Fréttablaðið - 01.09.2006, Blaðsíða 26

1. september 2006 FÖSTUDAGUR26
UMRÆÐAN
Opið bréf til útvarpsstjóra
Hr. útvarpsstjóri
Páll Magnússon
Ég tel rétt að deila með þér og öðrum þeim sem áhuga hafa
reynslu minni af samskiptum við
aðstandendur umræðuþáttarins
Kastljóss í stofnun þinni í gær.
Um kl. 10.00 í gærmorgun
hringdi einn af stjórnendum
Kastljóssins í mig og falaðist
eftir mér í þáttinn þá um
kvöldið. Ætlunin var að ég yrði
þar ásamt Valgerði Sverrisdóttir
fyrrv. iðnaðarráðherra til að
ræða um meðferð ráðherrans og
ráðuneytisins á
greinargerð Gríms
Björnssonar um
Kárahnjúkavirkjun
og e.t.v. fleiri tengd
atriði. Ég féllst
fúslega á þetta enda
ærin tilefni til að
ræða málið. Það var
síðan undir kvöld,
nánar tiltekið um kl.
18.00, að við
þáttarstjórnandinn
töluðum aftur saman
í síma og tjáði hann
mér þá, frekar
daufur í dálkinn að því er virtist,
að ekki yrði af þessu. Ég skildi
það þannig að umræðuefnið
hefði verið tekið af dagskrá
þáttarins og kvaddi við svo búið.
Ég átti því á flestu öðru von en
að frétta seinna um kvöldið að
fyrrv. iðnaðarráðherra hefði
mætt ein í Kastljósið og flutt þar
málsvörn sína óáreitt í einræð-
um. Þar vitnaði ráðherra m.a.
ítrekað í mig með ómálefnaleg-
um hætti að mér fjarstöddum og
gerði stjórnarandstöðunni upp
hvatir í málinu.
Ég verð að segja, útvarps-
stjóri góður, að ég veit ekki
hvort þessi uppákoma, sem ég
hef ærna ástæðu til að ætla að sé
ekki einsdæmi, er verri og meira
niðurlægjandi fyrir ráðherrann
eða Ríkisútvarpið. Ráðherra sem
ekki þorir að mæta stjórnmála-
andstæðingum í rökræðum
gefur auðvitað með því sjálfum
sér og/eða málstað sínum
falleinkunn. Hitt er líka ofboðs-
legt að verða vitni að því að
Ríkisútvarpið skuli þjóna
valdinu með þessum hætti og
láta það eftir ráðherranum að
ryðja andstæðingi í stjórnmálum
og talsmanni ólíkra sjónarmiða
út úr umræðuþætti. Til þess
eins, og aðeins þess, að ráðherr-
ann geti þar flutt sína aumlegu
málsvörn án andsvara. Með
þessu bregst RÚV að mínu mati
skyldu sinni um að standa fyrir
upplýstri umræðu þar sem
gagnstæðum sjónarmiðum er
gert jafn hátt undir höfði sbr.
t.d. 2. og 3. málsl. 3. gr. útvarps-
laga en þar segir eins og þú
manst:
„Ríkisútvarpið skal halda í
heiðri lýðræðislegar grundvallar-
reglur og mannréttindi og frelsi
til orðs og skoðana. Það skal
gæta fyllstu óhlut-
drægni í frásögn,
túlkun og dagskrár-
gerð.
Ríkisútvarpið skal
m.a. veita almenna
fréttaþjónustu og vera
vettvangur fyrir
mismunandi skoðanir
á þeim málum sem
efst eru á baugi
hverju sinni eða
almenning varða.“
Við höfum báðir,
trúi ég, heyrt af því
sögur að gagnrýnir og
harðskeyttir fjölmiðlar erlendis
meðhöndli eða siði til þá sem
gera tilraunir til að „stýra“
umfjöllun fjölmiðla á þennan
veg, þ.e. með því að velja sér
viðmælendur eða að neita að
mæta nema þá einir. Það er þá
gert með því að hafa stól þeirra
tóman í þættinum og skýra frá
því að viðkomandi hafi ætlað að
setja þátttöku sinni óaðgengileg
skilyrði, eða með því að láta
rödd viðkomandi vanta en taka
fram að honum eða henni hafi
boðist að vera með en ekki
þegið. Ég vil því að lokum
spyrja; telur þú réttlætanlegt að
sumir stjórnmálamenn geti með
þessum hætti skilyrt og stýrt
þátttöku sinni í umræðum um
þjóðmál á ykkar vettvangi og ef
svo er, hvernig hyggst þá RÚV
uppfylla ákvæði laga um „fyllstu
óhlutdrægni“ og að vera
vettvangur fyrir „mismunandi
skoðanir“ við slíkar aðstæður?
Virðingarfyllst,
Steingrímur J. Sigfússon
Opið bréf!
SENDIÐ OKKUR LÍNU
Við hvetjum lesendur til að senda
okkur línu og leggja orð í belg
um málefni líðandi stundar. Grein-
ar og bréf skulu vera stutt og
gagnorð. Tekið á móti efni sem
sent er frá Skoðanasíðunni á visir.
is. Þar eru nánari leiðbeiningar.
Einnig er hægt að senda greinar á
greinar@frettabladid.is. Ritstjórn
ákveður hvort efni birtist í Frétta-
blaðinu eða Vísi eða í báðum
miðlunum að hluta eða í heild.
Áskilinn er réttur til leiðréttinga og
til að stytta efni.
AF NETINU
UMRÆÐAN
Varnarmál
Viðræður íslenskra stjórnvalda um framtíðarfyrirkomulag
varnar- og öryggismála hafa enn
ekki verið leiddar til lykta en
þungamiðja varnar- og öryggis-
mála Íslands er þó enn í okkar
heimshluta og vonandi kemst það
viðhorf til skila í þessum viðræð-
um.
Björn Bjarnason dómsmálaráð-
herra benti réttilega á
það, að niðurstöður
þeirra viðræðna myndu
að sjálfsögðu ráða miklu
en myndu þó ekki ráða
úrslitum um nauðsyn
þess fyrir Íslendinga að
huga nú sjálfir að eigin
vörnum og öryggi.
Í varnarsamningi
Íslands og Bandaríkj-
anna er að finna þær
staðhæfingar að Íslend-
ingar geti ekki sjálfir
varið land sitt, en að
reynslan sýni, að varnar-
leysi lands stofni öryggi þess sjálfs
og friðsamra granna þess í voða,
og að þar sem tvísýnt sé um
alþjóðamál, þurfi að gera sérstak-
ar ráðstafanir til varnar landinu
og grönnum þess.
Nú er það hins vegar þannig að
skilja má ummæli höfð eftir banda-
rískum embættismönnum svo, að
ekki þurfi að gera neinar sérstak-
ar ráðstafanir til þess að tryggja
varnir og öryggi Íslands þar sem
ekkert sé að óttast. Með öðrum
orðum – friður hefur brotist út.
Langt er um liðið frá því að
kalda stríðinu lauk og tími til kom-
inn að hætta sífelldum tilvísunum
í þann tíma eins og forsætisráð-
herra Geir H. Haarde benti rétti-
lega á 6. apríl s.l.
En hann bað okkur þó að hafa
það hugfast að jafnvel fjarlægustu
vandamál eru nálæg okkur. Geir
H. Haarde sagði að sú þróun sem
orðið hefði í okkar heimshluta,
samfara því að sjónir manna beind-
ust að nýjum og oft fjarlægum
ógnunum, mætti ekki verða til
þess að Íslendingar héldu ekki
vöku sinni heima fyrir.
Það er kjarni málsins – að halda
vöku okkar hér heima fyrir hvað
svo sem bandarískum viðhorfum
eða mati líður.
Fimmtándi mars 2006 var sann-
arlega sögulegur dagur, og ein-
hliða ákvörðun banda-
rískra stjórnvalda
meðan á viðræðum stóð
voru vonbrigði og
hnekkir fyrir samstarf-
ið um varnar- og
öryggismál.
Varnarliðið fer, að
mati þessara banda-
rísku embættismanna,
án þess að öryggi þjóð-
arinnar sé stefnt í
hættu.
Mér er orðið ljóst að
þessir embættismenn
lesa aðrar matsskýrslur
en ég um ástand og horfur í
alþjóðamálum.
Reyndar hef ég lengið talið það
einsýnt allt frá árinu 1989, að
Bandaríkjamenn myndu draga úr
viðveru sinni hér eða alfarið
hverfa af landinu.
Rétt eins og Björn Bjarnason
ætla ég ekki að ræða um banda-
ríska viðskilnaðinn eða inntak
hugsanlegs framtíðarsamstarf
Íslands og Bandaríkjanna í varnar-
og öryggismálum enda viðræður
ríkisstjórna landanna enn í gangi.
Ég er Birni hins vegar sammála
um að við þessar nýju aðstæður
beri okkur Íslendingum að skoða
stöðu okkar í varnar- og öryggis-
málum og þá á okkar eigin orsend-
um og okkar eigin mati á ástandi
og horfum í alþjóðamálum.
Af brottför varnarliðsins leiðir
til dæmis, að hlutverk utanríkis-
ráðuneytisins breytist varðandi
framkvæmd mála á varnarsvæð-
unum og þá ekki síst á Keflavíkur-
flugvelli.
Þau landsvæði sem Ísland lagði
varnarliðinu til verða nú í haust
mannlaus og án nokkurs viðbúnað-
ar. Þetta markar þáttaskil innan
stjórnarráðsins og leiðir til nýrra
starfshátta í öllu tilliti.
Við erum í kapphlaupi við váleg
tíðindi. Íslendingar verða nú að
taka virkan þátt í mótun og fram-
kvæmd varnar- og öryggisstefnu
og tryggja varnir og öryggi lands-
ins og hafsvæðanna umhverfis
það.
Þessu sjónarmiði þarf að afla
fylgis. Íslendingar verða að láta að
sér kveða við gæslu á eigin vörn-
um og öryggi á öllum sviðum og
horfast í augu við þau verkefni,
sem við blasa. Mikið starf er fram-
undan til þess að efla öryggi á sviði
löggæslu og hryðjuverkavarna.
Þrátt fyrir ákvörðun Bandaríkj-
anna fimmtánda mars s.l., og ekki
hvað síst með hvaða hætti þá
ákvörðun bar að, hafi valdið mér
vonbrigðum, felast jafnfram ein-
stök tækifæri í þessari nýju stöðu.
Ég vil þakka Bandaríkjamönn-
um fyrir það því nú þarf ég ekki
lengur að vera skríðandi á fjórum
fótum þegar ég hitti þá.
Höfundur er fyrrverandi
ráðuneytisstjóri í utanríkisráðu-
neytinu og var til margra ára
starfsmaður NATO.
Í kapphlaupi við váleg tíðindi?
RÓBERT T. ÁRNASON
Fyrrverandi ráðuneyt-
isstjóri
UMRÆÐAN
Eftir bjórbannið
Það er ábyrgðarhluti að gefa útlendum blaðamönnum upplýsingar um land sitt
og þjóð. Lágmarkskrafa er að rétt sé sagt
frá og eftir bestu samvisku. Þær upplýs-
ingar sem bresk-spænski blaðamaðurinn
John Carlin hefur eftir Hallgrími Helga-
syni rithöfundi í stórblaðinu El País og frá
er sagt í Fréttablaðinu á föstudaginn var
eru hins vegar vægast sagt undarlegar. Ég
kannast í það minnsta ekki við „að fyrir
1985 hafi lífið hér á landi verið líkt og aust-
an járntjalds: Auðar götur, einn bar, einn veitinga-
staður, ein útvarpsstöð sem spilaði aðallega klassíska
tónlist allan daginn, rússneskir bílar á götum og
skrifræði sem gerði mönnum erfitt að komast úr
landi.“
Sú þjóðsaga hefur verið á kreiki undanfarin ár
meðal unga fólksins sem situr helst á börum og kaffi-
húsum í miðbænum að lífið hafi verið heldur ömur-
legt og ákaflega leiðinlegt fyrir 1. mars 1989. Ég
hefði nú haldið að Hallgrímur Helgason væri það
gamall að hann vissi betur því mér reiknast svo til að
hann hafi staðið á þrítugu árið sem bjórinn var leyfð-
ur - og „frelsið hélt innreið sína á Íslandi“; eða eins og
eftir honum er haft í El País: „Okkar frelsisdagur er
hinn stórkostlegi dagur 1. mars 1989 en þá féll okkar
Berlínarmúr en þetta er dagurinn sem bjórbanninu
var aflétt hér á landi.“
Ég held reyndar að Hallgrímur hafi verið að leika
þennan kaldhæðna náunga sem hann vill stundum
reyna að vera, þegar hann sat á skrafi við
blaðamanninn í veitingahúsinu Brekku í
Hrísey og skildi barnavagninn eftir fyrir
utan blaðamanninum til mikillar skelfing-
ar. En það voru mistök að tala við erlend-
an blaðamann á þennan hátt; hann þekkir
að sjálfsögðu hvorki íslenskt þjóðfélag né
kaldhæðni Hallgríms Helgasonar heldur
tók hvert orð hans trúanlegt en nánast allt
í hinni tilvitnuðu setningu er rangt.
Mitt gamla blaðamannshjarta skelfdist
hins vegar þegar ég las næstu málsgrein:
„En nú sé aldeilis öðruvísi umhorfs og
fyrir innan aðrar hvorar dyr í bænum er
kaffihús, bar eða klúbbur...“ Fyrir utan það
að þessi setning er málfræðilegt klúður er merkingin
furðuleg: Lífið er nú aldeilis orðið betra og skemmti-
legra en það var áður því bar er kominn í annað hvert
hús! Og sé setningin lesin til enda kemur í ljós að
vegna þess að bar er í öðru hverju húsi í Reykjavík
hafa 100 bækur eftir íslenska rithöfunda verið þýdd-
ar á erlendar tungur síðan 1980 og gerðar 60 kvik-
myndir. Eða hvað? (reyndar er notað orðið „bókatitl-
ar“ í greininni en væntanlega var fleira þýtt en titlar
bókanna!).
Ja, mikill er máttur bjórsins og café latte!
Mislukkuð kaldhæðni í Hrísey
Flókin prófkjör
Ekki tel ég þurfa mikla spámannsgáfu
til að spá Ingibjörgu velgengni í sínu
fyrsta prófkjöri og það kæmi mér
á óvart ef Össur hefði ekki annað
sætið. En það sem ég vildi minnast
á og mér finnst örlítið villandi, er að
þegar fyrirkomulag eins og verður
haft í þessu prófkjöri (og ég reikna
með að aðrir flokkar noti sömuleiðis,
eða eitthvað svipað), þá þarf að deila
í með 2. til að fá út það sæti sem
viðkomandi frambjóðendur eru að
sækjast eftir.
G. Tómas Gunnarsson á 49beaver-
brook.blog.is
Ekkert súkkat
Mér þykir leitt að Björn hefur líklega,
því miður, allt of mikið til síns máls.
Heimurinn skreppur saman með
hverjum deginum og Ísland og
Íslendingar eru ekki svo litlir eftir
allt saman, sem betur fer. Við viljum
taka þátt í 21. öldinni og vera virk í
alheimsvæðingunni - en það verður
ekki bæði haldið og sleppt. Með því
að taka þátt í alheimsleiknum erum
við gildir þátttakendur sem stunda
viðskipti við allar heimsins þjóðir í
öllum heimsins löndum.
Kristrún Lind Birgisdóttir skrifar á
tikin.is
Við erum í kapphlaupi við
váleg tíðindi. Íslendingar verða
nú að taka virkan þátt í mótun
og framkvæmd varnar- og
öryggisstefnu og tryggja varnir
og öryggi landsins og hafsvæð-
anna umhverfis það.
Sú þjóðsaga hefur verið á kreiki undanfarin ár
meðal unga fólksins sem situr helst á börum
og kaffihúsum í miðbænum að lífið hafi verið
heldur ömurlegt og ákaflega leiðinlegt fyrir
1. mars 1989.
TAKK FYRIR
AÐ REYKJA!
NÝTT Í BÍÓ
Vi
nn
in
ga
r v
er
ða
a
fh
en
di
r h
já
B
T
Sm
ár
al
in
d.
K
óp
av
og
i.
M
eð
þ
ví
a
ð
ta
ka
þ
át
t e
rt
u
ko
m
in
n
í S
M
S
kl
úb
b.
9
9
kr
/s
ke
yt
ið
.
Sendu SMS skeytið JA TRF á númerið
1900 og þú gætir unnið miða fyrir tvo.
Vinningar eru bíómiðar fyrir tvo,
DVD myndir og margt fleira
STEINGRÍMUR J. SIGFÚS-
SON, Formaður Vinstri
grænna
ÞORGRÍMUR GESTS-
SON, Blaðamaður og
rithöfundur