Fréttablaðið - 07.09.2006, Side 38

[ ]
Allt milli himins og jarðar
finnst á pöntunarlistunum.
Í nýju Argos og Additions Direct
pöntunarlistunum frá B. Magnús-
syni kennir ýmissa grasa, hvort
sem það er vandaður fatnaður á
alla fjölskylduna, nýjasti tísku-
fatnaðurinn í litlum og stórum
stærðum, skartgripir, úr, hár-
skraut, leikföng, húsgögn, parket
eða dúnmjúk sæng.
Afgreiðslufrestur er yfirleitt
um þrjár vikur en nokkurt úrval
úr pöntunarlistanum er til sölu í
húsnæði fyrirtækisins að Austur-
hrauni 3 í Garðabæ.
Nýir listar
fyrir veturinn
Argos og Additions Direct haust- og vetrar-
pöntunarlistarnir eru komnir út.
Fallegar vekjaraklukkur Farsímar hafa í auknum mæli
tekið við hlutverki vekjaraklukkunnar á náttborðinu. Aftur á móti
getur falleg vekjaraklukka gefið svefnherberginu skemmtilegan svip
auk þess sem áreitið frá henni á morgnana er viðkunnanlegra.
H
úsgagna
Lagersala Krókhálsi 10simi: 557-951030 ágú-09 sep09-18 virka daga10-16 laugardag
Eldhúsinnréttingar NuddstólarSpeglarRúm og margt margt fleira...Sófasett
Allt að 90%
afsláttur
Í GARÐINUM HEIMA
HAFSTEINN HAFLIÐASON SKRIFAR UM POTTAPLÖNTUR
Fáar plöntur gefa jafn framandi og
austurlenskt yfirbragð í garðana okkar
og sú ættkvísl plantna sem hlotið
hefur nafngiftina brúskur á íslensku.
Á vísindamáli er ættkvíslarheitið
hosta og ættkvíslinni er nú skipað í
sérstaka ætt, Funkiaceae, þótt margir
grasafræðingar haldi sig við fyrra
fyrirkomulag og skrifi hana til hinnar
afar víðfeðmu liljuættar. Enda voru
brúskurnar fyrst kynntar undir nafninu
„austurlandaliljur“ þegar um þær var
fjallað í íslenskum garðyrkjuritum. En
brúsku-nafnið er komið til að vera
og fellur betur að samsetningum í
íslenska plöntunafnakerfinu.
Óljós uppruni og ættingi í Ameríku
Brúskurnar eru nokkuð stór ættkvísl
með ríflega fjörutíu tegundir. Allar vaxa
þær á tiltölulega afmörkuðu svæði
frá SA-Kína, norður til Kóreu og yfir til
Japanseyja. Eins og aðrar liljujurtir eru
þær af grein einkímblöðunga og talið
er að þróun þeirra hafi farið tiltölulega
seint af stað, líklega fyrir aðeins um
hundrað þúsund árum. Menn greinir á
um hvar og hvenær upphaf þeirra varð.
Margt bendir til að þær eigi sömu for-
móður og pálmaliljur og þyrnililjur. En
nánasti ættingi þeirra mun samt vera
sérkennileg eyðimerkurlilja, Hespero-
callis undulata, þykkblöðungur sem
vex í þurru og sólbökuðu landslaginu í
suðvesturríkjum Bandaríkjanna.
Vinsælar garðjurtir
Frá fornu fari hafa brúskur af ýmsu tagi
verið vinsælar í ræktun hjá Kínverjum,
Kóreumönnum og Japönum. Þær
hentuðu ágætlega í þá kerjarækt sem
þar er helst stunduð og svo nutu þær
sín vel í þeim kyrrláta garðastíl sem
er einkennandi fyrir þessi lönd. Til
Vesturlanda bárust þær á átjándu öld
og hafa notið feikilegra vinsælda þar
alla tíð síðan. Á skrá Hins konunglega
garðyrkjufélags (RHS) í Bretlandi eru
ríflega fimm þúsund mismunandi yrki
sem hvert og eitt hefur sitt sérheiti,
sérkenni og eiginleika. Brúskurnar eru
einkum ræktaðar vegna blaðanna,
sem eru tiltölulega stór, hjartalaga eða
lensulaga og mörg yrkjanna hafa flekk-
ótt, rákótt eða röndótt blöð þar sem
hvítt, gult eða purpurableikt sker inn
í græna litinn. Allar brúskur blómgast
einhvern tíma. Blómin eru myndarlega
áberandi, trektlaga liljublóm, lútandi,
nokkur saman á axi sem hefur sig vel
yfir blöðin. Blómlitir eru fölpurpura-
bláir eða hvítir. Víða um lönd starfa
brúskuklúbbar og brúskufélög þar
sem brúskuvinir skiptast á plöntum og
reynslusögum.
Harðgerðar á Íslandi
Fyrst þegar brúskurnar bárust hingað
til lands þóttu þær nú ekki alveg
áreiðanlegar garðplöntur. Frá þeirra
sjónarhóli var það þó miklu frekar
íslenskt garðyrkjufólk sem ekki var
treystandi. Það vildi nefnilega brenna
við að plönturnar væru settar of
vandlega niður og verið væri að dúlla
við þær meira en góðu hófi gegndi,
þannig að þær hreinlega tærðust upp
af ofdekri. En smám saman komst
nú jafnvægi á og við garðyrkjufólkið
fundum út að brúskurnar þurftu
svo sem ekkert sérstakt atlæti. Það
dugir að planta þeim í vel framræsta
garðmold, þar sem loft og raki eru í
góðu jafnvægi, gjarna í upphækkuð
beð. Moldin þarf að vera næringarrík,
gjarna blönduð að einum þriðja af
hverju, garðmold, sandi og moltu eða
vel brunnu taði. Brúskunum líður samt
best á hlýjum stað í góðu skjóli. Þær
þola nokkurn skugga og það eina sem
þarf að athuga er að ekki standi vatn
á þeim á veturna. Í gróðrarstöðvum
hér á landi hefur verið boðið upp á
nokkrar tegundir og yrki. Úrvalið getur
verið nokkuð mismunandi frá ári til árs
og eftir gróðrarstöðvum, en treysta má
á þær plöntur sem eru í boði í hverju
tilviki. Myndin sem hér fylgir með er
af blábrúsku, Hosta sieboldiana, með
ögn bláleit blöð.
Almennt um ræktun
Brúskurnar eru fyrst og fremst
ræktaðar vegna blaðanna. Ljós-
blaða brúskur eru mikið notaðar til
að lýsa upp dimma hluta garðsins.
Grænblaða brúskur eru góðar til að
tengja saman og mýkja andstæður.
Best er að gróðursetja plönturnar á
haustin. Setja gjarna dágott safn af
ýmsum laukjurtum með þeim, eins
og til dæmis stjörnulilju, krókusa og
páskaliljur. Skýlið yfir með laufum eða
greinakurli til að verjast holklaka fyrsta
veturinn. Brúskurnar taka eitt til tvö ár
í það að koma sér vel fyrir og á þriðja
sumri hafa þær náð fullum þroska og
skarta þá eins og til er ætlast, og síðan
í mörg ár eftir það. Þær fara fremur
seint af stað á vorin og sleppa þess
vegna vel við öll kuldaköst, en upp úr
miðju sumri eru þær komnar í fullan
ham og standa lengi fram eftir haust-
inu. Á haustin bjóða þær líka upp á
fallega haustliti í gulum og brúnum
tilbrigðum. Það er góður bónus.
Brúskur – bústnar og broshýrar