Fréttablaðið - 06.10.2007, Qupperneq 28

É
g lít á mig sem sögumann. Ég
lít ekki svo á að ég sé að gera
heimildarmyndir heldur reyni
ég að finna jafnvægi á milli
þess að segja sannleikann og
finna tilfinningalegan kjarna
atburðanna sem myndin fjallar um,“ segir
Tom Kalin, leikstjóri myndarinnar Savage
Grace sem er sýnd á kvikmyndahátíðinni
sem nú stendur yfir í Reykjavík.
Myndin byggir á hræðilegum atburðum
sem áttu sér stað í London árið 1972 þegar
Barbara Baekeland var myrt af 25 ára
gömlum syni sínum. Fyrir morðið hafði
Barbara táldregið son sinn til að „frelsa“
hann undan samkynhneigð eftir að öllum
vændiskonunum sem hún hafði leigt í sama
tilgangi mistókst ætlunarverkið.
Morðið vakti mjög mikla athygli á sínum
tíma en Barbara þessi var gift inn í hina vel
stæðu Baekeland-fjölskyldu sem auðgaðist
mjög þegar tengdafaðir Barböru, Leo
Hendrik Baekeland fann upp plastið.
„Myndin er byggð á samnefndri bók sem
er alveg stórkostleg. Það sem gerir bókina
svo sérstaka er að efniviðurinn er mjög til-
finningaþrunginn og eldfimur. Í lok sögunn-
ar komumst við að því að móðirin sefur hjá
syni sínum. Það er auðvitað mjög sjokker-
andi en þegar við köfum undir yfirborðið
minnir þetta óneitanlega á grískan harm-
leik. Þetta eru sannsögulegir atburðir sem
hafa þó goðsögulega undirtóna. Það var mér
mjög mikil áskorun að finna leið til að gæða
þetta efni lífi og gera sannfærandi. Þetta er
svo rosalegt efni en gerðist í raun og veru.“
Savage Grace er önnur myndin í fullri lengd
sem Tom leikstýrir. Fyrsta myndin hans var
Swoon sem kom út árið 1992 og vakti mjög
mikla athygli. Auk þess hefur hann gert
margar stuttmyndir og komið að öðrum
myndum sem handritshöfundur eða fram-
leiðandi. Þar á meðal framleiddi hann mynd-
ina I Shot Andy Warhol sem fjallaði um
konu sem reyndi að drepa Andy Warhol.
Líkt og Savage Grace eru flestar myndir
sem Tom hefur unnið að byggðar að ein-
hverju leyti á sannsögulegum atburðum.
„Það má segja að ég dragist að verkefnum
þar sem reynt er að setja sannar sögur í
þetta frásagnarform sem kvikmyndin er.
Ég hef einnig gaman af því að vinna með
efni sem hefur vísun í söguna.
Ég las In Cold Blood eftir Truman Capote
þegar ég var ungur og hún hafði mikil áhrif
á mig. Það er örugglega hluti af ástæðunni
fyrir að Savage Grace höfðaði svona sterkt
til mín því það er ákveðinn samhljómur
þarna á milli. Þetta eru bæði áhrifamiklar
sannar sögur en höfundarnir köfuðu dýpra
og greining þeirra á atburðunum á meira
sameiginlegt með skáldsagnaforminu en
sagnfræði. Ég einskorða mig samt ekki við
sannar sögur. Myndin sem ég er að vinna í
núna er byggð á skáldsögu.“
Aðalleikkona Savage Grace er Julianne
Moore, margverðlaunuð leikkona sem hefur
fjórum sinnum verið tilnefnd til Óskars-
verðlaunanna. „Ég var rosalega heppinn að
fá Julianne. Hún var eina leikkonan sem ég
sá fyrir mér í hlutverkinu. Ég þekkti hana
lítillega fyrir myndina. Ég hafði hitt hana
nokkrum sinnum í gegnum vin minn Todd
Haynes sem leikstýrði henni í myndunum
Save og Far from Heaven. Þegar handritið
var tilbúið hafði ég samband við hana og
sendi henni handritið. Viku seinna hringdi
hún og lýsti yfir mikilli hrifningu. Ég hitti
hana og hún samþykkti að leika í mynd-
inni.
Julianne er mjög hugrakkur leikari. Hún
hefur alltaf tekið mikla áhættu í hlutverka-
vali sínu og leikið persónur sem margir
veigra sér við að leika. Það sem er svo
merkilegt við hana, fyrir utan hvað hún
hefur mikla breidd sem leikkona, er að hún
finnur til sterkrar samkenndar með mjög
erfiðum persónunum. Hún samsamast
þeim ekki beint en er fær um að gera
karakterana mannlega og láta fólk finna til
samkenndar með þeim. Hún var ótrúlega
viljug til að taka þátt í því sem ljóst var að
yrði óhjákvæmilega erfitt ferðalag og sam-
starf okkar var frábært.“
Auk þess að leikstýra hefur Tom kennt við
hina virtu kvikmyndadeild Columbia-
háskóla í New York síðustu tíu árin.
„Kennsla er auðvitað leið fyrir mig til að
borga reikningana mína en hún er líka
skapandi starf. Ég fæ mikið út úr því að
kenna og vonandi fá nemendurnir það
einnig. Þetta er eins og við segjum í Banda-
ríkjunum svona „win-win situation“. Þetta
er frábært starf. Það er mjög gefandi að
vera í kringum kvikmyndagerðarfólk sem
er að gera sínar fyrstu myndir.“
Tom hefur á þessum tíma kennt nokkrum
Íslendingum. „Það er strákur hjá okkur
núna sem heitir Haddi (Hafsteinn Gunnar
Sigurðsson) sem gerði myndina Rattle-
snakes sem er sýnd hér á hátíðinni. Hann er
einn af okkar frábæru íslensku nemendum.
Ég hitti líka Þorgeir (Guðmundsson) í
vikunni, hann er líka mjög fær.“
Í tengslum við kvikmyndahátíðina í ár
eru starfræktar svokallaðar hæfileikabúðir
eða Talent Camp þar sem ungu kvikmynda-
gerðafólki víða að úr heiminum gefst færi
á að hitta hvert annað og sækja fyrirlestra
frá leikstjórum og framleiðendum. Á laugar-
daginn mun þátttakendunum gefast færi á
að læra af Tom er hann heldur fyrirlestur á
vegum búðanna.
Tom fær innblástur víða. Hann starfaði
sem myndlistarmaður áður en hann varð
kvikmyndagerðarmaður. „Ég byrjaði list-
feril minn sem málari. Síðan færði ég mig
yfir í ljósmyndun og endaði í kvikmyndum.
Vegna þessa held ég að ég verði fyrir jafn
miklum áhrifum frá myndlist og kvik-
myndum. Málverk veita mér sérstaklega
mikinn innblástur.
Af leikstjórum eru það helst þessir evr-
ópsku sem voru starfandi á sjötta og sjö-
unda áratugnum svo sem Bertolucci, God-
ard, Fassbinder og Ingmar Bergman en
líka nokkrir bandarískir leikstjórar. Ég er
til að mynda mjög hrifin af Billy Wilder.“
Savage
Grace er
erfið mynd.
Áhorfendur
skiptast
alveg í tvo
hópa. Það
er bæði fólk
sem er rosa-
lega hrifið
og fólk sem
er mjög
mikið á móti
henni.“
Leitar að mennskunni í hryllingnum
Myndin Savage Grace er sýnd hér á Alþjóðlegri kvikmynda-
hátíð í Reykjavík ár. Myndin fjallar um óheilbrigt samband
móður og sonar sem lýkur með því að sonurinn myrðir
móður sína. Myndin er byggð á sannsögulegum atburðum.
Jarþrúður Karlsdóttir talaði við Tom Kalin sem er leikstjóri
myndarinnar og jafnframt kennari við kvikmyndadeild
Columbia-háskólans í New York.
Tom byggir flestar myndir
sínar á bókum og fyrir utan
bókina eftir Truman Capote
sem hann nefndi áður talar
hann um Patriciu Highsmith,
sem skrifaði meðal annars bók-
ina Strangers on a Train og
Alfred Hitchcock gerði að kvik-
mynd, sem mikinn áhrifavald.
„Ég fæ í rauninni innblástur
alls staðar frá. Ég held að það
sé mjög mikilvægt fyrir kvik-
myndagerðarfólk að hafa í huga
hvernig allt tengist saman.
Hvernig bækurnar sem voru
skrifaðar á ákveðnum tíma
tengjast málverkunum frá
sama tíma sem aftur endur-
speglast í kvikmyndunum.
Maður þarf að hafa augun opin
fyrir heildarmyndinni.“
Tom segir að eitt það erfið-
asta við að gera Savage Grace
hafi einmitt verið að endur-
skapa tímann sem atburðirnir
gerðust á. Sagan nær yfir
fimmtán ára tímabil frá árinu
1946 til 1972. „Það var mikil
áskorun að ná þessu bæði mynd-
rænt og tilfinningalega. En
þetta er einmitt galdurinn við
kvikmyndir. Að geta endur-
skapað tímabil og leyft fólki að
upplifa það sem það gæti aldrei
gert annars.“
Savage Grace hefur ferðast
víða frá því hún var frumsýnd í
Cannes í vor. Tom hefur reynt
sitt besta til að ferðast sjálfur
með myndinni. „Sem kvik-
myndaleikstjóri held ég að
maður skilji myndina sína betur
við það að horfa á hana með
áhorfendum. Savage Grace er
erfið mynd. Áhorfendur skipt-
ast alveg í tvo hópa. Það er bæði
fólk sem er rosalega hrifið og
fólk sem er mjög mikið á móti
henni. Það er áhugaverð reynsla
og maður lærir meira um hverju
maður hefur náð sem leikstjóri
með því að horfa á myndina með
áhorfendum. Ég held að þegar
maður horfi á myndina með
áhorfendum fari maður að skilja
hvað það er sem maður hefur
búið til.“
Tom segir að Evrópubúar hafi
tekið myndinni mun betur en
Bandaríkjamenn. Hann segir að
Hollywood Reporter hafi kallað
hana gott dæmi um evrópska
mynd gerða af bandarískum
leikstjóra. Tom telur að það sé
bæði vegna þess að í myndinni
vísi hann sterkt í evrópska kvik-
myndagerð en það hafi einnig
dýpri rætur. „Bandaríkin voru
stofnuð af trúarlegum púrí-
tönum. Þar af leiðandi ríkir enn
sterk bannhelgi yfir mörgum
efnum, sérstaklega öllu sem
lýtur að kynlífi. Sifjaspell er svo
auðvitað mesta tabúið í flestum
samfélögum.
Ég hef talað mikið um það við
áhorfendur myndarinnar hversu
mikið sé of mikið. Ég ákvað að
sögunnar vegna yrði ég að sýna
kynlíf á milli mæðginanna en
tók þá ákvörðun að gera allt sem
ég gat til að draga úr því og fara
með áhorfendurna rólega í
gegnum atriðið. Ég tók atriðið í
dagsbirtu með löngum, kyrrum
tökum. Með þessu vildi ég láta
áhorfendur komast yfir sjokkið
og hugsa um hvernig þetta gat
gerst. Að sjá mennskuna í því
hræðilega.
Eftir myndina hefur fólk
komið til mín og talað um að það
sjálft eða einhver nálægt þeim
hafi lent í svipuðum hlutum. Það
að fólk skuli opna sig svona
finnst mér stórkostlegt því ég
held að þetta sé það mikilvægasta
sem kvikmyndir færa fólki. Þær
eru leið til að skilja kjarna
manneskjunnar.“