Fréttablaðið - 06.07.2007, Síða 54

Í Árnasafni í Kaupmannahöfn er varðveitt
sautjándu aldar handrit sem lætur lítið yfir
sér en geymir fjársjóð sem tengir íslenskt
þjóðlíf á þeim tímum og jafnvel fyrr við
menningarheim Evrópu. Það er úr fórum
Rasmusar Rask málfræðings en ýmsum
getum hefur verið leitt að því hver skrif-
aði handritið upp: það geymir nótur að 223
lögum við íslensk ljóð, sum frumsamin, en
önnur uppsuðu úr erlendum textum: söngva
við erlend þjóðkvæði, tvísöngva, sálma,
drykkjuvísur og margt fleira.
Árni Heimir Ingólfsson, tónlistarmaður, tónlistarfræð-
ingur og pistlahöfundur hér í Fréttablaðinu til skamms
tíma, hefur eytt drjúgum tíma í að rannsaka handritið
og grafast fyrir um hvaðan þessi tónlist sem það geym-
ir sé upprunnin. Fyrir skömmu greindi Árni Heimir frá
því í erindi um Melódíu að handritið bæri öll merki þess
að vera ætlað skrifaranum sjálfum, sem hefði líklega
langað til að eiga öll uppáhaldslögin sín á sama stað.
„Það hljómar kannski einkennilega, en þetta gamla
íslenska handrit er iPod síns tíma. Þarna safnaði ein-
hver óþekktur einstaklingur öllum uppáhaldslögun-
um sínum í eina bók sem hann gat farið með hvert sem
var og sungið fyrir sjálfan sig og aðra. Kannski getum
við sagt að lögin þarna séu „topp 200“ lög 17. aldarinn-
ar á Íslandi, og það gerir handritið auðvitað einstakt í
sinni röð. Þetta voru lögin sem nafntoguðustu menn og
konur þessa tíma hafa eflaust raulað fyrir munni sér,
t.d. Hallgrímur Pétursson, Brynjólfur Sveinsson bisk-
up og Ragnheiður dóttir hans,“ segir Árni Heimir.
Nú hefur Árni bætt um betur: Sönghópurinn Carm-
ina hefur nú hljóðritað 33 þeirra laga sem er að finna
í Melodiu og komið á disk. Þar með eru tónsmíðarnar
úr handritinu komnar hringinn: þær lifnuðu við fyrir
mörgum öldum í hugum Íslendinga og komast nú aftur
til sinna heimkynna, í íslensk eyru. Diskurinn er af-
rakstur rannsókna sem Árni Heimir og Guðrún Laufey
Guðmundsdóttir sagnfræðingur hafa unnið að í nokkur
ár og hlutu meðal annars styrk úr Rannsóknasjóði.
Að sögn Árna Heimis lá mesta vinnan í að grafast
fyrir um hvaðan lögin væru upphaflega komin. „Lengi
vel var talið að flest ef ekki öll lögin í Melódíu væru
íslensk þjóðlög, en nú er komið í ljós að málið er ekki
alveg svo einfalt. Mörg þeirra eru komin frá meginlandi
Evrópu og nutu mikilla vinsælda á sínum tíma. Okkur
hefur tekist að finna lögin í handritum og prentuðum
bókum meðal annars frá Þýskalandi, Austurríki, Sviss,
Frakklandi og Spáni, sem þýðir að við getum notað upp-
runalegu útsetningarnar sem stundum fylgdu ekki lög-
unum til Íslands. Þetta gefur diskinum skemmtilegan
blæ og greinilegt að miklu meira var um alþjóðlega tón-
listarstrauma á Íslandi á 16. og 17. öld en nokkurn hafði
órað fyrir.“ Það er Smekkleysa sem gefur diskinn út og
honum fylgir ítarlegur bæklingur þar sem saga hand-
ritsins og laganna er rakin. Auk þess fylgja söngtextar
á íslensku og í enskri þýðingu Bernards Scudder.
Carmina er annars nýkomin úr tónleikaferð til Sví-
þjóðar þar sem hópurinn flutti efnisskrá úr Melód-
íu á Stockholm Early Music Festival, sem er ein virt-
asta endurreisnartónlistarhátíð Norðurlanda. Tónleik-
ar Carminu vöktu mikla athygli og var mál manna að
söngur Íslendinganna hafi slegið rækilega í gegn, en
meðal annarra gesta hátíðarinnar voru spænski gömb-
uleikarinn Jordi Savall og sveit hans, Hesperion XXI.
„Það hefur mikið verið spurst fyrir um þetta verkefni
frá alþjóðlegum tónlistarhátíðum og við erum strax
komin með fleiri boð sem við erum að vinna úr. Það er
gífurlegur áhugi erlendis á því að gægjast inn í gamla
íslenska tónlistarheiminn og mjög spennandi að fá að
taka þátt í þessari miklu endurreisn á okkar gamla
söngarfi.“
Útgáfa disksins er menningarsögulegur viðburður og
í flutningi Carmina vakna lögin og ljóðin á ný og bæta
stórri vídd inn í íslenska menningarsögu.
Um helgina lýkur sýningu í Nýló á
risastóru rýmisverki sem listakonan Anna
Sigmond Guðmundsdóttir vann sérstaklega
fyrir Nýlistasafnið. Þar má sjá æpandi
liti í bland við óhugnanlegar myndir og
skær ljós inni í lokuðu rými með þykkum
svörtum leiktjöldum. Hljómsveitin Kolber
Kolkoba mun enda hana með tónleikum á
laugardag. Anna Sigmond Guðmundsdóttir
er hálf-íslensk en hefur aldrei áður sýnt á
Íslandi. Nýlistasafnið er á Laugavegi 26
en gengið er inn Grettisgötumegin. Opið
er mið.-sun. milli 12-17.
Handverk og hönnun hefur nú haft
aðsetur í nýuppgerðu húsi Innrétt-
inganna í Aðalstræti 10 í Reykja-
vík um nokkurt skeið. Á fimmtu-
dag var þar opnuð ný sýning á
vegum samtakanna. Hún kall-
ast Á skörinni. Þar sýna Margrét
Þórarinsdóttir handgerða fugla,
Snjólaug Sigurjónsdóttir sýnir
útsaumaðar myndir og Fitjakot
sýnir púða. Margrét hefur búið til
fugla í hátt í tuttugu ár og feng-
ist við ýmist annað handverk.
„Frá fjöru til fjalls“ kallar Mar-
grét fuglasýninguna. Útsaumur-
inn er henni mjög hjartfólginn,
þar leikur hún sér með liti, form
og áferð og má segja að Snjólaug
sé að reyna að mála með nálinni.
Á sýningunni „Á skörinni“ sýnir
hún myndaröð sem kallast „Hjart-
ans mál“. Okkar margbreytilegu
tilfinningar eru tengdar við hjart-
að og er Snjólaug í myndum sínum
að túlka þær í litum, formi, efni og
áferð. Guðrún Hannele Henttinen
og Rannveig Helgadóttir vinna
saman undir nafninu Fitjakot. Á
sýningu Fitjakots verða púðar
með hinum mörgu andlitum Fridu
Kahlo. Kveikjan er hið sterka og
litríka myndmál listakonunnar
sem málaði m.a. margar sjálfs-
myndir. Púðar hafa það hlutverk
að vera til þæginda en ekki síður
augnayndi. Sýningin stendur til 2.
ágúst 2007.
Sýnt í Innréttingum