, ef nokkurrar sann-
girni er gætt, aö eyöieyja, þar
sem ekkert atvinnulif er og
engir Ibúar tengdir þvl, hefur
ekki sama sanngirnisrétt og
stórt eyland, byggt þjóö, sem
byggir afkomu sina aö miklu
leyti á sjávarútvegi. Þegar
þettaer athugaö, veröur aö telja
algerlega óhugsandi, aö Norö-
menn krefjist miöllnuréttinda
fyrir Jan Mayen gagnvart Is-
landi.
Spitzbergen
1 sambandi viö þaö, h vort Jan
Mayen á rétt til efnahagslög-
sögu, kemur ekki sizt til athug-
unar sú stefna, sem Norðmenn
hafa sjálfir mótaö I sambandi
viö Spitzbergen (Svalbaröa). —
Norömenn halda þvi fram, aö
Spitzbergen eigi engin réttindi
til efnahagslögsögu, sökum þess
aö hún sé á landgrunni Noregs.
Þau auöæfi, sem sé aö finna i
hafsbotninum umhverfis Spitz-
bergen, tilheyri þvi Noregi
einum. Ef Spitzbergen fengi
sérstaka efnahágslögsögu,
myndu þau rflú, sem stóöu aö
Spitzbergensamningnum á
sinum tima, eiga sama rétt til
nýtingar á auðæfum þar og
Norömenn.
Hér skal ekki lagöur dómur á
menn og málefni
þaö, hvort sú kenning Norö-
manna fái staöizt, aö Spitz-
bergen eigi ekki rétt til sér-
stakrar efnahagslögsögu af
framangreindum ástæöum. En
sé hún rétt, fellur einnig niöur
réttur Jan Mayen til sérstakrar
efnahagslögsögu. Eins og
Eyjólfur Konráö Jónsson bendir
á i greinargerð fyrir Jan Mayen
— tillögu sinni mun Jan Mayen
teljast á landgrunni tslands, og
Island ætti samkvæmt framan-
greindri kenningu aö eiga rétt
til auöæfa hafsbotnsins þar.
Deilan um land-
grunnið
Arekstrar þeir, sem gætu risið
milli Noregs og íslands, snerta
miklu meira hafsbotnsréttindi
en fiskveiðiréttindi. Ef Norö-
menn fallast á, aö Island eigi
samkvæmt sanngirnissjón-
armiöum rétttil 200 milna fisk-
veiöilögsögu á svæöinu milli Is-
lands og Jan Mayen, skiptir ts-
lendinga minna máli, þótt Jan
Mayen fái rétt til fiskveiöilög-
sögu allt aö 200 milna mörkum
Islenzku fiskveiðilögsögunnar.
tsland getur samkvæmt nýju
hafréttarreglunni ekki fengiö
meiraen 200 mllna fiskveiöilög-
sögu. Ef Jan Mayen fengi ekki
viöurkennd fiskveiöilögsögu-
réttindi, myndi svæöiö um-
hverfis Jan Mayen veröa al-
þjóölegt, og tslendingar þyrftu
þá aö semja’Viö alþjóölega aöila
um fiskverndarmál á þvl svæöi.
Sennilega væri ekki lakara fyrir
þá aösemja viö Norömenn eina.
Um hafsbotnsréttindi gildir
þetta ööru máli. Samkvæmt 76.
grein og 77. grein uppkastsins,
sem hafréttarráðstefnan fjallar
um, eiga strandrlkin rétt til nýt-
ingar á botnauöæfum þess hluta
landgrunnsins, sem nær út fyrir
200 milna efnahagslögsöguna.
Enn er hins vegar eftir aö
ákveöa hver mörk landgrunns-
ins skuli vera, sem þessi réttur
strandrikisins nær til. Rússar
hafa flutt tillögu um aö hann nái
100 milur út fyrir efnahagslög-
söguna, trar hafa flutt tillögu
um, að hannnái 60milur út fyrir
efnahagslögsöguna., og auk
þess hafa þeir flutt tillögu, þar
Framhald á bls. 14.
XÍS

::
:
11
II
I!
í!
I!
11
:
■
m
m