Fréttablaðið - 06.07.2007, Blaðsíða 24

greinar@frettabladid.is
Enginn múr er svo hár að asni, klyfjað-ur gulli, komist ekki yfir,“ er haft eftir
Filipposi II Makedóníukonungi enda lágu
nærliggjandi borgríki marflöt fyrir honum.
Ekki var herkænskan minni hjá syninum. Sá
lagði fleiri lönd að fótum sér en flestir enda
enginn annar en Alexander mikli.
Ekki er ofmælt að álfurstar Framsóknar-
og Sjálfstæðisflokks hafi verið klókir að láta
sveitarfélög ein um þá freistingu að sökkva fóstur-
jörðinni með dyggri aðstoð orku- og virkjanafyrir-
tækja. Um leið var sveitarstjórnum í sjálfsvald
sett hvort þær seldu þjóðarsálina við litlu verði og
það þótt smjör drypi af hverju strái í heimahög-
unum. En varla er von á góðu þegar asnar Lands-
virkjunar og Alcans vaga um héruð, skakkir og
skældir af gullklyfjum.
Á dögunum höfðu gullasnar Landsvirkjunar
þröngvað sér inn í tvö múruð sveitarfélög við
Þjórsá þegar undur og stórmerki urðu: Þriðja
sveitarfélagið, Flóahreppur, hækkaði sinn múr. En
viti menn! Áður en haninn galaði fyrsta
sinni kom asni kjagandi að skansinum.
Áður en haninn galaði öðru sinni tók hinn
klyfjaði útsendari að hrína af miklum
móð, áfjáður í að vera leystur undan byrði
sinni. Áður en haninn galaði þriðja sinni
fór að gnesta í veggjum og marra í hlið-
um: Sveitarstjórnin mátti auðvitað ekkert
aumt sjá! En þá brá svo við að þorri sam-
sveitunganna sá í gegnum Trójuhestinn
og vildi ekki líta við gýligjöfunum.
Vonandi verður meira lagt upp úr áliti
hins almenna borgara í Flóa en í Ölfusi og víðar.
Hvernig skyldi nú allt virkjanabröltið – með til-
heyrandi koltvísýringsblæstri – falla að háleitum
sáttmálsorðum Þingvallastjórnarinnar um „sam-
drátt í losun gróðurhúsalofttegunda“? Og hversu
grátt gæti hátt gengi leikið greinar eins og þekk-
ingariðnað, ferðaþjónustu eða aðkrepptan sjávar-
útveg?
Á Ísafold að vekja aðdáun fyrir ósnortna nátt-
úru, sjálfbærni og framsýni eða ímugust fyrir
spjallaða náttúru, sérplægni og skammsýni?
Höfundur er íslenskufræðingur.
Víða rata gullasnarnir
Ég var í Darfur fyrir 20 árum. Flóttafólk, hungursneyð,
börn á vergangi og mæður sem
enga hjálp sér gátu veitt, bænd-
ur þeirra á hrakningi undan víga-
sveitum. Hljómar kunnuglega?
Reyndar eru sögurnar frá Darfur
núna miklu verri. Hópnauðgan-
ir, fjöldamorð – og ennþá er hung-
ursneyð, stríð, og vanmáttugt al-
þjóðasamfélag.
Ég veit ekki hvort margir Ís-
lendingar hafi komið til Darfur í
Súdan, sem nú er svartasti blett-
urinn á samvisku heimsins. Ég
var þar þá, og þóttist sjá tvennt:
Ótrúlegar hörmungar á „mel
manna“ sem ég kallaði svo eftir
Þorsteini frá Hamri í bók minni
„Guðirnir eru geggjaðir“. Og bar-
áttu um lífsbjörg. Síðan hef ég
fylgst með í baksýnisspeglinum
og reynt að átta mig á því sem
þar gerist. Það virðist flókið, en
er einfalt.
Margar fréttir af Darfur segja
sögur af ólíku fólki til að skýra
út þær hörmungar sem dynja
yfir. Þarna eiga að vera arabar
sem ráðast á svertingja og ólík-
ir trúarflokkar sem eiga ekki
saman. Þetta eru einfaldar frétta-
skýringar sem eru frekar til þess
fallnar að fólk líti undan en reyni
að skilja veruleika sem býr að
baki. Þegar ég var í Darfur fannst
mér málið einfalt: Þurrbrjósta
mæður, veinandi brjóstmylk-
ingar, sveltandi börn, horfallnir
eiginmenn og feður; en stríðið var
barátta um auðlindir.
Sahara, þessi ógnvænlega eyði-
mörk, skríður stöðugt suður og
inn í Darfur. Undan eyðimörk-
inni hrekjast hirðingjar, sem eru
arabar, með stórar hjarðir bú-
smala sem ekki finna beitiland.
Svartir bændur sem erja land,
lifa af skógi og því sem rækt-
að er, finna fyrir því: hjarðir ráð-
ast á akra, skógum er eytt, þurrk-
ar tæma vatnsból – lífið er búið.
Svo koma óðar sveitir morðingja
sem kallast undarlegum nöfnum,
en eru gerðar út til að hreinsa til í
stríði um þverrandi auðlindir.
Úrkoma í Darfur minnkaði um
helming á liðinni öld. Fólksfjöldi
hefur sexfaldast á fjórum áratug-
um. Nú eru 6,5 milljónir manna
á svæði sem brauðfæðir helm-
ingi færri. Nei, þetta er ekki flók-
ið og snýst ekki um trúarbrögð,
kynþætti eða „pólitík“ – nema þá
pólitík sem er æðri allri annarri
og er baráttan um þverrandi auð-
lindir.
Í Darfur horfum við upp á verstu
merki loftslagsbreytinga: Úr-
koma minnkar, vatnsból tæm-
ast, hjarðir sækja á skóga og
eyða, jarðvegur eyðist þegar tré
binda hann ekki lengur og bænd-
ur flosna upp, allir tapa. En eng-
inn getur snúið dæminu við. Til
að byggja hús þarf tugi trjáa, til
að elda mat þarf meiri eldivið,
til að næra hjarðir þarf vatn... en
jafnvel ný vatnsból þorna upp. Í
stríðinu sem af hlýst hafa 250.000
manns misst lífið og 2,5 milljón-
ir manna farið á vergang; og nú
þarf að flytja flóttamannabúðir í
Tjad og El Fasher, höfuðstað Dar-
fur, vegna vatnsskorts. Ég man
þegar ég flaug með Herkúlesar-
flugvél frá Khartúm yfir til El
Fasher og sat á matargjöfum sem
voru kornpokar. Svo fór ég með
þyrlum sem hentu niður matvæl-
um til fólks þar sem þær flugu
meðfram uppþornuðum árfarveg-
um. Á jörðu niðri reyndu starfs-
menn líknarfélaga að bjarga því
sem bjargað varð. Síðan eru liðn-
ir tveir áratugir og heimurinn
stendur frammi fyrir enn einni
„krísunni“. Fyrir 20 árum var
þetta algjörlega augljóst dæmi og
er það enn. Baráttan um auðlind-
irnar hefur leyst úr læðingi allt
það versta sem býr í mannskepn-
unni. Ég kom til El Fasher og man
eftir flóttamannabúðunum sem
þar voru. Ef að líkum lætur eru
öll börnin sem þar voru þá löngu
látin og hin sem bæst hafa í hóp-
inn verða nú að hrekjast enn
lengra undan stríði og þurrki.
Á dögunum kom út spá alþjóða-
samtaka sem fullyrða að megin-
breytingin sem hlýnun loftslags
valdi á komandi áratugum verði
fleiri stríð. Er talið að 150 millj-
ónir manna verði að hörfa undan
þurrkum, flóðum eða öðrum nátt-
úruhamförum, frá landsvæðum
sem nú eru byggileg, en verða
það ekki lengur. Þessi fólksfjöldi
muni setja óbærilegan þrýst-
ing á nærliggjandi svæði sem
einnig verði illa úti og þar með
valda átökum á borð við þau
sem við nú sjáum í Darfur. Hvað
ætla menn að gera þar? Mátt-
ur alþjóðasamfélagsins virðist
ekki mikill gagnvart einni svona
styrjöld. Hvernig ætla menn að
svara tíu eða tuttugu slíkum auð-
lindastyrjöldum eftir álíka mörg
ár og nú eru liðin frá því menn
hófu fyrst að kasta korni úr lofti
á Darfur?
Höfundur starfar fyrir Þróunar-
samvinnustofnun í Namibíu.
Það sem koma skal?
Baráttan um auðlindirnar
hefur leyst úr læðingi allt það
versta sem býr í mannskepn-
unni.
Sími 591 3100 - www.atlantsolia.is
5 kr. afsláttur
þegar þú átt afmæli!
Þeir sem eru með dælulykil
Atlantsolíu fá 5 krónu afslátt af
lítraverði þegar þeir kaupa
eldsneyti á afmælisdaginn
sinn.
S
ú ákvörðun félagsmálaráðherra að lækka hámarkslán
Íbúðalánasjóðs er mikilvægt innlegg í baráttunni gegn
verðbólgu. Þar með leggur ráðherrann mikilvægt lóð á
vogarskálar þess að verja skuldug íslensk heimili fyrir
hárri verðbólgu og stuðlar að því að vextir geti lækkað
fyrr en ella.
Félag fasteignasala hefur barist fyrir því að lánshlutfall hald-
ist hátt og fært fyrir því þau rök að þessi lán hafi ekki áhrif á
eftirspurn á húsnæðismarkaði og valdi þar með ekki hækkun
húsnæðisverðs og aukinni veltu. Nú er ljóst að fasteignasalar
hafa af því nokkurn hag að mikið líf sé á fasteignamarkaði. Í ljósi
slíkra hagsmuna má auðvitað velta því fyrir sér hvers vegna and-
staða er af þeirra hálfu við lækkun lánshlutfalls, ef það hefur
engin áhrif á markaðinn. Hinum rökum þeirra um að Íbúðalána-
sjóður tryggi samkeppni mætti allt eins svara með því að telja
æskilegt að ríkið stofnaði fasteignasölu.
Staðreyndin er sú og það hefur komið fram í gagnrýni Seðla-
bankans og alþjóðastofnana að það er fordæmi ríkisins og inn-
grip á húsnæðismarkaði sem hvetur hann áfram og kyndir undir
hækkun fasteignaverðs með tilheyrandi hækkunum.
Vera ríkisins á markaði skekkir myndina og því fagnaðar-
efni að félagsmálaráðherra taki á málum og hefji nú vinnu við
að skerpa á félagslegum áherslum húsnæðiskerfisins á kostnað
markaðsinngrips þar sem einkamarkaður á að vera fullfær um
að veita almennilega þjónustu.
Opinn og frjáls markaður snýst um væntingar. Þannig hefur
ákvörðun um lækkað lánshlutfall áhrif á slíkar væntingar og
dregur þar með úr spennu í hagkerfinu. Seðlabankinn ákvað í
gær að halda vöxtum óbreyttum, en það sem olli styrkingu krón-
unnar og breyttum væntingum á markaði var að í rökstuðningi
bankans kom skýrt fram að ekki er fyrirhugað að óbreyttu að
hefja lækkun stýrivaxta á þessu ári.
Undirliggjandi verðbólga er enn töluverð og hægar hefur
dregið úr einkaneyslu en vonast var til. Hækkandi fasteignaverð
á sinn þátt í því að heimilin treysta sér í meiri skuldir sem aftur
veldur meiri neyslu. Það er því mikilvægur liður í að ná tökum á
þenslunni að fasteignamarkaður kólni.
Stjórnvöld hafa undanfarin ár sýnt alltof lítinn skilning á
mikilvægi þess að stýra væntingum á markaði í rétta átt. Þannig
voru svartsýnisraddir jafnharðan kveðnar niður af ráðherrum á
síðasta kjörtímabili. Afleiðingin er auðvitað sú að væntingavísi-
tala sýnir taumlitla og óraunsæja bjartsýni.
Framundan er mikill niðurskurður aflaheimilda sem mun
bitna hart á landsbyggðinni. Þegar við bætist hátt vaxtastig og
sterkur gjaldmiðill verður vandinn víða úti á landi verulegur.
Lækkun hámarksláns ætti því að vera talsmönnum landsbyggð-
ar sérstakt ánægjuefni þar sem það stuðlar að mýkri aðlögun
hagkerfisins og lækkandi vöxtum. Hætt er við að skammgóður
vermir hárra húsnæðislána kólni hratt í þjóðarskónum og fúlni í
þokkabót þegar bakreikningur verðbólgunnar verður sendur.
Hefur áhrif á
væntingarnar