Fréttablaðið - 23.09.2007, Blaðsíða 8

greinar@frettabladid.is
Vesturlandsvegur
Reykjavík
Mosfellsbær
Húsasmiðj
an
Nóatún
Toppskórinn
Margt Smátt
Vínlandsleið
Sport Outlet
Vínlandsleið 2–4, efri hæð
Grafarholt
Verðlaunum
góða kennara
Velmegun okkar Íslendinga mun á næstu árum og áratugum ráðast af því hversu vel okkur mun
takast upp í menntamálum. Þekking og sköpunargáfa
ásamt ríkulegum náttúruauðlindum verður viðspyrna
okkar í heimi sem gerir sífellt meiri kröfur um
árangur. Krakkar sem núna eru í grunnskóla munu
standa frammi fyrir samkeppni um störf við jafn-
aldra sína úti um allan heim þegar þau útskrifast úr
háskóla. Störf sem við sitjum ein að um þessar
mundir verða ekki varin í framtíðinni með fjarlægð
Íslands frá Kína, Indlandi eða öðrum svæðum sem nú
eru að eflast svo mjög. Alþjóðavæðingin mun í krafti
upplýsingatækninnar ná til miklu fleiri starfa en
iðnaðar- og framleiðslustarfa. Eina leiðin til þess að
börnin okkar geti keppt í þeim heimi er að þau hafi að
minnsta kosti jafn góða menntun og aðrir og helst
betri.
Áður en ég sný mér að launum kennara langar mig að
nefna eitt. Ég hef tekið eftir því að í umræðu um
menntamál hér á landi skýtur öðru hverju upp þeirri
skoðun að það sé í lagi að íslensk börn nái ekki topp
árangri í greinum eins og stærðfræði og öðrum
raunvísindagreinum vegna þess að við leggjum í stað-
inn meiri áherslu á sköpunargetu, frumleika og
frumkvæði. Þetta eru einfaldlega ruglrök og stór-
hættuleg. Sköpunargáfa og frumkvæði eru að stórum
hluta samfélagsleg fyrirbæri og færni í til dæmis
stærðfræði dregur ekki úr slíkum gáfum. Þeir sem
afsaka fremur slaka útkomu íslenskra grunnskóla-
barna í alþjóðlegum samanburði með því að íslensku
börnin búi yfir meira frumkvæði og athafnaþrá en
börn í öðrum löndum eru á villigötum. Sköpunargáfa
annarra þjóða í kringum okkur er síst minni en sú
sem við búum yfir og í mörgum þeim löndum sem nú
eru að rísa í efnahagslegum skilningi mun samfélags-
gerðin breytast þannig að frumkvæði og áhættutaka
verði verðlaunuð sem skyldi.
Menntun er því mikilvægari í samfélaginu okkar en
nokkru sinni fyrr. Það gengur því ekki að við búum
við það kerfi að kennarar fái ekki laun í samræmi við
frammistöðu. Kerfið sem við höfum búið til er í raun
þannig að besta leiðin sem kennari hefur til að hækka
í launum er að eldast. Kennari sem sinnir starfi sínu
illa, og slíkir kennarar eru til, fá sömu laun og
kennarar sem leggja sig alla fram. Ekki þarf að hugsa
málið lengi til að átta sig á því að þetta er ekki
hvetjandi kerfi. Margar leiðir eru til að meta
frammistöðu kennara, nýta má mat foreldra, mat
nemenda, annarra kennara og skólastjóra. Aðalatriðið
er að við eigum að hækka laun kennara en við eigum
að hækka góða kennara meira en þá sem lakari eru.
Þannig löðum við hæft fólk til að sinna þessu
mikilvæga starfi. Við verðum að ná árangri og til
þess þurfum við að breyta núverandi kerfi.
Góð kjör – góður
skóli
Grunnskólakennarar í heild fá sannarlega ekki laun í samræmi við frammistöðu. Grunnskólinn
snertir líf sérhvers barns og ætti öllum að vera ljóst
að kröfurnar sem samfélagið gerir á grunnskólann og
þar með grunnskólakennara eru gríðarlegar. Þess
vegna skýtur skökku við að það kjaraumhverfi sem
grunnskólakennurum hefur verið skapað er fyrir
neðan allar hellur. Staða kjaramálanna er á ábyrgð
sveitarfélaganna eða samningsvettvangs þeirra,
launanefndar sveitarfélaganna en auk þess hefur
skapast sú hefð að sveitarstjórnarmenn komi ekki
beint að umræðu um kjör kennara. Umræðan er
þannig kæfð í einhvers konar samkomulagi um
láglaunastefnu gagnvart stéttinni og þar með
sérkennilegu samkomulagi um að börnin okkar búi
við menntun í skugga óánægju kennara í stórum stíl.
Umræðan um grunnlaun kennara og þeirra frumkjör
er brýnni en umræða um frammistöðulaun sem yrði
þá væntanlega byggð á verulega umdeilanlegu mati.
Hvað er frammistaða kennara? Hvernig mælum við
hana? Eru það einkunnir nemendanna sem reyndar
kennararnir sjálfir gefa eða mat skólastjóranna eða
samstarfsfólksins? Nú eða mat kennarans sjálfs?
Samræmd próf? Skólahverfi með nemendum sem eru
sterkir á svellinu þýða þá hærri laun, eða hvað? Hver
á þá að meta frammistöðu nemenda ef einkunnir
verða forsenda frammistöðumats kennara?
Hvernig á að meta árangur eða frammistöðu
kennara sem er með 28 nemendur í stofu þar sem eru
tveir með dyslexíu, þrír með athyglisbrest og fjórir
sem ekki fengu morgunmat?
Það er ljóst að hefðbundnir mælikvarðar hæfnis-
launa standast engan veginn vegna flókins eðlis
starfsins. Opið og skapandi skólastarf tíðkast í sífellt
ríkari mæli og auk þess aukin samvinna og teymis-
vinna kennara.
Kjör kennara varða ekki einungis kennarana sjálfa
og þá sem launin greiða heldur snúast þau ekki síður
um að byggja upp gott samfélag fyrir alla. Góð laun
kennarastéttarinnar eru ákveðin trygging fyrir
jöfnuði og öflugu samfélagi þar sem öll börn eiga
kost á góðri grunnmenntun. Því á öruggt og stöðugt
kjaraumhverfi kennara að vera baráttumál sam-
félagsins í heild.
Við Vinstri græn leggjum mikla áherslu á að öll
börn eigi að njóta góðrar menntunar hvort sem þau
búa við fátækt, félagslega erfiðleika eða fötlun og eða
njóta ríkidæmis, öryggis og allsnægta. Frá þeirri
kröfu hvikum við ekki undir nokkrum kringum-
stæðum.
Sterk grunnlaun og örugg kjör grunnskólakennara
eru fyrsta skref í þeim leiðangri. Þá en ekki fyrr er
hægt að ræða um frekari útfærslur og þá í fullu
samráði við skólastjórnendur og kennara.
Á að greiða kennurum laun í samræmi við frammistöðu?
Auglýsingasími
E
inn af hápunktum samgönguviku í Reykjavík var alþjóðleg
ráðstefna um umhverfisvæna samgöngutækni, þar sem
innlendir og erlendir sérfræðingar spáðu í hvernig ná mætti
því markmiði að gera að minnsta kosti landsamgöngur óháðar
olíu og benzíni. Meðal helztu niðurstaðna ráðstefnunnar var
að rafmagn myndi leika æ stærra hlutverk í því að knýja farartæki
framtíðarinnar og að Ísland hefði tækifæri til að verða fyrsta
landið í heiminum sem gæti orðið nánast óháð jarðefnaeldsneyti.
Aðalforsendurnar fyrir því eru að jarðefnaeldsneytisnotkun á
Íslandi takmarkast nánast eingöngu við samgöngur og sú innlenda
orka sem nægt framboð er af er endurnýjanleg raforka.
Sérfræðingar spá því að olíulindir heims verði þurrausnar innan
nokkurra áratuga. Það sem ekki síður knýr á um að dregið verði stórlega
úr notkun jarðefnaeldsneytis er baráttan gegn gróðurhúsaáhrifunum.
Brennsla jarðefnaeldsneytis – kola, olíu og jarðgass – er eins og
kunnugt er aðaluppsretta gróðurhúsalofttegunda. Að vísu er losun
koltvísýrings miklu meiri frá iðnaði og raforkuframleiðslu en frá
bílaumferð í heiminum, en ekki sízt með tilliti til þess að útlit er fyrir
að bílum muni fjölga um meira en helming á næstu 20-25 árum – úr
um 925 milljónum nú í yfir tvo milljarða – er ljóst að mannkyninu
mun lítið verða ágengt í að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda
nema með því að knýja þennan feiknarlega bílaflota með öðrum
orkugjöfum en jarðefnaeldsneyti.
Til að bregðast við þessu eru bílaframleiðendur farnir að bjóða
upp á bíla knúna umhverfisvænni orkugjöfum. Þeir eru í stórum
dráttum þrenns konar – lífrænt eldsneyti, rafmagn og vetni. Þar sem
enn hafa ekki orðið nægar framfarir í þróun rafgeymatækninnar til
að bílar knúnir rafmagni eingöngu verði samkeppnisfærir – nema þá
sem smábílar til innanbæjarsnatts – og vetnis- og efnarafalstæknin
er enn skemur á veg komin eru bílar knúnir lífrænu eldsneyti
sá valkostur sem bílaframleiðendur hafa hingað til helzt boðið
umhverfismeðvituðum bílnotendum.
Í Brasilíu eru lífetanólknúnir bílar markaðsráðandi og í Evrópu
hefur það eldsneyti, sem framleitt er úr jarðargróðri, sótt hratt
á, einkum og sér í lagi í Svíþjóð þar sem stjórnvöld hafa ýtt mjög
undir fjölgun etanólbíla. Þótt koltvísýringur losni líka við brennslu
lífetanóls þá er sú losun ekki meiri en það magn koltvísýrings sem
plönturnar, sem eldsneytið er framleitt úr, höfðu áður síað úr loftinu.
Þannig reiknað losnar allt að 80 prósent minni koltvísýringur þegar
bíll gengur á E85-eldsneyti (85% etanól, 15% benzín) í stað benzíns.
En nýjar rannsóknir draga umhverfisvænleika lífetanóls sem
eldsneytis í efa. Í Lundúnablaðinu The Times var í gær greint frá
rannsókn þar sem komizt er að þeirri niðurstöðu að þar sem mun
meira magn nituroxíðs (N2O) en áður hafði verið talið losnaði við
brennslu þess lífetanóls sem nú er á markaðnum (framleiddu úr
repju og maís) væru gróðurhúsaáhrif af brennslu þess meiri en
benzíns eða dísilolíu. Þetta helgast af því að nituroxíð hefur 296
sinnum meiri gróðurhúsaáhrif í för með sér en koltvísýringur.
Hvað sem hæft er í þessu er ljóst að lífetanól getur aldrei komið
algerlega í stað benzíns og dísilolíu til að knýja allan bílaflota
heimsins. Efasemdir um að etanól sé í raun umhverfisvænt ættu að
hvetja bílaframleiðendur enn frekar til dáða að þróa aðrar lausnir.
Tækifæri fyrir
Ísland